-сурет  52  жақ рельстің пойызға R

52 
жақ рельстің пойызға R түсіретін бүйір жақ қысым күшімен көрсетеді, яғни 
кор
.
Ньютонның үшінші заңы бойынша пойызда бұл рельске горизонтал бағытта 
 күшпен əсер етеді. Демек, 
кор
2
. 
 вектордың модулі 
R
2m ω sin φ. 
Келесі қарастырылатын жағдайда инерциялық санақ жүйесінен 
инерциялық емес санақ жүйесіне көшкен кезде инерция күштерінің қалай 
пайда болатыны көрсетіледі.
Мысал. Стол бетінде вертикаль өстен ω тұрақты бұрыштық жылдамдықпен айналатын D 
диск орналасқан. Дискінің үстінде массасы m шарик 2.6 а суретте 
көрсетілгендей ілеулі тұр. Шарик столмен байланысқан К-санақ жүйесінде 
инерциялық болып саналады жəне оны айналып тұрған дискімен байланысқан 
К-санақ жүйесінде қарастыру керек. 
Шығару 
жолы. 
Инерциялық 
К-жүйеде 
шарикке екі күш əсер етеді: ауырлық күші жəне 
жіп тарапынан жіптің керілу күші. Бұл күштер 
бір-бірін өтемелейді де, шарик К-жүйеде 
тыныштықты болады. 
Инерциялық емес К'-жүйеде шарик шеңбер 
бойымен 
ρ нормал үдеуімен бір қалыпты 
қозғалады, мұндағы – шариктің айналу өсіне 
дейінгі қашықтық. Бұл үдеу инерция күштерінің 
əсерінен пайда болған. Шындығында К-
жүйесіндегі бір-бірін өтемелейтін екі күшпен 
қатар центрден тепкіш инерция күші жəне 
кориолис күші əсер етеді. 2.6,б-сурет. Осы 
күштердің траекторияның шарик тұрған нүктесіндегі нормалға проекциясын 
алып келесі теңдеуді жазуға болады: 
кор
цик
2
. 
Мұнда 
екендігі ескерілген. Осыдан: 
Инерция күштерінің ерекшеліктері. 
Инерция күштерінің оларды өзара əрекеттесу күштеріне ажырататын 
маңызды ерекшілектерге тоқталайық. 
1. Инерция күштері денелердің өзара əрекеттесуін тудырмайды. Олар 
инерциялық емес санақ жүйелерінің өз қасиеттерінен пайда болады. 
Сондықтан инерция күштері Ньютонның үшінші заңына бағынбайды. 
2. Бұл күштердің тек инерциялық емес санақ жүйелерінде ғана əсер 
ететінін – есте ұстау керек. Инерциялық санақ жүйелерінде ешқандай 
2.6-сурет 

53 
инерция күштері жоқ. Ньютондық мағынада ондағы күш түсінігі денелердің 
өзара əрекеттесуінің мөлшері ретінде қолданылады. 
3. Барлық инерция күштері тартылыс күштері тəрізді дененің 
массасына пропорционал. Сондықтан инерция күштерінің біртекті өрісінде 
тартылыс күштері өрісіндегі тəрізді барлық денелер массаларына тəуелсіз 
түрде бірдей үдеуімен қозғалады.

жүктеу/скачать 2.75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: