77
тейтін, шежірелер құрастырумен айналысатын кӛмекші
тарихи
пән.
Ұлы Қазан тӛңкерісіне дейін елтаңбалар жеке меншік
белгісі ретінде әртүрлі заттарда –ыдыс-аяқтар, суреттер, тулар
және т.б. бейнеленген. Елтаңбалар мӛрлерде бейнеленгендік-
тен, геральдика сфрагистикамен тығыз байланысты. Бұл байла-
ныстың үлкендігі соншалықты, жиі жағдайларда бұл екі кӛмек-
ші тарихи пәндер арасындағы айырмашылықты ажырату қиын.
Сфрагистика және геральдика тағы бір кӛмекші тарихи
ғылым – нумизматикамен байланысты.
Нумизматика тиындар-
ды зерттеумен айналысады.
Орыс мӛрлерімен елтаңбаларды үйренуге қызығушылық
XVIIІ-ғасырда алғаш рет орыс мӛрлері мен елтаңбалары туралы
бақылаулар нәтижесі жарық кӛрген кезде пайда болды. Бірақ,
сфрагистика мен геральдиканың дамуы әртүрлі жолдармен
жүріп жатты.
Сфрагистиканы тарихи дереккӛзтанумен байланыстыр-
ған және кӛмекші пән ретінде қарастырған. Геральдика
болса
қолданбалық мағынаға ие болды және гениалогиямен тығыз
байланыста болды, ӛйткені елтаңбаға ие болу үшін дворяндар
ӛздерінің шығу тектерін генеологиялық құжаттармен дәлелдеуі
қажет болған.
Герольдика 18 ғасырда елтаңбалар жасаумен «айналыс-
қан» және негізінен дворяндарға қызмет еткен. Елтаңбатану-
дан білім алу және ӛзінің рулық
елтаңбаларын анықтай алуы
дворян жастарына қойылатын міндетті талап болған.
Дворяндық елтаңбалардың жарық кӛруі және елтаңба
жасау бойынша алғашқы нұсқаулардың пайда болуы 18 ғасыр-
ға жатады: мұндай баспаларға Нестор Максимович «Таңдал-
малы эмблемар мен символдар» кітабы жатты. Бұл кітапта
теориялық герольдикадан басқа, 56 қаланың елтаңбалары си-
патталған. Максимовичтің кітабы
жаңа елтаңбалар жасау жә-
не ескілерін түзеу үшін практикалық мағынаға ие.
Достарыңызбен бөлісу: