ОҚу -әдістемелік кешені оқУ-Әдістемелік материалдар семей

«Волжанканын.» әр жаңбырлатқыш трубопроводын бір пози-циядан екінші позицияға апару үшін төрт аттың күші бар мотор-лы арбаның «Дружба-4» жылу двигателімен жабдықталған қоз-ғалтқыш арба қолданылады.

Үзындығы 400 метрлік трубопроводта 32 дөңгелек және оның ортасында двигательді қозғалтқыш арба орналастырылады.

ДКШ-64 «Волжанка» жанбырлатқыш машинасынын жақсы жұмыс істеуі үшін жаңбырлатқыш екі қанаты екі жакка орна-ластырып, оның біреуін екіншісіне қарағанда бір позицияға ілгері жылжытып қойған дүрыс. Ал әр позицияда керекті мөлшердегі суару нормасын беріп болғаннан кейін, кезек-кезек позиииядан позицияға көшіріліп отырылады.

Есепті мөлшердегі суару нормасын беру үшін машинаның бір позицияда түратын уақыты төмендегі байланыстылық арқылы та-былады.

122

771

_{Ү р}

О,О6 а /

бүида: іп — есепті суару нормасының мөлшері, гектарына текше-метр есебімен;

Ғ — бір позициядан суарылатын алқаптын, көлемі, гектар есе-бімен;

ц — жұмсалатын судың мөлшері, секундына литр есебімен, (л/сек).

р — булану мөлшерін ескеретін арнаулы коэффициент.

Суару нормасыньщ мөлшеріне қарай жаңбырлатқыштың бір позицияда тұратын уақыты төмендегі шамаларға сай болуы керек (19-таблица).

Бір позицияда суару уа-дыты, минут есебімен

Суару нормасы, гек-

тарына текшеметр

есебімен (м³/га)

300 400 500 600 900 1200

125—140 170—185 210—230 255—245 380—415 505—550

27-суретте ДКШ-64 «Волжанка» жанбырлатқышының жүмыс істеп түрған кезі бейнеленген, ал 28-суретте «Валжанка» машина-сының жабық жүйеден жұмыс істеу схемасы көрсетілген.

ДФ-120 «Днепр» жаңбырлатқыш машинасы. Бұл машина көп тіректі жаңбырлатқыш машиналар қатарына жатады. Суды жа-

1—таратңыш; 2—насос станциясы; 3—гидранттар; 4—қысым трубоироводы; 5—бірінші қанат; 6—екінші қанат (метр есебімен)

бық суару жүйесінің гидранттарынан алып, егісті позицияда тұрып суарады. Жалпы бұл машина алюминийден жасалып, тірек арба-ларына бекітілетін су жіберетін трубопроводтардан құралады. Трубопроводтың екі жағынан суару жүйесінің гидранттарына жал-ғастыра қою мүмкіншілігін жасау үшін арнаулы жабдыктар қи-ыстырған. Әрбір тірек арбасына және тру.бопроводқа ашқылық-фермалары бекітіліп, олардың шетіне «Роса-3» деп аталатын жаң-бырлатқыш аппараттар орналастырылады.

Бұл машиналармен егістікті төменде көрсетілген технология-лық схемамен суарады. Бір позицияда егістікті суарыл болғаннап кейін оператор гидрантты жауып оған су жіберуді тоқтатады. Трубопровод ішінде қалып қойған су ағып болғаннан кейін, маши-на гидранттан ағытылып келесі позицияға көшіріледі. Осы опера-цияны жасау үшін небәры 0,43 сағат уақыт қана кетеді.

Жалпы, белгілі бір учаскені суарып болғаннан кейін жаңбыр-латқыш транспорт жағдайға келтіріледі,, ол үшін оның тірек ар-арбаларының дөңгелектері 90°-қа бүрылып, м-ашина жетекке альі-нып жаңа жерге көшіріледі. Машинаны жаңа жерге көшіруге да-йындау үшін 3 жұмысшы 2 сағат мелшерінде жұмыс істеу керек.

ДШ-25/300 жаңбырлатқыш шлейфі. Бұл жаңбырлатқыш қанат егісті позицияларда тұрып суарады және бір позициядан екінші позицияға трактормен сүйретіліп апарылады.

Жаңбырлатқыш шлейф ұзындығы 150 м және кесіндісі 102x2 қүрыш трубопроводтаи, «Темерьзов» деп аталатын аралығы 50 метрден орналастырылатын үш әткеншекті (карусель) жаңбыр-латқыштан құралады. Трубопроводтың әр ұшыңда түтікті топса тұмсық бар. Осы тутікті топса арқылы оның бір ұшы гидрантқа жалғанып, ал екінші жағы жабылып қойылады. Жаңбырлатқыш-тың тірек бөлігі екі шаңғы тәрізді жасалған. Суды жаңбырлатқыш-қа жібергенде оның қысымы көбейіп, әткеншекпен, оның корпусы 55—60 мм жоғары көтеріліп, айналып тұрады.

Ал суаруды тоқтатқан кезде су қысымының төмендеуінің сал-дарынан әткеншекпен, оның корпусы өз ауырлығымен төмен тү-сіп, трубопровод білігін бойлап орналасады.

Әдетте бұл жаңбырлатқышпен егісті суару оның бір шетінен басталып, екінші шетімен бітеді.

Сонымен бірге бұл машиналарды қолданғанда сабағы өте би-ік, бір және көп жылдық дақылдардың дамуының барлық кезең-дерінде суаруға болады. Мұндай жағдайларда ол дақылдарға еш-қандай механикалық зақым келтірмейді.

Трактормен агрегаттау негізінде суды алысқа шашырататын жаңбырлатқыш машиналар тіркелетін (ДДП-ЗОС, ДДА-45) және аспалы (ДДН-70, ДДН-100, ДДН-150) түрлеріне бөлінеді. Осы машиналардын, барлығы да позиция жағдайында жұмыс істейді.

Жалпы егісті суару үшін суды алысқа ататын ДДН-70 және ДДН-100 жаңбырлатқыш машиналары кеңінен тараған.

Суды алысқа шашырататын аппараттар насостың қысым па-трубкасына жалғанады. Аппараттың екі қақпағы болады: диамет-рі 55 мм үлкен және диаметрі 16 мм кішірек қақпақ. Қіші қақпақ су шашыратқыш қалақшамен жабдықталған. Осы калақшанын. орнын өзгерту арқылы жаңбырлатқыштың маңайын біркелкі суа-руға болады. Аппарат трактордың қуаттылығын сұрыптау білігі арқылы айналдырылады.

ДДН-70 жаңбырлатқышы арқылы егістіктер төмендегі тәртіп-пен суарылады. Машина алдын ала қүлақ арықта жасалып қой-ған бөгеудің қасына әкелінеді. Содан кейім оның сорғыш шланга-сы құлақ-арыққа түсіріліп, осы жағдайда оның қабылдау сетка-сының қақпағы толығынан суға батырылады.

125

ДДН-70 жаңбырлатқышы қысым трубопроводтарынан да жұ-мыс істей алады. 29 және 30 суреттерде ДДН-70 машинасыньщ жұмыс кезеңі және онымен суару схемасы бейнеленген.

Жазғы суару кезеңі біткеннен кейін жаңбырлатқыш машина қысқы сақталуға дайындалады.

ДДН-100 жаңбырлатқыш. Өзінің конструкциясына қарай ол жоғарыда көрсетілген ДДН-70 жаңбырлатқышы сияқты және Т-140К, Т-74 және ДТ-75М тракторларымен агрегатталады.

Машина суды ашық және жабық жүйесінен алып ауыл ша-руашылық дақылдарын позицияда тұрып суарады. Суару сектор-лы, немесе шеңберлі әдістерімен жүргізіледі. Бұл жацбырлат-қышты желдің жылдамдығы шамалы болатын (2...3 м/с) және то-пырақтық-климаттық жағдайларына қарай ауыл шаруашылык да-қылдарыи мардымды жаңбырлатып суаруға болатын барлюқ су-армалы аймақтарда қолдануға болады.

ДДН-100 жаңбырлатқышының бір позицияда тұрып жаңбыр-лату ұзақтығы (мин есебімен) оның шашырата алатын суы мен суару нормасының мөлшеріне және жаңбырлату кезінде судың булануға шығындалу шамасына байланысты болады. Бұл шама-ның нақтылы көрсеткіштері 22 таблицада берілген.

Сору жабдығының жұмыс істеуіне қажет болатын каналдағы судың тереңдігін жасау үшін каналдағы су ауыстырылып отыры-латын екі бегетпен бегеледі. Оның біріншісі алғашқы суару по-зициясында, ал екіншісі ■— келесі суару позициясына орналасты-рылады.

Жаңбырлатқышты жұмысқа қосу үшін трактор алғашқы по-зицияға орналастырылып сору трубопроводы каналға лебедка, немесе гидросистема арқылы су қабылдағыш торы су астында то-лығынан қалатындай болып түсіріледі. Содан кейін вакуум-аппа-рат трубопроводының вентилін ашады және жаңбырлатқыштың стволының негізгі және кіші каналдарының сақпандары (хлопуш-ки) жабылып, вакуум-аппарат тарту күші арқылы жұмысқа қо-сңлады және оның каналдарында су тозаңдары пайда болғанша ауа сорылады. Содан кейін бұл аппарат өшіріліп, қозғалтқыш кі-ші айналысқа ауыстырылып, негізгі тіркестіру муфтасын өшіре-ді. Содан кейін қуатты сораптау білігі және тіркестіру муфтасын жұмысқа қосу арқылы жаңбырлатқыштың су насосын жүргізеді. Оның дұрыс жұмыс істеп тұрғанына көз жеткеннен кейін қозғалт-қышқа жанар май жіберуді молайтады.

Соңғы жылдары конструкциясы ДДН-70 және ДДН-100 жаң-бырлатқыштарына өте үқсас ДДН-150 жаңбырлатқышы кенінен қолданылып жүр. ДДН-100 жаңбырлатқышымен бірінші пози-циядан суарып болғаннан кейін каналға қойылған бөгетті алып, оны үшінші позицияға көшіреді. Содан кейін каналдың келесі бө-