- кесте – Әрбір отар және қойдың әрбір басы үшін қажетті минералдық жемшөп мөлшері

18.65 - кесте – Әрбір отар және қойдың әрбір басы үшін қажетті минералдық жемшөп мөлшері

18.66 - кесте – Жемшөп шығынының айлық жоспары

Шаруашылықта мынадай келесі жемшөптер бар: түрлі дәндішөптер; ақбас беде; алғалдылығы 70% жүгері сүрлемі; сұлы дәні, ақбас беделік шөп ұнтағы.

Жеке тапсырманы орындар алдында жынысы және жасы бойынша әр түрлі қойлардың тәуліктік рационының анықтау қажет, содан кейін барып шаруашылықтың қой өсіру фермасының барлық қой бастары үшін қажетті жемшөп мөлшерін анықтауға болады.

Тапсырма 1. Романов тұқымды қойлардың қой өсіру фермасы үшін жемшөп жоспарын құру, онда әр қайсысында 740 бас саулықтан бар 3 отар, барлығы 1410 бас, ұрғашы тоқтылар 390 бас, асылтұқымды тоқтылар 285 бас, қошқар 9 бас.

Қорада ұстауға көшірер алдында орташа тірі салмағы (кг) саулықтар – 58, ұрғашы тоқтылар – 32, тоқтылар – 35, қошқар – 85. Күйлілігі орташа.

Қойларды ұрықтандыру шаруашылықта 10 тамыздан 20 қыркүйекке дейін жүргізілген.

Қоздаудың басталуы 10 қаңтар, неғұрлым белсенді түрде қоздау 20-30 қаңтар аралығында.

Қозыларды жемдеудің басталуы – 20 қаңтардан бастап.

Қорада күтудің ұзақтылығы 10 қазаннан 15 мамырға дейін.

Өнімділігі 220%, 100 саулықтан алынатын қозылар бөлуге 200 бас. Аналықтан айыру кезіңде 60 күнде қозылардың тірі салмағы - 13кг.

Тапсырманың есептерінің жазбасын жоғарыдағы кестелерден жұмыс дәптерінде жазу.

2 - тапсырма. Әрбір басқа қажетті деп бекітілген қажетті жемшөп мөлшерін негізге ала отыра, қорада ұстау кезіңдегі жемшөп шығынының айлық жоспарын құру, жазба үшін жоғардағы кестелерді қолдану. Жұмыс үшін қойларды азықтандырудың нормалары қажет.


19 Қой отарының құрылымы және айналымы
Табынның құрылымы деп, табындағы жынысы және жасы бойынша әр түрлі қойлардың процентік қатынасын түсінеді.

Қой табынының жылдық айналымы жоспарлауды, жылдың аяғында қойдың шығу басы табынның өсуі талабына жауап бергендей және келесі жылға қажетті өсімді қамтамасыз ететіндей жыныстық-жас ерекшеліктері бойынша топтардың барлық қозғалысын қарастырады.

Осыдан, жыныстық-жас ерекшеліктері бойынша топтардың қозғалысының тәртібі өндірістік тапсырмаға, малдардың табиғи бракталу көлеміне негізделеді.

Қой табынының құрылымына жыл сайынғы алынатын өнімнің саны, ол өз кезегіңде мал басының өсуі үшін маңызды, сонымен бірге өндірілетін өнімнің – жүннің, еттің, қой терісінің мөлшері байланысты болады.

Саулықтар – табынның негізгі өндіргіш бөлігі, олардың саны неғұрлым көп болса, мал басының өсуі де соншалықты жылдам болады, ал төлді етке сою үшін өсіру кезіңде, оны өндіруде ұлғаяды.

Табынның құрылымы қой шаруашылығының бағытымен тығыз байланысты. Бяизылау жүнді ет-жүнді қой фермасында табынның құрылымы жүннің және ет өнімдерінің алынуын қамтамасыз етуі қажет. Ол үшін табындағы елеулі процентті саулықтар алуы қажет, ол өз кезегіңде семірткеннен кейін сол жылы союға түсетін көп төлді алуға мүмкіндік береді.

Асылтұқымды фермаларда саулықтар 50-60%, ал тауарлықта – 75-80% болуы қажет. Негізгі өнімі жүн болып, ал ет тәуелді маңыздылықта деп есептелінетін биязы жүнді қой шаруашылығында саулықтар проценті аз болады; жайылымдықтың аудандары үлкен болған жағдайда, жем-шөп шығыны аз жұмсалатын, көп жүн беретін жүнді ісектерді өсіруге болады.

Елдің әр түрлі географиялық аймақтары үшін, оларға тиісті биязы және биязылау жүнді, қой шаруашылығының өнімділігінің бағытына байланысты қой табынының құрылымы ұсынылады.

Негізгі мәліметтер ретінде мынадай келесі ұсыныстар қабылданылуы мүмкін (19.67 - кесте).

19. 67 - кесте – Өнімділігі түрлі бағыттағы қой табынының мөлшерлі құрылымы

Қой табынының құрылымын ереже бойынша 1 қаңтарға бекітеді. Ол қоздау мерзімімен тығыз байланысты. Романов тұқымды қой өсіруде қаңтарда-ақпанда қоздау кезіңде және қарапайым өндірісте (тұрақты мал басы) 1 қаңтарға қалыпты деп мынадай келесі құрылым есептелінеді (%):саулықтар – 75, өткен жылғы ұрғашы тоқтылар – 20, қошқар, толықтырушы және сынама қойлар қолмен шағылыстыруда 5, ал жасанды жолмен ұрықтандыру кезіңде – 2-3, мұның өзіңде саулықтар басын 77-78 дейін ұлғайтады. Егер саулықтардың қоздауын қарашаға немесе желтоқсанға ауыстырар болсақ, онда олардың сол санымен және қозыларының, қой етінің және жүнінің санымен қой табынының құрылымы мүлдем басқаша болады. Саулықтардың меншікті салмағы мұндай жағдайда 30% дейін азаяды, себебі алынған барлық қозылар шаруашылықта 1 қаңтарға деп есепке алынады. Романов тұқымды қойларды өсіруде әрбір жүз саулықтан алынатын қозылар саны 200 бастан кем болмау қажеттілігін есте сақтау қажет.

Қаракөлдік және ет-майлы қой өсіретін, шаруашылықтың ішкі қажеттіліктері үшін біраз ісектерді ұстайтын тауарлық фермаларда табынның 1 қаңтарға құрылымы шамамен былайша болады (%):саулықтар -75-78, өткен жылы туған ұрғашы тоқтылар – 15-17, өткен жылы туған ісектер – 3-5, қойлар -2-3.

Жеке нұсқа бойынша тапсырманы орындау үшін, нормативті көрсеткіштер негізінде табынның жылдық айналымын және қой етін және жүнді өндірудің есебін кестенің формалары бойынша жұмыс дәптерінде құрастыру жүргізіледі.

Табынның жылдық айналымын құру кезіңде мынадай келесі ережелерді қолдану қажет: 1) мал басының қозғалысын, шығындық бөлігінен неғұрлым ересектерінен неғұрлым жастарына қарай бастау; 2) ересек топқа аударылған малдың саны кіші топтан түскен малдың санына тең болуы қажет; 3) барлық малдар жылдың басында "өткен жылы туған ұрғашы тоқтылар", "өткен жылы туған тоқтылар" тобы жұмсалады (немесе ересек топқа ауыстырылады, немесе етке немесе асылтұқым ретінде сатылуға жұмсалады); 4) жұмсалған малдардың орнын толтыру кіші топтан ауыстыру есебінен немесе сатып алу арқылы толықтырылады (қошқарлар).

Табынның айналымы бойынша есептерді жазудың формасы:

1. 
   Табын бойынша айналымдық өсу = (+ + +) минус (+ + +),
   
2. 
   Қой етін тауарлық өндіру = колонкалар сомасы 10 + 12 =
   
3. 
   Қой етін айналымдық өндіру = айналымдық өсім қосу тауарлық өндіріс...
   
4. 
   Жүн қырқымының айналымдық есебі: