Оқулық Орал 015 44. Г жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық техникалық
Ӛсімдіктердің вирус ауруларының белгілері мен типтері
жүктеу/скачать 7.93 Mb. Pdf көрінісі
|
| 3.2 Ӛсімдіктердің вирус ауруларының белгілері мен типтері
Ӛсімдіктердің вирус аурулары белгілерінің ең кең тараған типі – хлорофилдің ыдырауы себепті ӛсімдік жапырағының теңбілдігінің байқалуы: түссізденуі, ашық жасыл және қою жасыл жолақтардың алма- кезектеліп келуі, некроз дақтары, шеңберлер және т.б. кейбір ӛсімдіктер ұлпаларының азғана бӛлігінің ӛлуі де байқалады. Бірқатар жағдайларда жапырақтарының бүрісуінің нәтижесінде ӛсімдіктің пішіні де ӛзгеруі (деформация) мүмкін. Сонымен қатар вирус ауруларының ӛсімдіктің сары ауруы деп аталатын тағы бір тобы да жиі кездеседі. Оның қоздырғышы флоэмада орналасып, ӛсімдіктің зат алмасу үрдісіне тереңірек әсер етеді. Осының нәтижесінде ӛсімдіктердің биіктеп ӛсуі тежеліп, шамадан тыс түптеніп, рак ӛсінділері пайда болады және басқа да ӛзгерістер жүреді. Кӛмірсулардың қалыпты тасымалдануы бұзылуы салдарынан ӛсімдік жапырақтарында крахмал жиналады. Олар қалыңдап, үгілгіш келеді, олардың түсі ӛзгереді және де орталық жүйке бойымен ширатылуы да байқалады. 3.3 Вирустардың сақталуы және таралуы Вирустар ие-ӛсімдіктің немесе тасымалдаушы насекомның тірі клеткасынан тыс жерде кӛбейе алмайды. Вирустардың кӛпшілігі тірі организмдерден тыс тіршілік ете алмайды. Бұл ең алдымен биологиялық жолмен таралатын циркулятивтік вирустарға тән. Олар ӛсімдіктердің тірі бӛліктерінде (картоп, қызылша, пияз т.б. – вегетативті жолмен кӛбейетін 28 дақылдар вирустары) – тамыржемістерінде, түйнектерінде, пиязшықтарында және басқа да бӛліктерінде қыстап шығады. Жылдан жылға ұрпақтарына тарауының нәтижесінде ӛсімдіктердің ӛнімділігі күрт тӛмендейді. Кейбір вирустар: темекі теңбілінің (TMV), қиярдың жасыл теңбіл ауруының (CGMMV) қоздырғыштары және тағы бірқатары ең беріктері, ӛсімдік қалдықтарында және топырақта сақталуға қабілетті вирустар. Май бұршақ теңбілі, үрме бұршақ теңбілі ауруларын қоздыратын вирустар, сүйекті жеміс дақылдарының сақиналы вирустары (CGMMV) және тағы бірқатары аталған дақылдардың тұқымдарында сақталып, таралады. Вирустардың мамандануы тар және кең ауқымды болуы мүмкін. Мысалы CGMMV тек қиярды ғана залалдайды, ал CMV қиярдың, асқабақ тұқымдасының басқа дақылдарының теңбіл ауруын қоздырып, сонымен басқа тұқымдастарға жататын дақылдарды да (қара құмықты, қызынақты т.б.) залалдай алады. Фитопатогенді вирустардың бір ӛсімдіктен екіншісіне таралуының бірнеше тәсілдері бар: ұластыру, контактты жұғу, насекомдар кӛмегімен жұғу, тұқымдары және тозаңдары арқылы таралуы. Ұластыру. Бұндай жолмен ұластырылып кӛбейтілетін жеміс дақылдарының кӛптеген вирустары тарайды. Сондықтан ұластыру үшін шыбық алынатын аналық ӛсімдіктер вирустардан таза болуы қажет. жүктеу/скачать 7.93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|