Оқулық Орал 015 44. Г жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық техникалық
жүктеу/скачать 7.93 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Насекомдардың таратуы.
| Контактты
жұғу. Ауру ӛсімдіктер жапырағының сау ӛсімдіктермен жанасқанда жұғу тек ӛте берік, сығып алынған ӛсімдік шырынында ұзақ уақыт сақталатын вирустарға тән (TMV, картоптың PVX вирусы және басқалары). Бұл вирустар сол сияқты ауыл шаруашылық машиналарымен, жұмысшылардың киімдерімен және басқа да жолдармен таралуы мүмкін. Әсіресе ӛсімдіктерді жарақаттайтын тәсілдер қауіпті (қызанақтың гүлдерін жұлу, темекінің жапырақтарын сындыру және басқалары). Насекомдардың таратуы. Фитопатогенді вирустардың кӛбі ауыз аппараттары шаншып-сорғыш насекомдар – негізінен бітелер кӛмегімен таралады. Вирустарды тарататын ӛсімдіктер қатарына сол сияқты цикадкалар, трипсілер, кандалалар, аққанаттылар, қоңыздар және кенелерде жатады. Насекомдардың вирустарды тасымалдау механизмі бірдей емес. Теңбіл ауруының вирустары (персистентті еместер) стилеттік, немесе персистентті емес тәсілмен тарайды. Біте тәрізді насекомдар ауру ӛсімдіктермен қоректеніп 1,5-2 сағаттан кейін вирофорлы, яғни вирус инфекциясын таратуға қабілетті күйге айналады. Олардың бұл қасиеті бірнеше сағаттан кейін тарайды. Бұл вирустардың қатарына Potato virus (PV), қызылша теңбілі вирусы, алма теңбілі вирусы, CMV және басқалары. Басқа вирустар тек қана персистенттік тәсілмен тарайды. Насекомдар бірнеше сағаттан немесе тәуліктен соң вирофорлы болып, инфекциялық қасиетін ұзақ уақытқа дейін – 100 және одан да кӛп сағат бойына, ал кейде ӛмір бойы сақтайды. Насекомдар сау ӛсімдіктерде қоректенген кезде 29 вирустар олардың сілекейі арқылы тарайды. Таратушы әдетте арнайы насекомдар – цикадкалар, сирек – бітелер, трипсілер, кандалалар, кенелер. Таралудың осындай жолын қалайтын вирустар персистентті немесе циркулятивті деп аталады. Олардың қоздыратын аурулары сары аурулар тобына жатады. Бұл вирустар қоздыратын аурулар – қызанақ күреңі, асқабақ теңбілі, қызылша жапырағаның бүрісуі және басқалары. Сол сияқты жартылай персистентті жолмен таралу жолы да бар. Бұндай да насекомдардың инфекциялық қасиеті 10-100 сағат бойына сақталуы мүмкін. Осы жолмен картоптың PMV, Potato virus M және басқа вирустар тарайды. ӛсімдік тамырларында паразитті тіршілік ететін топырақ нематодалары бидайдың жолақты мозаика ауруын қоздыратын вирусты, жеміс-жидек дақылдарының бірқатар вирустарын тасымалдайды. Сол сияқты вирустарды топырақ саңырауқұлақтарының тарататыны туралы да мәліметтер бар: темекінің, қиярдың некроз ауруының қоздырғыш вирустары Olpidium brassicae саңырауқұлағының зооспораларымен тарайды, Картоптың Potato virus X (PVX) картоптың рак ауруының қоздырғышы Synchytrium endobioticum кӛмегімен, картоп ұшының шашақтану вирусы (monton) – парша ауруының қоздырғышының (Spongospora subterranca) кӛмегімен, дәнді дақылдардың бірқатар вирустары және қызылшаның ризомания ауруының қоздырғышы Polymixa туысына жататын саңырауқұлақтармен таралады. Тұқымы арқылы шамамен 20% аурулар тарайды. Бұл бұршақ ауруларын қоздыратын вирустар (үрме бұршақ және май бұршақ мозаикасы), қызынақ вирусы (TMV), қиярдың вирусы 2 (CGMMV). Вирустардың тозаң арқылы тұқымға енуі тек бір азғантай вирустарға ғана қатысты дәлелденді. Ортаның қолайсыз жағдайлары (температура, ылғалдылық және басқалары) ӛсімдіктерді әлсіретіп, олардың бойындағы вирустардың кӛбеюі дәрежесін күшейтіп, зиянын арттырады. Жоғары температура картоптың кӛпшілік вирус ауруларын, оның ішінде картоптың сары ергежейлік ауруының артуына ықпал етеді. Ал таңкурай теңбілі ауруы керісінше тӛменгі температура жағдайында (күзде) артады. Қолайсыз факторлар қатарына сол сияқты тыңайтқыштарды есепсіз шашу да жатады. жүктеу/скачать 7.93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|