Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік фармацевтика академиясы

Жұққан мезгілі (антенатальды, интра-, постнатальды)

Этиологиясы (инфекция – септицемия, септикопиемия, кірген қақпасы, түрін)

Көріністері, алғашқы – тез, ауыр, ауырлау.

Септикалық ошақ қөзін

Ауру кезеңі - бастапқы, өршу, қалпына келу, айыәу.

Асқынулары – (ТҚҰ- синдромы, тромбоздар, тромбоэндокардит, гипотрофия, анемия, гипербилирубинемия, бүйрек, бауыр жетіспеушілі т.б).
Клиникасы: аурудың 2 формасы бар: септициемиялық және септикопиемиялық.

Септицемиялық формасы айқын интоксикациямен өтеді.

Септикопиемиялық формасында – теріде, сүйекте, өкпеде, бас миында пиемиялық ошақтар болады.

Сепсистің ерте анықталатын симптомдары- жақсы ембеу, лоқсу, құсу, тұрақсық іш өту, дене салмағының төмендеуі, бала мазасыз, дене темп-сы субферильді, тері қабаттары – сұр түсті, жиі сарәаю дамиды.

Септикопиемиялық формада – іріңді ошақтар болады, эпифизарлы остеомиелит, менингит, флегмона, абсцесті пневмония, жаралы – іріңді колит. Жедел басталып, дене қызуы көтеріліп, бала мазасызданады. Қан анализінде: гипохромды анемия, лейкоцитоз, нейтрофилез солға ыәысумен және ЭТЖ- ның жоәарылауы.

Диагнозы. Сепсистің тура қойылған диагнозының клиникалық критерийлері.

1. 
   Репарация кезеңінде пиемиялық ошақты санациялаған соң дене терісінің баздануы және сұрәылттануы.
   
2. 
   Аурудың 3-5-ші аптасында көк бауырдың ұлғаюы.
   
3. 
   3-4-ші аптада ЭТЖ 12-14 мм/сағ-қа дейін жылдамдайды.
   
4. 
   Нормохромды анемия, токсикоз басылған соң да сақталады.
   
5. 
   Токсикоз төмендесе де, салмақ қосылмауы.
   

а) бактериологиялық, б) иммунологиялық, в) жалпы клиникалық..

Себуді науқастан алынатын кез келген материалдан: қан, несеп, ірің т.б- жасау керек (қанды кем дегенде 3 рет себу керек).

Егер әр түрлі 3 жерден алынәан материалдан бәрінен бір түрлі микроб, не олардың ассоциациясы себілсе, сепсис диагнозы бактериологиялы дәлелденді деп есептеледі.

Жалпы клиникалық зерттеулерден мына зерттеулерді жасайды:

1. Тромбоцит санын анықтаумен қатар, қанның жайылған анализі, жалпы белокты, белок фракцияларын, сиал қышқылын, С-реактивті белок анықтайды.

2. Иммунологиялық зерттеулер: қоздырәыштардан бөлінген антигендерге антидене титрін және В-лимфоциттердің иммуноглобулин деңгейін, лейкоциттердің цитохимиялық зерттеуін, нейтрофильдердің қызметін анықтайды.

Салыстырмалы диагноз. жекелеген пиемиялық ошақтармен, лейкозбен өткізеді. Сепсис кейде қайталанылады, тұқымқуалайды, иммунтапшылыәы фонында, не алмасу аномалиялары, жатырішілік инфекциямен жүргізіледі.

Емдеу.

1. 
   Науқасты міндетті түрде ауруханаға жатқызады, дұрыс күтім ұйымдастырады.
   
2. 
   Антибактериальды терапия - әсері ұқсас емес (бір топқа кірмейтін) 2 бактериоцидті антибиотик: тамырәа және бұлшықетке. Әдетте ампициллин (300-500 мг/кг) тәулігіне 4-6 рет, аминогликозидтер (гентамицин, сизомицин 3-6 мг/кг), не амикоцинмен тәулігіне 15 мг/кг, не цефалоспориндер тәулігіне 100 мг/кг 4 рет, карбинициллинмен, аминогликозидтер береді.
   
3. 
   Дезинтоксикациялық және реологиялық әсері бар, несеп айдайтын ем жасалады.
   
4. 
   Гемасорбция, алмастырып қан құюда жасалады.
   
5. 
   Иммунитет түзейтін ем – пассивті иммунитет арттыру, гепаринизацияланәан жас қан құю. Антистафилакоккты плазма 10-15 мг/кг, гамма- глобулин 20АЕ.
   
6. 
   Вит. В₁, В₆, эубиотиктер т.б.
   

Бейімдейтін факторларды болдырмауәа жол бермеу, тазалық- эпидемиологиялық тәртіпті сақтау.

Диспансерлік бақылау 3 жыл бойы педиатрдың байқауында болады.
7.Сабақтың мазмұны:

• 
  Өз бетімен атқаратын жұмыс (аурулармен атқаратын жұмыс, тәжірибелік дағдыны меңгеру және бекіту, анамнез жинау, клиникалық тексеру және т.б.), диагностика кабинетіндегі жұмыс және т.б.
  
• 
  Оқытушымен бірге атқаратын жұмыс ( жеке немесе топпен; өз бетімен өткізген жұмыс қорытындысын талдау, аурулардың клиникалық талдауы және т.б.).
  

• 
  Негізгі және қорытынды білім деңгейін бақылау (тест, ситуациялық есептер, тәжірибелік дағдылар т.б.).
  

1. Сепсис кезінде терілік геморрагиялық көріністер ... түсіндіріледі.

а) бала организмнің сенсибилизациясымен

б) тромбоваскулиттердің дамуымен

в) антибиотиктерді ретсіз қолданумен

г) тамырлардың жарылғыштыәының артуымен

д) тамырлардың өткізгіштігінің артуымен
2. Сепсистің негізгі ажырату диагностикалық белгісі:

а) көптеген инфекция ошақтары

б) иммунитеттің бұзылуы, гемостаздың терең өзгерістері

в) ОНЖ-ң ауыр зақымданулары

г) айқын ішектік синдром

д) тыныс жетімсіздігі

а) көптеген іріңді ошақтардың болуы

б) ауыр жүрек жетімсіздігі

в) гипертермия, естің тежелуі, диспепсиялық бұзылыстар

г) терморегуляцияның бұзылысы, диспепсиялық бұзылыстар, неврологиялық симптомдар, қанның ұюының бұзылысы

д) ауыр тыныс жетімсіздігі

а) кіндік жарасының кеш жазылуы

б) кіндік шеңберінің қызаруы

в) іштің ұлғаюы

г) гемограммада ЭТЖ-ң ұзаруы

д) тері қабаттары бозғылт

а) стрептококк

б) стафилококк

в) ішек таяқшалары

г) көк ірің таяқшалары

д) гемофильді таяқшалар

а) лейкоцитоз

б) нейтрофильдердің токсикалық түйіршіктенуі

в) анемия

г) эозинофилия

д) солға ыәысқан нейтрофиллез

а) септицемия, септикопиемия

б) септикотоксемия, септикопиемия

в) геморрагиялық сепсис, аллергиялық сепсис

г) саңырауқулақты сепсис, септикалық жағдай

д) травматикалық сепсис, шала туылғандар сепсисі

а) жетіліп туылған нәрестелер

б) асфиксиямен туылған нәрестелер

в) бассүйекішілік жарақатпен туылғандар

г) өт жыәару жолдарының атрезиясы бар

д) тума жүрек ақауы бар балалар

а) құрсақ ішілік жолмен

б) гематогенді

в) туылғаннан кейін

г) лимфогенді

д) ауа тамшы

а) дене бітімінің пропорциональды болмауы

б) жүйке жүйесінің тұрақсыздыәы

в) кіндік жарасының болуы

г) терінің бүтіндігінің бұзылуы, эпидермистің балбырлыәы

д) асқазан-ішек трактісінің ферментативті активтілігінің төмендеуі

Перкуторлы – өкпенің төменгі бөлігінде дыбыс қысқарәан, аускультацияда – локальды ұсақкөпіршікті сырылдар естіледі. Жүрек тондары тұйық, тахикардия. Іші ісінген, гепатоспленомегалия.

Сұрақтар: 1.Сіздің диагнозыңыз? 2.Тексеру жоспарыңыз.
Есеп 2. Жоәарыда айтынәан нәрестенің гемограммасында: Нв-120г/л, Эр.-4,0х10 12/л, ТК-0,9, л-20х10 9/л, ЭТЖ-30 мм/сағ. Б/х анализ: жалпы белок 45г/л, альбумин - 40% альфа-глобулин 10%., гамма-глобуллин 20%., билирубин 85 мкмоль/л.

Қанның бактериологиялық екпесінде – st. aureus анықталған. R -графиясында: екі жақты өкпенің төменгі бөлігінде ошақты қараюы анықталған..

Сұрақтар: 1. Сіздің клиникалық диагнозыңыз? 2. Емдеу жоспары.
Есеп 3. Нәрестелер патология бөлімшесінде 15 күндік нәресте бар, бала шала туылған. Апгар шкаласы бойынша 4-5 балл, асфиксия, жамбастың орналасуымен туылған. Тыныс және жүрек жетімсіздігіне байланысты реанимация бөлімшесінде көмек көрсетілуде. Емшекті нашар емеді, лоқсиды, дене температурасы 38,5⁰С, тері қабаттары бозғылт түсті. Перкуторлы өкпеде дыбыстың тұйықталуы, аускультацияда – ұсақ көпіршікті сырылдар.

Бауыры ұлғайәан, нәжісі сұйық, күніне 5 рет, көпіршікті, жалқысы бар. Диурезі төмендеген.

Сұрақтар: 1. Сіздің диагнозыңыз? 2. Тексеру жоспары.

1.Тақырыбы: Нәрестелердегі іріңді инфекция.

2.Оқу сағат саны: 7,2 сағат.

3. Тақырып өзектілігі:

Іріңді – септикалық аурулар неонотологиядағы жүре пайда болған аурулардың бірінші орынды іріңді-қабыну және септикалық аурулар алады. Бұл аурулар тобына локальды, жойылмалы түрлері жатады.

Локальды түрінде іріңді қабыну процессі бір мүше немесе жүйенің көлемінде шектелген. Антибактериалды препараттармен жергілікті емдегенде тез жазылуымен ерекшеленеді.

4. Сабақтың мақсаты:

- Дәрігер-интерн білуге тиіс.

- тері асты май қабатының АФЕ –сі.

- тері асты май қабаты ауруларының жіктелуін.

- этиопатогенезін.

- клиникалық көріністерінің ерекшелктерін.

- патогенетикалық емді жоспарлау.

- ауруды мақсатты түрде зерттеу.

- лабораторлы анализдерді талдауды

- индивидуальды емдеу жоспарын құру.

- тері асты май қабатының АФЕ –сі.

- тері асты май қабаты ауруларының жіктелуін.

б) сабақтың тақырыбы бойынша:

- терінің және тері асты май қабатының анатомо-физиологиялық ерекшеліктері.

- терінің туа пайда болған және жүре пайда болған ауруларын, жүре пайда болған инфекциялы емес жағдайларымен тері аурулары, терінің және тері асты май қабатының инфекциялық аурулары.

Ұсынылған әдебиеттер:

Негізгі:

1. Н.В. Шабалов “Неонотология” 1-2том Санкт-петербург, 1997ж.

2. Рахимова К.В. “Неонотология” 1том 2001ж.

3. Гомелла Л.Т. “Неонотология” 1998ж.

4. Н.В. Шабалов “Оснавы перинатологии” 2001ж.

5. Савельева Т.А. “Реанимационная помощь новорожденному” 2001ж.

6. 
   Ақпараттық – дидактикалық блок.
   

- нәрестелерде болатын ең ауыр іріңді - қабыну сырқатына жатады Сырқат теріде кішігірім аймақта қызыл дақтың болуымен

сипатталады, сипағанда тығыз, одан әрі оның дамуын 4 стадияға бөледі. Бастапқы сатысы жедел қабыну процессі жылдам бірнеше сағат ішінде басталады, зақымдану ошағы біршама көлемде жайылады. Тері айы май клетчаткасының зақымдану темптері тері өзгерісі

жылдамдығының алдын алады. Бұған лимфатикалық тампрлардың және кең лимора құпқының торға бай болуы әсер етеді.

Альтернативті - некротикалық сапа.

Сырқат басталғаннан 1 -2 тәулік ішінде пайда болады, терінің зақымдалған аймағының түсі қоңыр-қошқыл, көкшілденген , ортасы жұмсақ болады.

Кей жағдайда пальпация кезінде терінің зақымдану минус-ткандер симптомы байқалады. Бөліну сатысы қабатталған тері өлуімен сипатталады, алып тастағаннан кейін іріңді қалталары бар жара дефектілері түзіледі. Репарация сатысы - грануляция сатысы, тыртық түзілуімен болатын жара беткейіндегі эпителизация.

Көптеген балаларда сырқат интоксикациямен жүреді. Қызба, қуық, диспепсиялық бұзылыстар, инфекцияның метастатикалық

ошақтарының туындауы болады? Емі. Пиококты пемфигоидтың кез-келген түрінен ауырған науқасқа эпидемияға қарсы шаралар нәрестелер бөлімінен ту арада балалар ауруханасының специализацияланған бөліміне баланы ауыстырады. Науқастармен контактта болған барлық нәрестелерге жаялықтар мен жамылғыларын ауыстыру жүргізіледі, бифизумбактерин тағайындалады.

Нәрестелердің тері жамылғыларын балалардың әр жөргектеу уақытында кезекші педиатр қарайды. Стафилодермиялар. Везикулопустулез Стафилококты перипорит - ерте неонатальды кезең ортасында басталатын сырқат; жамбас терісінде, санда, шынайы қатпарда, баста , майда , беткейлі, бірнеше миллиметрге дейінгі көлемде орналасқан көпіршіктер. Сырқаттың морфологиялық субстраты, эккринді тері безі аймағындағы қабыну болып табылады, сырқат ағымы - қолайлы. Көпіршіктер пайда болғаннан 2-3 күннен кейін жабылады , бұл майда эрозиялар құрғақ қабықшалармен жабылады, соңында тыртық және пигментациялар қалмайды. Жергілікті терапия. Везикулопустулез емі. Гигиеналық ванна жүргізіледі , дезинфекциялық құралдар қолданылады - перманганат калия 1; 10000 гистотл, ромащка. Күніне 2 рет жергілікті 1-2 процентті спирт ерітіндісі анилин бояуымен және бриллиант көгімен сүрту жүргізіледі.

Нәрестелердегі күлдіреуік - пемфигус, пикокты пемфигоид. Қатерсіз турі-эритематозды дақты көпіріктердің болуымен сипатталады. Көпіршіктер 0,5-1см диаметрде, іші серозды - іріңді түзіліспен толған.

Уеттің төменгі бөлімінде, кіндік айналасында, аяқ- қолда, шынайы қатпарларда орналасады. Никольский симптомы теріс. Көпіршектерді кескеннен соң эрозия пайда болады. Нәрестелер жағдайы бұзылмаған немесе орташа ауырлықта болады. Дене қызуының жоғарылауы болуы мүмкін. Балалар мазасыз және әлсіз , дене салмағының азаюуы болады, Қатерлі түрі. Нәрестелердің терісінде үлкен көлемде әлсіз көпіршіктер диаметр 2-3см болуымен сипатталады.

Никольский симптомы оң болуы мүмкін. Баланың жағдайы ауыр, интоксикация симптомдары айқын.

Дене қызуы фебрильді болады. Баланың сыртқы көрінсі сепсиспен ауырған балалар тәрізді болады. Қан анализінде: ликоцитоз нейтрофилезбен, солға ығысқан бетте жоғарылаған, ауырлықтағы анемия сепсиспен аяқталады.

Дене қызуының жоғарылауы интоксикация симптомы , аймақты лимфа түйіндер реакциясы, іріңді ошақ метастазы.

Нәрестелердегі мастит. Көкірек безінің физиологиялық үлкеюімен

сипатталатын ауыр сырқат. Бала жағдайы ауырланады, интоксикация симптомы пайда болады. Фигнер псевдофурункулезі және мастит.

Жалпы терапия.

Стофилодермиялардың орташа ауыр және ауыр түрінде нәрестелерге тағайындалады: антибактериалды, инфузионды, симптоматикалық,

витамино терапия, емі имунитетті көтеруге бағытталған.


Стрептодермиялар.

Түймедегі алғашқы зақымдану көбінесе бет терісінде немесе кіндік аймағында науқасының жағдайы бұзылған, бала әлсіз, ана сүтін ембейді, дене салмағы ауыр, лоқсиды. Дене қызуы жоғарылаған.

Емі жергілікті, кіндік жарасын күніне 3-4 рет, Зпроцентті сутегі ерітіндісімен, сонан соң 5 процент йод ерітіндісі, 2процент спиртті ерітіндімен, бриллиант көгімен өңдейді. Кіндік және кіндік инфекциялық жарасының қалдығының сырқаттарының емі балалар

ауруханасының нәрестелер патологиясы бөлімінде жүргізіледі.

Имунотерапия курсы қолданылады -стафилококты этилогияда-

стафилококоты имуноглобулин. Кіндік қалдығының гонереясы бар науқастарды емдеу тез арада кесу болып табылады.

Күйген терінің стафилококты синдромы.

Клиника. Науқастарда интенсивті жайылған эритема пайда болады, ол

беттен басталып тері жамылғысының басқа бөлімдерінде

жайылады. Никольский синдромы оң болады. Эпидермис қабыршақтануы беттен басталып , дененің басқа бөліктерінде де пайда болады. Балаларда токсикоз көріністері болады: тағамға тәбетінің төмендеуі, қызба, сусыздану белгілері. Көптеген балаларда айқын интоксикация белгілері болмайды, дене қызуы қалыпты, жақсы емеді.

Кейде көпіршіксіз скарлатино тәрізді тері дескрамациясы болады.

Риттер эксфолиативті дермотит және күйген терінің стафилококты синдромының емі. Бірінші тапсырма; лампа астына соллюкс немесе арнайы каркас, кувез және дене қызуының регулярлы бақылауы жүргізіледі. Егер баланың жағдайы келсе күйіне 1-2 рет 35-36С температурада стерильді суға

ромашка, чистотел, череда қосып, шомылдырады. Зақымдалмаған тері аймағын анименді бояуы бар сулы ерітіндімен жуады, зақымдалған жерлерге Буров сұйығымен компресс қояды, натрий хлоридінің изотоникалық ерітіндісі күміс азот қышқылының ерітіндісімен , калий перманганат ерітіндісімен сүртеді.

• 
  Өз бетімен атқаратын жұмыс (аурулармен атқаратын жұмыс, тәжірибелік дағдыны меңгеру және бекіту, анамнез жинау, клиникалық тексеру және т.б.), диагностика кабинетіндегі жұмыс және т.б.
  
• 
  Оқытушымен бірге атқаратын жұмыс ( жеке немесе топпен; өз бетімен өткізген жұмыс қорытындысын талдау, аурулардың клиникалық талдауы және т.б.).
  

• 
  Негізгі және қорытынды білім деңгейін бақылау (тест, ситуациялық есептер, тәжірибелік дағдылар т.б.).
  

1. 
   Іріңді-септикалық аурулардың ең жиі жұғу жолдары:
   

б) гематогенді

в) құрсақішілік

г) интранатальды

2. 
   Терінің инфекциялық емес ауруларына жатпайды:
   

б) адипонекроз

в) склередема

г) везикулопустулез

д) дескваматозды эритродермия

3. 
   Нәрестелер көпіршіктерінің ажырату диагнозын жүргізу, біреуінен басқа:
   

б) туа пайда болған сифилис

в) туа пайда болған ихтиоз

г) туа пайда болған буллезді эпидермолиз

4. 
   Нәрестелердің некрозды флегмоналарының клиникалық белгілеріне жатпайды:
   

б) құсу

г) метастазды ошақтар тууы

д) терінің түлеуі

5. 
   Кіндік жарасының және қолтығының инфекциялық емес ауруларына жатпайды:
   

б) терілік кіндік

в) амниотикалық кіндік

г) кіндік жарығы

д) кіндік жыланкөзі

е) кіндік фунгусы

6. 
   Терінің туа және жүре пайда болған аурулары:
   

б) гемангиомалар

в) склеродерма

г) туа пайда болған ихтиоз

д) туа пайда болған буллезді эпидермолиз

7. 
   Терінің инфекциялық ауруларын емдеуге ... жатпайды.
   

б) инфузиялы

в) витаминді терапия

г) арнайы иммунотерапия

д) гармонды препараттар
Ситуациялық есептер.

Есеп: 1 2 жасар бала, 1 жүктіліктен, 1 туудан. Анасы жүктілік кезінде І дәрежелі анемиямен, екінші жартысында жедел вирусты инфекциямен ауырған. Ай күніне жетіп туылған, салмағы 2800г Апгар шкаласы бойынша 6-7балл, жалпы жағдайы орташа ауырлықта, интоксикация симптомдары жоқ. Туылған кезінен сол аяғынан саусақтарының ортасында серозды сұйықтығы бар бөртпелер бар, қатты Никольский симптомы теріс. Анамнезінде әкесінде псориаз.

Сұрақ: Сіздің диагнозыңыз?

2. Қандай іріңді – септикалық аурумен ажырату диагнозын жүргіземіз?

3. Тексеру жоспары?
Есеп: 2 Науқас бала ІІ жүктіліктен, ІІ туылуы. Анасынан жүктілік кезінде І жартысында токсикоз, түсік қаупі, ІІ жартысында созылмалы пиелонефриттің өршуі болған. Туу кезінде қағанақ суы ерте кеткен, сусыз кезең 12 сағат. Перзентханадан 5 тәулікте қанағаттанарлық жағдайда шыққан. Перзентханадан шыққан соң, 8-ші күні ішінің төменгі жағында қызыл дақтар, эритематозды уақтар мен қатар серозды-іріңді бөртпелер пайда болған. 9-10-шы күндері тғбеті төмендеген.

Сұрақ: Сіздің диагнозыңыз?

2. Тексеру, емдеу жоспарлары.

2. Тексеру, емдеу жоспарлары.

Соңәы жылдары құрсақішілік болатын жұқпалы аурулар жоәарылауы байқалды. Оның шыәу себептері болып әйелдердің шап, жыныс аймағының әр түрлі инфекциялық аурулары жатады. Құрсақішілік болатын жұқпалы аурулар.кезінде қоздырәыштары жүктілік және туылу уақтысында балаға инфекцияланәан анасынан жұәады. Құрсақішілік болатын жұқпалы аурулар кезінде О.Ж.Ж., бауыр, көк бауыр, тері және басқа ағзалар мен жүйелерді зақымдайды. Сонымен қатар түрлі асқынулар пайда болады. Олар: түсік тастау, жүктіліктің үзілуі.

Құрсақішілік болатын жұқпалы аурулардың этиологиясын, патогенезін, клиникасын, диагнозын, емін білу, зерттеу әдістерін меңгеру және аурулардың жағдайын дұрыс бағалау дәрігердің қызмет барысында үлкен маңызға ие.

4. Сабақтың мақсаты:

Интерн білуі керек:

- Цитомегаловирус инфекциясы, қоздырәышы, таралу жолдары, жіктелуі, клиникасы,

диагностикасы, емі.

- Токсоплазмоз, қоздырәышы, таралу жолдары, жіктелуі, клиникасы,

диагностикасы, емі.

- Листериоз, қоздырәышы, таралу жолдары, жіктелуі, клиникасы,

диагностикасы, емі.

- Құрсақішілікте болатын жұқпалы аурулардың салыстырмалы диагнозы. Алдын алу.

- Құрсақішілікте болатын жұқпалы аурулардың жаңа туылған нәрестелер патологиясындағы маңызы.

Интерн істей білуі керек:

- Құрсақішілікте болатын жұқпалы аурулары бар жаңа туылған нәрестені анықтай білу.

- Серологиялық және бактериологиялық анализдердің нәтижесін, бас сүйек

рентгенограммасын оқи білу.

- Жаңа туылған нәрестеден серологиялық анализге қан алу техникасын білу.

- Баланы нәрестелер патологиясы бөлімшесіне ауыстыру үшін жолдама жаза білу.

- Науқасты жүргізу техникасын, алдын алуды үйрену.
5. Сабақтың бақылау сұрақтары:

- Негізгі білім бойынша:

1. Құрсақішілікте болатын жұқпалы аурулардың қоздырәыштарының қасиеті.

2. Құрсақішілікте болатын жұқпалы аурулардың таралу жолдары.

3. Серологиялық және бактериологиялық зерттеу әдістері.

1. Құрсақішілікте болатын жұқпалы аурулар туралы ұәым.

2. Құрсақішілікте болатын жұқпалы ауруларды пайда болған мезгіліне қарай бөлу.

3. Жаңа туылған нәрестелер арасында құрсақішіліке болатын жұқпалы ауруларды анықтау.

4. Құрсақішілікте болатын жұқпалы аурулардың этиопатогенезі.

5. Құрсақішілікте болатын жұқпалы аурулардың жалпы клиникалық белгілері.

6. Цитомегалия, токсоплазмоз, листериоздың клиникасының ерекшеліктері.

7. Құрсақішілікте болатын жұқпалы ауруларәа күдіктенгенде жүргізілетін зерттеп-қарау

жиынтыәы.

8. Құрсақішілікте болатын жұқпалы аурулардың емі мен алдын алу.

Этиологиясы. Ұрықтың жұқпалы процессі әр түрлі қоздырәыштамен—вирустармен, микоплазмамен, хламидиямен, қарапайым саңырауқұлақтармен, бактериялармен туады. Әдетте ұрықты жайылмалы зақымдандыратын жұқпалы агенттер, ересектерде ауыр өтетін науқас тудырмайды. Оларда жұқпалы ауру симптомсыз немесе жеңіл түрінде өтеді. Әйелдердің 20-30 %-да токсоплазмоз, 50-70 %-да цитомегалия вирусы болады. Жайылмалы ЖЖИ-дың қоздырушы көзі болып табылатын анасының несеп-жыныс жолдарының жұқпалы ауруларының (пиелонефрит, сальпингоофорит, қынап қабынуы және т.б.) маңызы зор. Құрсақішілік стафилакокк, листериялар, токсоплазмоз және басқа қоздырәыштар ұзақ уақыт сақталуы мүмкін, созылмалы сальпингит, сальпингоофориттер, эндоцервициттер, эндометриттер, вульвиттер, вагиниттер, кандиломдар және басқа аурулар туәызады. Жыныс жолдарында цитомегалия, хламидия, жұқпалы сары ауру вирустары ұялап, қабыну процесстерін тудыруы мүмкін. Жүктілік кезінде бұл қоздырәыштар белсеніп, ұрыққа енеді.

қоздырәыштардың ену жолдары әртүрлі. Антенатальды-жұқпалы агент ұрыққа қанмен (диаплацентарно) немесе ұрық маңы суы арқылы ішке, теріге, өкпеге, көзге түседі. Ұрық маңы суы жоәарылау (қынап жолымен) және төмендеу (жатыр трубкалары арқылы) жолымен трансмембральды, яәни ұрық қабыәы арқылы (эндометритке, плацентитке), сонымен қатар ұрықтың өзі қан арқылы жұқтырып, қоздырәышты кіші және үлкен дәрет арқылы шыәарады.

Сондықтан бала жолдасының (плацента) кедергілік функциясының күйінің маңызы өте зор. Фетоплацентарлы жетіспеушіліктен жайылмалы ЖЖИ даму мүмкіндігі, жүкті әйелде созылмалы жұқпалы ауру ошағы не бір басқа жұқпалы аурудың қатты өршіген кезінде, күрт ұлғаяды.

Патогенезі. Эмбрион мен ұрыққа қанмен кірген қоздырәыш тінге қонып, қабыну тудырады. Эмбриондағы қабыну реакциясының ерекшелігі болып, оның альтернативті (балама) компонентінің барлыәы және фибробласт реакциясының жоқтыәы табылады. Ерте фетельды кезеңде балама компонентпен қатар пролиферативті компоненті бар, ол басым және склерозды дамытады. Кеш фетальды кезеңде қабыну реакциясының 3 құрамды (компонентті) бөлігі (балама, пролиферативті, тамырлы) болады, бірақ плазмалық реакциясы жоқ. Осыдан ЖЖИ-дың аяәы әр түрлі болуы мүмкін: жүктілікті үзу, даму ақауларының қалыптасуы және т.б. Әсіресе жүктіліктің алғашқы 2 айында ЖЖИ болғанда даму ақауларының қалыптасуы тән, себебі осы кезде мүшелердің қалыптасуы болады. Ми жүктіліктің кез келген уақытында зақымдануы мүмкін, өйткені жүктіліктің бар мезгілінде оның дамуы өтеді. Ми дамуының зақымдануы алуан түрлі: гидроцефалия, микроцефалия, порэнцефалия, глиоз және т.б. Барлық антенатальды ЖЖИ-әа бала жолдасының зақымдануы тән, ол фетоплацентарлық жетіспеушілікке, ұрық гипоксиясына, құрсақішілікәы дамудың кешігуіне, шала тууәа, дизэмбриогенетикалық стигмаға соқтырады. Плацентиттен түсік, өлі туу, туәанда бала тұншыәуы болады.

ЖЖИ патогенезіндегі иммунологиялық механизмдердің ролі зерттелуде. Ұрықтың Т-лимфоцитінің “өзінікін бөтеннен” айыру қабілеті, цитотоксикалық қабілеті гестацияның 16-17 аптасында пайда болады. М және С иммуноглобулиндері бар В-лимфоциттері 9-12 аптада пайда болып, гестацияның 15-16 аптасында күрт ұлғаяды. Жалпы туарда иммуноглобулиндер өнімі төмен болады. ЖЖИ кезінде иммуноглобулин синтезі белсеніп, иммунды жиынтық шамадан тыс көбейіп, тіндерді зақымдайды. Иммунды жиынтық (комплекс) пен қоздырәыш мида қонып, энцефалопатия, энцефалитке соқтырады. Кейде ЖЖИ кезінде ұрықтың иммунды реакциясының жетіспеушілігі тиімді роль атқарады. Балалардағы нефротикалық синдромның біразы құрсақішілікәы цитомегалиядан болады. ЖЖИ-дан кейде әана генерализация болады. Бұл өткелге организмнің реактивтік төмендеуі, оның гормональды профилін өзгертетін факторлар себепші болады: жатыр ішкі интранатальды гипоксия, соматикалық және акушерлік патологияның асқынуы, қабылдамау, жалпы дәрі-дәрмекпен ем және т.б. Жұқпалы аурудың жайылуы (генерелизация) тез болып, бірнеше сағатта бала өліміне әкеп соқтыруы мүмкін.

Клиникалық суреті. ЖЖИ клиникасы әрқашанда типті болып келмейді. Оның жалпы белгілері бар: тәбеттің төмендеуі, гипотрофия, дене салмағының өсуінің тоқталуы, селқостық, қалшылдау, тері боздыәы, склерема, сарәыштық, руппура, өкпе және ішек-қарын, жүрек-тамыр, ОНЖ зақымдары (гидроцефальды синдром, гипотония, құрысулар, гипорефлексия) болуы мүмкін.

ЖЖИ-әа күдіктенгенде жүргізетін зерттеулер жиынтыәы:

1. Кіші дәреттің клиникалық анализі.

2. Қанның клиникалық анализі, тромбоцит есептеумен бірге.

3. Қан сары суындағы жалпы белок, белок фракцияларын, С-реактивті белокты анықтау.

4. Қан, асқазан ішіндегісін, кіші және үлкен дәрет, сілекей, көз жасын, терідегі бөртпелердің элементтерін себу.

5. Көкірек клеткасы мен бастың рентгенографиясы.

6. Гепатоспленомегалиядағы қанның трансаминазасын анықтау.

7. Окулсттің қарауы.

8. Неврологиялық белгілерде люмбальды пункция.

9. Қан сары суының иммуноглобулиндері.

10. Динамикада анасы мен баланың серологиялық зерттеулері (жұп қан сары суы).

11. Бала жолдасының патоморфологиялық зерттеуі.

12. Ананың гинекологиялық зерттеуі.

ЖЖИ-дың жиі кездесетіні: цитомегалия, токсоплазмоз, листериоз.

Цитомегалия—көбіне өлімге соқтыратын, жүкті әйелдердің вирусты науқасы, ұрыққа бала жолдасы арқылы (трансплацентарный) беріліп, оны құрсақішілік зақымдайды. Қоздырушысы—герпес тобына жататын цитомегаловирус, құрамында ДНК бар, қоршаған ортада тұрақсыз. Адамның көптеген тіндерінде дамиды, әсіресе, фибробласт пен адам эмбрионында. Вирус дамыәанда оәан тән қосындылары бар үлкен клеткалар пайда болады. Адамәа цитомегалия вирусының қоймасы (резервуар) болатын тек адам әана. Вирустың бөліну жолдары—кіші дәрет, сілекей арқылы. Жұқпалы қоздырәыш ауа тамшылары арқылы, алиментеарлы, бала жолдасы арқылы тарайды. Қан құйәанда, бүйрек алмастырәанда жұәуы мүмкін. Вирус ана сүтімен, үлкен дәре,тпен де бөлінеді. Цитомегаловирус халыққа кең тараған.

Цитомегалияны мынандай клиникалық түрлерге бөледі:

А) Жұқтырылған цитомегалия

1. Латентті (жергілікті түрі);

2. Қатты ауыр мононуклеозды түрі;

3. Жайылмалы түрі;

Б) Туа болған цитомегалия: 1.Ауыр түрі; 2. Созылмалы түрі. Бірақ көптеген авторлар сілекей бездерінің жергілікті зақымдануы виремиямен, вирусты токсемиямен қосақталады, сондықтан ауру жергілікті түрінің қандайы болса да, жалпылама (генерализованный) цитомегалия деп аталуы керек деп санайды, ал бөлу шартты түрде. Сонымен, 2 клинико-анатомиялық түрі бар: сілекей безді және висцеральды. Бұл организмнің клиникалық суреті анық не жасырын болатын жалпы ауруы. Жаңа туәан және өлі туәан нәрестелерде цитомегалия сипаты күдік тудырмайды. Жүктіліктің басында жұқса, ұрық өледі не түсік түседі. Вирустың тератогенді әсері болуы да мүмкін. Онда туа болатын жүрек ақаулары дамиды—Фалло тетрадасы, ірі тамырлардың транспозициясы, қарыншалар арасындағы кедергінің бітпеуі, эндокард фиброэластозы және т.б. Ұрықтың жүрегінің дамуы құрсақішілікәы дамудың 8-аптасында аяқталады, сондықтан бұл ақаулар эмбриопатияәа жатады. ОЖЖ-нің туа болатын ақаулары болуы мүмкін: микроцефалия, гидроцефалия, микрофтальмия. Фетопатияның ерте және кеш түрлері болуы мүмкін: өкпе өсінділері (кисты), өт жолдарының агенезиясы, жұтқыншақ атрезиясы, “жарық таңдай”, “жырық ерін”, туа болатын қарынның алдыңәы жағының жарықтары және т.б. Жүктіліктің соңәы кезінде ауырәанда дамуды зақымдамайтын, туа болатын цитомегалия болуы мүмкін. Науқас белгілері алғашқы күндерден-ақ байқалады. Белгілер кеш байқалғанда кейін жұққан цитомегалияны естен шыәармау керек.

Туа болған цитомгалия мүшелер мен жүйелердің көптеген ақауларымен сипатталады. Оәан тән көріністер: Сарәыштық, туәандағы салмағы кемдік, гепатоспленомегалия (жұқпалы сары аурудан), геморрагия-петехия, мелена және т.б. (тромбоцитопениядан), өкпе қабынуы, менингоэнцефалит, цребральды кальцификат, интерстициалды нефрит, нормрбластозды анемия, хориоретинит, кератоконъюнктивит. Алғашқы күндері дене қызуы қалыпта болуы мүмкін, сосын көтеріледі, бұл көбінесе бактериальды инфекцияның қалыңдауына байланысты.

Туа болған цитомеглияның ауыр түрінде, қосақталған басқа аурулар болуынан бала алғашқы 3-4 айда қайтыс болады. науқас баяулап және созылмалы түрге ауысып, толқынданып өтуі мүмкін. Бұл фонда қалдық көріністері сақталуы мүмкін (пневмосклероз, энцефалопатия, саңыраулық, соқырлық, микроцефалия және т.б.).

Диагнозы. ЖЖИ диагнозы анамнестикалық, клиникалық және лабораториялық зерттеулерге негізделеді. ЖЖИ-дың қатер факторлары: ауыр акушерлік анамнез)түсік, өлі туу, көптеген ақаулармен туу, ерте жаста қайтыс болу); осы жүктіліктің өтуінде және босанудағы аномалия; анасының несеп-жыныс жүйесінің ауруы; жүктілік кезінде жұқпалы аурумен ауыру; анасында жұқпалы ауру ошағының болуы; әрі нәресте гипотрофиясы, дисэмбриогенетикалық стигма, даму ақаулары, сарәыштық, нәресте безгегі және т.б. Қан анализінде тромбоцитопения, анемия, СОЭ жоәарылаған. өзіне тән ерекше емес зерттеулерге кіндік қанындағы иммуноглобулинді анықтау жатады: М-иммуноглобулинінің деңгейі жоәары (0,3 г/л-ден көп), А-иммуноглобулиндері пайда болады. өзіне тән зерттеулер әдістері: кіші дәрет тұнбасындағы, сілекейдегі, цереброспинальды сұйықтағы, асқазанның ішіндегі, үлкен дәреттегі цитомегалдарды табу, әрі динамикада цитомегаловирусқа антител титрінің көбеюін 10-14 күннен соң (жұп сары су) анасы мен нәрестеден, титрдің 4 есе көбеюі ерекшеленеді. ЖЖИ-дың диагностикасы мен әр түрін салыстыруда бала жолдасын патоморфологиялық зерттеу мен анасын гинекологиялық зерттеу маңызды. Плацентитті айқындау, иммунофлюоресцентті ерекше қоздырәыштың антиген антисывороткасымен сәйкестендіру ЖЖИ екндігін және оның этиологиясын дәлелдейді. Гинекологтың жыныс мүшелерінің қабыну патологиясын анықтауы да сол мақсатты орындайды.

Емдеу. Цитомегалияның патогенетикалық ерекше емі жоқ. Ем организмнің реактивтілігін көтеруге бағытталған: тұзды ерітінділер енгізу, қан құю және тіпті ауыстыру. 10-15 күн бойына кортикостероидтар (тәулігіне 5-10 мг преднизолон), цитомегаловирусқа қарсы пассивті иммунитетті көтеру үшін гамма-глобулинді 1 кг-әа 0,22 мл-ден ұзақ уақыт салады. Витаминді ем—А, В, С, Д, К витаминдері, антибиотикті ем (пенициллин, олеандомицин және т.б.) қолданылады. Тамырәа интерферон 10 мл-ден 20 мл-ге дейін өмірінің 4-ші күнінен бастап әр 5 күн сайын егіледі. Интерферон арнайы вирусологиялық лабораторияда дайындалған. Жүкті әйелде цитомегалия жайылып кетуінен сақтандыруда, жүкті әйелдің организмінің ерекше емес реактивтілігін көтеру маңызды: дұрыс тамақтану, интеркурентті аурулардан сақтану және т.б.

Алдын алу. Ерекше алдын алу шаралары жоқ.. Цитомегалиялы әйелдерге 2-3 жыл босануәа болмайды. Барлық қосалқы ауруларды емдеп, организм реактивтілігін көтеру, осы кезде иммунодепрессивті әсері бар дәрі-дәрмек тағайындамау. Жұәатын цитомегалиядан сақтандыру үшін босанатын үйде, балалар мекемесінде жұқпалы ауру көзін анықтап, оны қоршаған ортадан бөлектейтін шаралар жиынтыәы өткізіледі.

Токсоплазмоз. Протозойлы ауруларәа жатады, оның қоздырәышы токсоплазма—қарапайым бір клеткалы паразит. Олардың тұрақты түрін қоршаған ортаға үй мысықтары таратады.Олардың қиы 3—4 күннен соң зиянды болады.Сондықтан қоршаған ортада үйсіз мысықтар қауіпті, балалар ойнайтын құмды алаңда, кір қол арқылы және токсоплазмалы тамақ арқылы (шошқа еті, жұмыртқа және т.б.) жұәуы мүмкін. Құрсақішілік бала жолдасы арқылы жұәатыны дәлелденді. Орташа жүкті әйелдердің 20 % токсоплазмоз, ал олардың 0,2-0,5 %-де туа болатын токсоплазмоз. жүкті әйелдегі пайда болған (приобретенный) токсоплазмоздың латентті түрі белгісіз (симптомсыз) өтеді. Жүктіліктің алдында алғашқы-латентті түрімен ауырса, одан құрсақішілікәы балаға ешқандай зиян болмайды.

Сирек жағдайда жұққанннан соң токсоплазмоздың ауыр түрі дамиды. Ерекше септикалық науқас түрінде өтеді, қатты қалшылдап, ауыр уланумен, ОЖЖ қоса (энцефалит, менингоэнцефалит) зақымданады.

Аурулардың көбінде токсоплазмоз басынан-ақ созылмалы болып өтеді; созылмалы токсоплазмозбен, ретикулоэндотелиозбен және әртүрлі мүше ақауларымен көрінеді. Токсоплазмоз ауыр түрінен кейін де созылмалы түрге айналуы мүмкін. Токсоплазмоздың ауыр және созылмалы түрлерінің клиникалық көріністері жоәалғаннан кейін латентті түрге айналады.

Ұрықтың зақымдануы мен сипаты әртүрлі болады және инфицирование болған жүктілік мерзіміне байланысты. Органның паразит енген жерінде некроз ошағы, гранулема, клеткалы инфильтрация пайда болады. Әдетте, жүйке жүйесі мен көз зақымданады, менингоэнцефалит дамиды. Жүктіліктің алғашқы 3 айында жұқса, ауыр зақымданулар—анэнцефалия, акрания және басқа бастың беткі жағының кемістіктері, ОЖЖ зақымдары болады. өлі туу да кездеседі. Жүктіліктің 3-ші жартысында жұқса, сау нәресте ту мүмкін. Токсоплазмоздың клиникалық көріністері баланың әртүрлі жасында көрінуі мүмкін. Токсоплазмоздың белгілері алуан түрлі. Ауыр—жалпы белгілері басым: сарәыштық, субфебрилитет, кейде—безгек, гепатоспленомегалия, экзантема, ісіну, анемия, геморрагия, өкпе қабынуы, диарея, миокардит болады. Ауырлауда белсенді энцефалит белгілері басым. Созылмалыда—гидроцефалия немесе микроцефалия, ми кальцификаты, тырысу, хориоретинит, страбизм, көз жүйесінің атрофиясы болады. Клиникалық суреті бойынша нәрестенің ауыр токсоплазмозын бастың ішінің зақымынан айыру қиын. Бірақ бұл жерде серологиялық мәліметтер, анасының эпидемиологиялық және акушерлік анамне,зі, жұлын сұйыәын зерттеу көмектеседі. Себин-Фельдман серологиялық реакциясы өте сезімтал, токсоплазминмен (анасының) тері байқауы, анасында комплементті жалғаушы реакциясы (РСК) өткізіледі. Нәтижелері динамика, ауру баланың клиникалық көрінісін есепке ала отырып, бағаланады.

Емдеу. өзіне тән ерекше ем—хлоридин (дараприм) тәулігіне ішке 1-2 мг/кг, 2 рет сульфадимезинмен (тәулігіне 3-4 рет ішке 0,1 г/кг) қосып беріледі. Курс 10 күн. Сосын 10-14 күндей трихопол тағайындайды (метранидозол) күніне 2 рет ішке 7,5 мг/кг-нан немесе делагил (резохин) күнде 1 рет ішке 5 мг/кг-нан, сосын қайтадан хлоридинді сульфадимезинмен береді. Бактримді қалыпты дозада 2 апта бойы тағайындауәа болады. паразитемия ұзақ болғанда, клиндамицин, рондомицин тағайындайды. Антипаразитарлы препараттармен бірге преднизолон, лидаза қолданады. өзіне тән ерекше емді токсоплазмоздың белсенді түріндк әана қолданады.

Болжам. Диагностиканы ерте жасап, белсенді емдегенде аяәы жақсы. Токсоплазмозға даму ақаулары тән: гидроцефалия, микроцефалия, колобома, микрофтальмия, кейінгі асқынулары энцефалопатия олигофрениямен, гидроцефалия, эпилепсия, көз, эндокрин бездернің зақымдары.

Алдын алу. үй жануарларын ұстамау керек. Жүктілік кезінде тазалық-гигиена тәртібін сақтау. Токсоплазмоздан сақтану үшін хлоридин 0,025 күніне 2 рет сульфадимезинмен күніне 4 рет 0,5 қосып қолданады 5-7 күн, 2 курс, арасында 10 күн.

Листериоз—нәрестелердің грануломатозы, қоздырушысы Грамша боялғыш таяқша. Бұл қатал аэробтар, Грам бойынша жақсы боялады, қоршаған ортада тұрақтылыәы орташа, тамақ өнімдерінде, әсіресе сүтте жақсы сақталады. Листериоз зооноз (кеміргіштер, қойлар, ешкілер, шошқалар, тауықтар, қаздар, сиырлар ауырады). Тамақ қорыту трактымен жұәады, аэрогенді жұәуы да мүмкін. Құрсақішілік бала жолдасы арқылы жұәады, шыәу жолымен де жұәуы мүмкін. Жүкті әйел листериозға өте сезімтал. Организмге кірген бактерия лимфа жолдарымен тез тарап, қанәа түседі, бауырәа, өтке, бүйрекке, сүйек миына, жұлынәа қонады. Жасырын кезеңі бірнеше күннен 5-6 аптаға дейін. Листериоздың клиникалық суреті әр түрлі. Негізі науқас сепсис сияқты өтеді. Клиникалық түрлері: баспа-септикалық, септико-сүзекті, жүйкелі, көз-безді, септикогрануломатозды. өкпе қабынуы, қан айналысының бұзылуы, менингоэнцефалит, безгек, құсу, диарея, жұқпалы сары аурудың ауыр түрі, холангит, эндокардит. Белгілері: арқада, іште, аяқта папулезді-розеолезді бөртпе, тамақта, миндалинде, конъюнктивте диаметрі 1-3 мм ақ-сары түйіндер болады.

Диагностикада ауыз, мұрын шырышының және алғашқы доңәақ (меконий) себуінің маңызы бар. Қан сары суын серологиялық зерттегенде антител титрінің көбеюіне көп көңіл бөлінеді.

Соңы жағдайсыз. Жиі түсік, шала туу болады. Асқынулары—гидроцефалия, энцефалопатия.

Емі белгісіне қарай (симптоматикалық). Өзіне тән ем жоқ. Көп дозада антибиотиктер, сульфаниламидті препараттар және токсоплазмоздағыдай хлоридрон қолданылады.

Алдын алу. Ветеринарлы-тазалық шараларына көп көңіл бөлу керек.