Қостанай 019 ж. ӘОж 75/76 ббж 85. 15

38 
Натюрморт француз тілінен («nature morte») аударғанда« өлі та-
биғат» деген мағына береді. Натюрморт дегеніміз – заттар мен бұйым-
дарды үйлесімді етіп бейнелеген көркем шығарма. Натюрморт француз 
тілінде «өлі табиғат» деген сөз.
Натюрморт – бейнелеу өнерінің бір жанры болып табылады. Бұл 
жанр алғаш рет XVII ғасырда Голландияда және Испанияда пайда бол-
ған. Адамды қоршаған заттарды бейнелейтін суретті натюрморт дейді. 
Ондай заттар қожасының өмірі мен талғамы, үйреншікті әдеттері жайлы 
көп сыр айтады. Түрлі түсті маталар, ыдыс аяқтар, гүлдер, жеміс жидек-
тер, теңіз байлығы мен түз құстары сияқты әр қилы көрініс үйлесімі қор-
шаған ортаның байлығы мен сұлулығын дәріптеп қана қоймай, біздің 
көңілімізді не мұңға, не шаттыққа бөлейді. Қай заманның суретшілері де 
графика, мүсін, бейнелеу өнерінд талай талай натюрморттар қалдырған. 
Солардың ішінде XVII ғасырдағы фламанд, голланд суретшілері Ф. 
Снейдерс, В. Хедтлердің натюрморттары айрықша орын алады. Кеңес 
суретшілері И.Э. Грабарь, М.С. Сарьян, П.П. Кондальский, И.И. Машков 
т.б. натюрморттың тамаша шеберлері болды.
XVII ғасырда голланд тілінде бұл жанр «Stillever» (қозғалмайтын 
табиғат) деп аталды. Ал қазіргі өнердегі «Натюрморт» термині XVIII 
ғасырда француз сөзінен алынған. Натюрморт жеке жанр ретінде 
танылғанға дейін, ол белгілі бір туындыларда қосымша бөлшек ретінде 
бейнеленіп келеді. Мысалға, XV–XVI ғғ. Венециялық суретшілер 
шығармаларын алуға болады. 
Натюрморт – кескіндеменің ерекше өзіндік бір жанры.Ол заттар мен 
бұйымдарды үйлесімді етіп бейнелейтін көркем шығарма. Ол өзінің бей-
нелеушілік мүмкіндігімен айрықшаланады. Анық белгілі бір заттардың 
матералдылығын пайдалана отырып суретші өмірдің айқын жақтарын, 
талғамын, адамның әлеуметтік жағдайын, мағызды тарихи оқиғаларды 
бейнелей алады. Осылар арқылы суретші өз ойын, сезімін жеткізе ала-
ды. 
Натюрморт біріңғай біріккен бірнеше заттардан құрастырылады. 
Сурет салушылар композиция, композициялық орталық, тепе-теңдік, 
пропорциялық қатынастар, көлем, кеңістік, перспектива заңдылықтармен 
танысады.
Натюрмортты жай геометриялық денелерден бастаған дұрыс. Гео-
метриялық денелер гипстен жасалғаны дұрыс. Себебі, қара фонға орна-
ласқан ақ гипстің бетінде жарық-көлеңке өңдіктері өте жақсы байқалады.
Натюрмортты құрастырған кезде мөлшерлері ірі заттарды ортаға 
орналастырады. Натюрморттың композициялық орталығын құрайды, ал 
қалған заттар айналасында орналасады.Заттарды бір сызыққа орна-
ластыруға болмайды, себебі олар бірқалыпты ырғақтық әсер береді. 
Сурет мынадай бірізділікпен орындалады: 
• 
Қағаз бетіне натюрморттың жалпы композициялық орналасты-
руын қарастыру; 

39 
• 
Бейнеленетін геометриялық денелердің жалпы пішіндерін және 
олардың пропорциялық қатынастарын анықтау; 
• 
Заттарды перспектива заңдылықтарын қолдана отырып талдау; 
жарық – көлеңке өңдік қатынастарын шешу. 
Заттардың пішіндерін тұрғызғаннан кейін негізгі жарық – көлеңкелі 
қатынастарын жеңіл штрихтармен көрсетеді. 
Нақнұсқадан салатын суреттің негізгі мақсаты – көлемнің айқында-
луы, жарық – көлеңкелі қатынастары арқылы берілетін фактура және 
кеңістіктік көріністері. Гипстегі жарық – көлеңкені көрсеткен кезде қағаз 
бетіндегі суреттің ең жарық жерлерін түртпей қалдыруға болмайды, өйт-
кені, жарық түсіп тұрған гипстің ақ өңінде бәрі бір өңдік ауысулар бай-
қалады.
Натюрморттың бейнесі өзінің белгілі бір заңдылықтары мен әдісте-
мелік дәйектілігіне ие. Мысалы, суретті бастағанда ғана, егер негізгі фор-
ма анықталмаса, қойылымның тоналды идеясы шешілмеген болмашы 
ұсақ–түйектерді егжей–тегжейлі пысықтаумен айналысыңыз. Бұл бірден 
суреттің бөлшектілігіне әкеледі, содан кейін тәжірибесіз суретшінің түзе-
туі өте қиын және кейде мүмкін емес. Сонымен қатар, мұндай асығыс 
пропорционалды қатынастардағы қателіктерге, ал осыдан – сәтсіздікке, 
өз күштеріне сенбеуге және өкінуге әкеледі. 
Есіңізде болсын, бейнелеу тәжірибесінде суреттермен жүйелі жұ-
мыс жасаудың тексерілген әдісі бар, олар: ортақ бөліктен жеке бөлікке 
және жеке бөліктен байытылған бөлшектерге негізделген. 
Енді сіздің алдыңызда натюрморттың сурет салудың бірнеше ке-
зеңдерін өту міндеті тұр. Мұндай кезеңдер, яғни жекелеген сәттер – бір-
деңені дамытудағы сатылар немесе сатылар, әдетте сурет үстіндегі жұ-
мыста төртеуден артық емес. 
Сурет салуды бірнеше кезеңге бөліп қарауға болады. 

жүктеу/скачать 4.33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: