ҚазҰУ Хабаршысы. Экономика сериясы. №2 (108). 2015
58
Белгісіздік және тәуекелділік жағдайында басқарушылық шешімдер қабылдау
əдістері ұсынылып отыр. Осы əдістерді жеке
жеке қарастырайық:
Каплан-Мейер бағалауы
Цензурлау – бұл
белгілі бір объектінің
қысқару кезеңінен бастап толық емес уақыт ке-
зіндегі бақылану жағдайы.
Цензурланған, бірақ топталмаған бақы-
лаулардың өмірлік уақытын жəне өміршеңділік
функциясын бағалауға мүмкіндік бар. Оны ке-
лесідей анықтаймыз:
Таңдалған
– уақыт сəттері болсын.
Əрбір уақыт сəттері үшін осы сəттен өту
ықтималдығын бағалап көрейік.
Мұндай бағалау осы сəттен өткендердің
саны мен осы сəтті сырттан бақылаушы санда-
рының өзара қатынасы болады. Сонда ықти-
малдықтарды көбейту ережесіне сəйкес, өмір-
шеңділік ықтималдықтарын əрбір интервалда
көбейту арқылы келесі формуланы аламыз:
Өміршеңділік
функциясын бағалау келесі
формула арқылы есептеледі:
������ � ∏
�
�
��
�
�
�
�
���
(3)
мұндағы:
– шығып қалғандарды есепке алмаған-
дағы – уақыт сəтіне дейін сақталған объект
сандары;
уақыт сəтінде өзгеріске ұшыраған
объект сандары;
– нəтиженің ықтималдығы.
Ескеретін бір жайт, ең болмағанда бір нəти-
же орын алуы мүмкін уақыт сəттерінің шама-
сын ғана көбейтуге болады,
өйткені егер
болса, онда
болады. Ал
шаманы 1-ге көбейту ешқандай нəтиже бер-
мейді.
Көбейтілген бағалау деп аталатын өміршеңді-
ліктің функциясын бағалауды алғаш 1958 жылы
Капланом мен Мейер ұсынған болатын [2].
Стратегиялық басқару есебіне қатысты
қаржылық тəуекелділіктің маңызды көрсеткі-
шіне компанияның шығындарының құрылымы
жатады. Шығындарды дəстүрлі түрде тұрақты
жəне айнымалы деп бөлу ішкі басқару есебінің
базалық
элементі болып табылады, дегенмен
бұл талдау, егер ол дұрыс орындалған жағ-
дайда, өте үлкен стратегиялық маңызға ие.
Компанияның қаржылық тəуекелділігі, өз
кезегінде, тұрақты жəне айнымалы шығындар-
дың үлесінің арақатынасына тəуелді болады.
Тіпті, тек қана ішкі ресурстарды қолданған
жағдайда, бəрібір елеулі тұрақты шығындарды
болдырмауға мүмкіндік
беретін варианттарды
табуға болады, егер олармен қауымдасқан
тəуекелділік күтілетін пайдамен салыстырғанда
тиімсіз болса.
Бұл феноменді төмендегі сурет толығымен
сипаттайды.
Достарыңызбен бөлісу: