О. Б. Мазбаев география ғылымдарының докторы, профессор



бет30/65
Дата01.11.2023
өлшемі1.28 Mb.
#482119
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   65
географияны оқыту әдісі

Оңтүстiк Қазақстан экономикалық ауданының халқы




Облыстың аты

Халық саны

Қала халқы

Ауыл халқы

Ерлер саны

Әйелдер саны

1

Оңтүстiк Қазақстан

2025, 4

740,3

1285,1

993,7

1018,3

2

Алматы

1561,8

448,3

1113, 5

769,3

796,6

3

Жамбыл

985, 7

448,9

536,8

469

516,4

4

Қызылорда

605,5

365,4

240,1

301,1

302,3




  1. тапсырма. Салт-дәстүр аялдамасы.

  1. Жер-су жайында мақал-мәтелдер айтылды.

  2. Оңтүстiктегi көне қалалар атауының шығу тарихына тоқталды. Сабақтың соңында оқушылар бiлiмi бағаланып, үйге тапсыр-

ма берiлдi.

Халық педагогикасын сабақта тиiмдi пайдалану жолдары артып, отандарына деген сүйiспеншiлiк сезiмдерi де жоғары- лады.


9-сыныпта «Қазақстанның әлеуметтiк-экономикалық геогра- фиясы» пәнiнен «Ауыл шаруашылығы» тақырыбын қорытын- дылау мақсатында сайыс сабағын өткiзу.
Көрнекiлiгi: статистикалық материалдар, Қазақстанның экономикалық картасы, төрт-түлiктiң суретi, өсiмдiктердiң кеппе- шөптерi, т.б.
Жалпы сайыс бағдарламасы:

  1. Бiлiмдiлер сайысы.

  2. Мақал-мәтелдер сайысы.

  3. Кескiн картамен жұмыс.

  4. Суреттер арқылы жұмыс жасау.

  5. Сергiту сәтi.

Оқушыларды шапшаңдыққа тәрбиелеу барысында «Бiлiмдi- лер сайысы» өткiзiлдi.

  1. Қазақстанның мал шаруашылығының басты саласы.

  2. Бұғы шаруашылығы дамыған аудан.

  3. Түйе шаруашылығы дамыған аудан.

  4. Қазақстанда өсiрiлетiн сиырдың қол тұқымдары.

  5. Дәндi-дақылдар.

  6. Жамбыл, Алматы, Павлодар облыстарында өсiрiлетiн тех- никалық дақылдар.

  7. Қазақстанның солтүстiк-батысында өсiрiлетiн дақыл.

  8. Қазақстандағы тың игеру басталған жыл.

  1. сайыс. Мақал-мәтелдер жарысы. Әр оқушы төрт-түлiк, өсiмдiк жайлы мақал-мәтелдер айта отырып, мағынасына үңiлдi. Санына шек қойылмады. Мысалы, «Күрiш арасында күрмек те су iшер». «Бәйшешек гүл – жердiң көркi, бiлiмдi ұл-қыз елдiң көркi». Мақалдар арқылы адамдар бойындағы қасиеттер айтылды.

  2. сайыста оқушылардың iскерлiгi мен дағдысын арттыру мақсатында «Кескiн картамен жұмыс» жасалды.

  1. топ. Кескiн картаға қой, ешкi шаруашылығы дамыған ау- дандарды түсiрдi, қойдың қол тұқымдарын атады.

  2. топ. Кескiн картаға жылқы, түйе шаруашылығы дамыған ау- дандарды түсiрiп, қол тұқымдарын атады.

4-сайыс. «Суреттер жарысы»

  1. топқа – дәндi дақылдар суретi (бидай күздiк, жаздық, арпа, тары, сұлы, жүгерi, күрiш, қарақұмық).

  2. топқа – техникалық дақылдардың суретi (мақта, қыша, қы- зылша, күнбағыс, темекi, зығыр).

Әр топтан бiр-бiр оқушыдан шығып, осы суреттердi алды- мен кеспелердiң арасынан терiп алды, содан кейiн өсiрiлетiн облыстарға апарып iлдi. Оқушылардың дәндi және техникалық дақылдар жайындағы бiлiмдерiн тексерiп, облыстардың ауыл- шаруашылығына шолу жасаттық.
«Сергіту сәтінде» мұғалiм өсiмдiктер мен жан-жануарлардың тiршiлiк әрекеттерi жайлы қызықты материалдар келтiрдi.
Сабақтың танымдық сәтiнде мұғалiм Қазақстандағы малдың қол тұқымдары мен өсiмдiктердiң iрiктемелерiн жасаған ғалым- дардың еңбектерiне тоқталады.
Қазақстандағы мал тұқымдары.
Қой тұқымдары:

  1. Қазақтың арқар-мериносы. Академик М.Ф. Ивановтың ұсынған әдiсi бойынша биязы жүндi қойды таудың тағы арқары- мен шағылыстыру арқылы алынған. Дүниежүзiндегi бiр ғана қой тұқымы. Авторлары: Н.С. Бутарин, А.И. Есенжолов, Е.В. Боль- шакова, Ж. И. Жандеркин.

  2. Қазақтың биязы жүндi қойы – авторы В.А. Бальмонт.

  3. Дегерес қойы – авторлары В.А. Бальмонт, Т.Б. Бөкенбаев және т.б.

  4. Едiлбай қойы – халықтық селекциялық жолмен алынған. Құйрықты қойлардың ең құнды тұқымы.

  5. Қаракөл қойы – көп ғасыр бұрын Орта Азияда, Бұхар же- рiнде шығарылған, қазiргi таңда қара, көк, сұр, қызғылт, қызыл- қоңыр, шатури түстi түрлерi бар.

Iрi қара мал тұқымдары:

  1. Қазақтың ақбас сиыры. Қол тұқым қазақтың жергiлiктi сиы- рын қалмақ бұқасымен будандастырып, одан алынған ұрпақты герефорт тұқымымен шағылыстыру арқылы алған.

  2. Алатау тұқымы. Қазақтың жергiлiктi сиырын швецкий бұ- қасымен будандастыру арқылы алған. Сонымен бiрге қырдың қы- зыл сиыры, симменталь iрi қара және әулие-ата тұқымдары бар.

Жылқы тұқымдары: Қостанай жылқысы, Көшiм жылқысы және Мұғалжар жылқы тұқымдары бар.
Қазақстандағы өсiмдiк iрiктемелерi.
Қазiр Қазақстанда 200-ден астам ауылшаруашылық өсiмдiк- терiнiң iрiктемелерi мен будандары аудандастырылған. Елiмiз астықты аудан болғандықтан – бидайдың жаңа iрiктемелерiн шыға- ратын ғылыми-зерттеу институттары бар. Мысалы: А.И. Бараев атындағы Қазақтың астық шаруашылығы ғылыми-зерттеу инсти- туты (Ақмола облысы, Шортанды) қазақтың В.Р. Вильмс атын- дағы егiншiлiк ғылыми-зерттеу институты (Алматы облысы, Алмалық). Академик Р.А. Оразалиев өзiнiң шәкiрттерiмен соңғы 20 жылдың iшiнде 30-дан астам бидайдың iрiктемелерiн шығарып, будандастырды. Қазақстан ғалымдары Богарная-56, Алмалы, Красноводопатская-210, Алматинская полукарликовая, Прогресс, Жетiсу, Қарлығаш, Шортандинская-25, Целинная-25, Казахстанская-10, Арай, Ақмола, т.б. сорттарын шығарды.
Сабақ соңында мұғалiм iрiктемешi-ғалымдардың Қазақстан
ғылымының дамуына қосқан ерен еңбектерiн айтып, олардың өз Отанының патриоттары екендiгiне тоқталды.
Сөйтiп, Қазақстанның физикалық және әлеуметтiк-экономи- калық географиясы пәндерi бойынша тақырыптарды конферен- ция, баспасөз-конференция, лекция, саяхат, сайыс, т.б. сабақтары
етiп өткiзiлген жолдары қарастырылды. Карта, кескiн карта, кесте, дидактикалық материалдармен жұмыс жасау арқылы оқушылар халық педагогикасының дәстүрлерi – өлең-жырлар, мақал-мәтелдер, жұмбақтар, нақыл сөз, т.б. теориялық бiлiммен ұштастырып, сұрақтарға жауап бердi. Нәтижесiнде оқушылар Қазақстанның географиялық орны, зерттелу тарихы, пайдалы қазбалары, территориялық табиғат аудандары, iшкi сулары, эко- логиялық проблемалары, Оңтүстiк Қазақстан экономикалық ауданы, т.б. көптеген ұғымдарды қалыптастырды. Тақырыптар- ды халық педагогикасының дәстүрлерiмен байланыстыра оты- рып, пәнге деген қызығушылықтары артып, Отандарына деген сүйiспеншiлiк сезiмдерi қалыптасты.
Қорыта айтқанда, біз география пәндерін оқытуда оқушы- лардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастыруда тек қана «Қазақ- станның физикалық және әлеуметтік-экономикалық география- сы» пәндерінің кейбір сабақтарын ғана мысалға алдық. Өзіндік жұмыстарды география пәнінің басқа курстарында да ұйым- дастыруға болады. Ол тек ізденімпаздық пен еңбекті қажет етеді. Біздің Қазақстанның географиясын алу себебіміз, біріншіден, оқушылардың өз жеріміздің, еліміздің географиясы туралы білімдерін тереңдету, екіншіден, оқушылардың Қазақстан тура- лы білімдері біршама бар, ол өз кезегінде өзіндік жұмыстарды жүргізуге септігін тигізеді, үшіншіден, олардың ізденуіне, өз бетінше жұмыс жасауына қолайлы.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   65




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет