Қостанай 019 ж. ӘОж 75/76 ббж 85. 15

48 
 

Сурет 22. Үй заттарынан құралған натюрморт 

 
Оқу және шығармашылық сурет салу тәжірибесінде бір-бірімен жиі 
түйісетін қағазда қарындашпен тонды салудың екі техникалық тәсілі–
штриховка және тушевка кездеседі. 
Штриховка тушевкаға қарағанда өзінің айқын ерекшеліктері бар. Тә-
жірибелі сурет салушы табиғаттың барлық тоналды және материалдық 
қасиеттерінің берілуіне ғана қол жеткізе алады. Бұл ретте ол қағаздағы 
қарындаштың ізі бойынша әртүрлі штрих – тіке және иілген, қысқа және 
ұзын, бір-біріне бірнеше қабатқа салынады. Демек, штрихтау деп тонды 
штрихтармен жағу тәсілдерін түсіну керек. Суретте штрихтау бағыты өте 
маңызды. Нысан формасы бойынша бағытталған штрихтармен көлемге 
қол жеткізуге болады және керісінше, жүйесіз салынған форма бұзы-
лады, сурет тесіксіз дақтармен жабылады. 
Сурет шеберлері жиі тушевка – қарындаш қабатын сүрту әдісін, 
грифельмен салынған плашмяды, қағаз бетіне жұмсақ тұтас тонды не-
месе қағаздан жасалған тампондар мен мақтадан алу үшін пайдаланды. 
Мұндай әдіс өте жиі және әсерлі болды И. Е. Репин. 
Жарық-көлеңке қатынастарын беруге байланысты жұмыс процесін-
де табиғи қойылымдағы ең жарық және ең қараңғы орындарды анық-
тайды және оларды тоналды бағдарлар ретінде ұстана отырып, қажетті 
жарықты бірте-бірте тереді. Барлық уақытты салыстырып, суретті таби-
ғатпен тағы да салыстыру керек. Ол үшін бірнеше алыс көзқараспен жұ-
мысыңызды көру үшін суреттен шағын қашықтыққа қашуға болады. 
Салыстыру үшін тағы бір тәсіл бар – суреттің жылжуына байланысты 
айнадағы суретті көру. Айнада табиғи нысан да көрсетілуі керек. Мұндай 
салыстыру Тонда жіберілген қателерді көруге және оларды жоюға кө-
мектесе алады. Айнамен қабылдау тиімді, себебі ол күтпеген жағынан өз 
жұмысын көруге мүмкіндік береді. Әрбір рисующий ғана емес, привыкает 
өз бейнелеуге, бірақ жиі, күші неопытности және тағы неумелости тоқ-
татады байқауға елеулі кемшіліктер - суретте айтпағанда, тоне. Мұндай 
күтпеген көзқарас өз суретіне сыни тұрғыдан қарау үшін назар аудару 
қиын болған қандай да бір кемшіліктерді бірден көруге көмектеседі. 

49 
Натюрморт суретінің соңғы кезеңі сурет салушының суретті аяқтай 
білуімен байланысты, яғни бейнені табиғи қойылымды тұтас қабылдау 
кезінде жалпы көру әсерімен сәйкес келтіру 
Сурет әдеттегідей қағазға композициялық шешімде орналастыру-
дан басталады. Жалпы пішіннің қалыбы мен масса және қимылды ұстау 
керек, қалай нәзік ишара пайда бола бастағаннан кейін-ақ лезде анато-
миялық заңдылықтарды сақтай отырып адам тұлғасын сала бастайды. 
Бұл жерде сіздің алдыңызда екі тапсырма тұрады:
1) адам тұлғасын дұрыс тұрғызу, ол қисайып немесе шалқайып па, 
еңкейіп пе қалмауы керек;
2) адам дене мүшелерінің бір-біріне пропорционалды үйлестіре 
білу.
Суретшінің орналасуына байланысты отырған тұлғаның біраз дене 
бөліктерінің пропорциялары қысқарып көрінеді. Отырған тұлғаны қыры-
нан екі қолын алдына алып отырған жағдайда салатын болсақ, бір қолын 
кәрі жілік бөлігі қысқарып, қарама – қарсы қолының кәрі жілік бөлігі 
өзгермей түседі. Қысқарылып көрінетін бейнені ракурс деп атайды.
 
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар мен тапсырмалар 
1. 
Сурет салудың алдында нені анықтау керек?
2. 
Үйлестіру дегеніміз не? 
3. 
Ауа перспективасы дегеніміз не? 
4. 
Тақырыптық натюрморттың мазмұны қандай? 
Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 
1. 
Уалиев Б.М., Иманбекова Қ.К. Сурет. Оқу-әдістемелік құралы. – Астана: 
Фолиант, 2010.– 160 б. 
2. 
Өтепбаев, Н. Н. Академиялық сурет [Электрондыќ ресурс] : оқу құралы / Н. Н. 
Өтепбаев. – Алматы : Эверо, 2016. – 264 б.
3. 
Сәпиев Ә. С. Сурет негіздері: сурет пәніне арналған әдістемелік нұсқаулық / 
Ә.С. Сәпиев. – Қостанай: ҚМПИ баспасы, 2011. – б. 

жүктеу/скачать 4.33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: