Денудация – (лат. denudatio – ашылу) үгіліске ұшыраған бөлшек
заттардың тасымалдануының жəне шөгуінің жинақтық процестері.
Дизьюнктивті (лат. “дизьюнкто” - үзіп ажырату) дислокация
– тау жынысы қабаттарының ішкі күш əрекеттеріне байланысты
əртүрлі бұзылыстарға ұшырап, үлкенді-кішілі немесе ірілі-ұсақты
бөліктерге ыдырауы; кейде тектоникалық жарықтар бойымен
жоғары-төмен немесе көлденең бағытта ығысып, орын ауыстыруы.
Дислокация – таужыныстарының бастапқы жазық бағыттағы
жату жағдайының бұзылуы.
Дефляция – желдің əсерінен борпылдақ тау жыныстарының
үрленіп ұшуы.
Друмлиндер (ирланд тілінде, dramlin – төбе деген мағына
береді) бірнеше жүз метрден 2-3 км дейін жететін ассиметриялы
жал тəрізді созылған дөңдерден тұрады. Друмлиндер мұздықтың
жылжу бағытына қарай орналасады. Олардың мұздық қозғалатын
жаққа қараған беткейлері де қарсы беткейлері де құламалы тік бо-
луы мүмкін. Друмлиндер мореналық жыныстардан жинақталады.
Жер бедері – эндогендік жəне экзогендік процестердің өзара
қарым-қатынас əрекетінен қалыптасқан құрлық беті жəне мұхит түбі
пішіндерінің жиынтығы.
Жер сілкінуі – Жер қойнауындағы ішкі энергияларының
кездейсоқ, кенеттен босап шығуынан жəне неотектоникалық
процестермен байланысты Жер бетінің тербелуі, жойқын күшпен
шайқалуы. Жер сілкіну қуаты 1-12 балл аралығында жіктеледі.
Жердің пішіні мен өлшемі – Жер шарының өзіндік пішіні гео-
ид, ал орташа радиусы – 6 371 км.
Жердің геофизикалық өрістері, гравитациялық өріс – Жердің
тығыздығына тікелей байланысты – 5,527 г/см
3
. Гравитация өлшемі
– галл.
Жер магнитизмі – өлшем бірлігі – нанотесла (нТл).
Жердің жылу өрісі (геотермика) – өлшем бірлігі – градус.
Тереңдік артуына сəйкес Жер қызуы өседі. Орта есеппен алғанда
Жер қызуы əр 100 м сайын 3
0
артады (геотермикалық градиент).
Достарыңызбен бөлісу: |
