Оқулық Алматы, 012 ƏӨж ббк ə Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»

жүктеу/скачать 7.14 Mb.

Pdf көрінісі

бет	187/263
Дата	26.02.2024
өлшемі	7.14 Mb.
	#493176
түрі	Оқулық

1 ... 183 184 185 186 187 188 189 190 ... 263

httprmebrk.kzbilimabilmajinova-jalpy-jertanu.pdf

Норвег жəне Гренландия теңіздері жалпы су айналым
жүйесі ортақ біртұтас терең сулы алапты құрайды. Бұл теңіздердің
терең бөліктері ұқсас болғанымен, судың беткі қабаттары едəуір
айырмашылық жасайды. Алаптың оңтүстік-шығыс бөлігін Норвег
теңізі, ал солтүстік-батыс бөлігін Гренландия теңізі алып жатыр.
Норвег теңізінің тереңдігі 4 мың метрге жуық, Гренландия
теңізінде тереңдік 5,5 мың метрден артық. Оларды бірнеше суасты
қыраттарынан тұратын Мона жотасы бөліп жатыр.
Норвегия, Гренландия жəне Шпицбергеннің жағалаулары фьорд
тектес шығанақтардан тұрады. Құрлық жағалауының бойымен
көптеген таулы аралдар мен жартастар созылып жатыр. Кейбір
бұғаздарда толысу əсерінен жылдамдығы 3 м/секундтан астам бо-
латын ағындар пайда болып, толқынның биіктігі 3 метрге жетеді.
Осы кезде кемелер үшін өте қауіпті иірімдер пайда болады.
Су айдыны арқылы екі қуатты ағыс өтеді. Оңтүстіктен Атлант
мұхитынан келетін жылы Норвег, ал солтүстіктен Арктика алабы-
нан келетін суық – Трансарктикалық ағыс өтеді. Алаптың өзінде
температураның күрт өзгерістерін тудыратын суық Шығыс Грен-
ландия ағысы қалыптасады. Əсіресе, қыс кезінде циклондар мен
қатты дауылдар жиі болып тұрады.
Бұл теңіздердің басты байлығы – майшабақ. Норвег теңізінде
майшабақтан басқа нəлім, пикша жəне басқа балық түрлері
уылдырық шашады. Жазда қорек іздеп, скумбрия мен көк тунец
келеді. Норвег-Гренландия алабы – дүниежүзіндегі балық аулаудың
маңызды аудандарының бірі. Тек Норвегияның өзі ғана жылына 3
млн тонна балық аулайды.

264
Соңғы жылдары бұл теңіздердің биологиялық қорлары
жұтаңданып барады. Майшабақ, нəлім, пикша, теңіз алабұғасын
аулау жыл сайын азайып келеді. XVII-XVIII ғасырларда бұл
маңда кит аулау кəсіпшілігі өркендеген болатын. Қазір олардың
көпшілігі жойылған, тек ұсақ кит тəрізділер: касатка, гринда,
бөтелкетұмсық, кейде кашалот кездеседі.

жүктеу/скачать 7.14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 183 184 185 186 187 188 189 190 ... 263