Нагашбаева нуршат талгатқызы
айрылып қалатын, естілігі жеңсе, сұлулығынан айрылып қалатын қыздар
жүктеу/скачать 1.52 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «Қуаныш ауыр мінезді жеңілдетеді, қайғы жеңіл мінезді ауырлатады»
- «Виноградов көшесі, 62 үй, 62 бөлме, Меңтай»».
| айрылып қалатын, естілігі жеңсе, сұлулығынан айрылып қалатын қыздар
аз болмайды, Ұлпан. Естілігі толыққан сайын сұлулығы да толыға беретін қыз болады. Есеней құрығы қателеспепті» («Ұлпан» романы, Ғ.Мүсірепов). Сентенция құбылысы тек проза жанрында ғана емес поэзияда да жиі ұшырасады. «Өткен өмір қу соқпақ, Қыдырады талайды» (А.Құнанбайұлы). «Басқан із, көрген қызық артта қалмақ, Бір құдайдан басқаның бәрі өзгермек» (А.Құнанбайұлы). «Ақылға еркін ой керек, Матаудан ойды азат қыл» (Ш.Құдайбердіұлы) «Арманы үлкен адамның Өзі де үлкен әрқашан» (Қадыр Мырза Әли) Сентенциялар көбіне екі бөлімнен тұрып, антитеза мен параллелизмге негізделіп құралады. Мысалы: «Қуаныш ауыр мінезді жеңілдетеді, қайғы жеңіл мінезді ауырлатады» (Ғ.Мұстафин), жай сөйлеммен берілетін кезі де болады: «Жебе тілден жібек тіл көп өтімді» (Қадыр Мырза Әли) 42 Прозалық шығармадағы цитацияға тағы да хаттар мен күнделіктер, шығармада келтірілген өлең жолдары, түрлі құжаттар жатады. Қазақ әдебитінде бұл кеңінен таралған құбылыс. Әзілхан Нұршайықовтың «Махаббат қызық мол жылдар» атты романындағы Ерболдың күнделігіндегі жазбалар, Ерболдың Меңтайға жазған хаттары мен Ерболдың Меңтайға арнап жазған өлеңдері цитацияға жатады. Мысалы: «Меңтай әдірісті былай деп ұзын етіп бір-ақ жолға жазыпты: «Виноградов көшесі, 62 үй, 62 бөлме, Меңтай»». Ерболдың соғыс кезінде сүйген қызынан алған хаттарын Меңтайға оқып беруі, сол хат ішіндегі бүтіндей бір оқиға желісі де «мәтін ішіндегі мәтін». Және де Ерболдың ойындағы мына өлең жолдары да цитация болып табылады: «Осылай ойлап, төсекте шалқамнан жатқан менің есіме бала күнімде естіген бір шумақ халық өлеңі түсті: Мінгенім дәйім меніңсарым болса! Қолымда жетелеген нарым болса! Армансыз бұл дүниеден өтер едім: Күлім көз, оймақ ауыз жарым болса!» Бейімбет Майлиннің «Шұғаның белгісі» хикаятында: «Сондағы Шұғаның өлерде жазған хаты: «...Хаты деп ақтық жазған ғашық жардың, Есіңе ал, дұғаңа мен ынтызармын. Қош, сау бол, ойнап-күліп жолығармыз, Астында ақ туының пайғамбардың!..»» деген жолдар кездеседі. Дулат Исабековтің «Тіршілік» повесіндегі Молдарәсілдің немересінің хаты мен Сұлтанмахмұт Торайғыровтың «Қамар сұлу» романындағы Қамар мен Ахметтің хаттарының көлемі мен құрылысы әр түрлі. Хаттар арқылы оқиғаны автор өзі баяндамай, кейіпкерді сөйлетеді. Мәтін ішіндегі хаттар жайында келесі бөлімдерде тағы да айтылады. Вертикал контекстің цитациясы ретінде аллюзия мен реминисценцияны атауға болады. Енді, осы үш элементтің айырмашылығына тоқталайық. Әдебиеттануда «цитата» ұғымы «авторлық» мәтінге енгізілген бөтен мәтіннің кез келген элементі ретінде анықталады. Ол (цитата) дәйексөзді қамтиды (лат. сito – келтіру) - кез-келген басқа біреудің мәтінінің нақты көшірмесі; аллюзия (лат. allusio әзіл, тұспал) - оқырманға белгілі тарихи оқиға, тұрмыстық және әдеби факт; реминисценция (лат. reminiscentia-еске алу) - сөзбе-сөз, еріксіз немесе әдейі емес, басқа құрылымдардың, басқа шығарманы еске түсіретін сөздердің болуы. жүктеу/скачать 1.52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|