19 маусымдағы «Мемлекеттік кəсіпорын туралы» заң күшіне ие
Жарлығының 8-бабы).
Көтермелеу шаралары жəне оларды пайдалану.
Жоғарыда атап өткеніміздей, еңбек тəртібін сақтау бірнеше
əдіспен жүзеге
асырылады, солардың арасында моральдық жəне
материалдық көтермелеу маңызды орынға ие. Бұл шаралардың
мақсаты – еңбек өнімділігінің жəне еңбек тəртібінің жоғары
деңгейде болуын, əрбір ұйымдағы тəртіп пен ұйымшылдықтың
нығаюын қамтамасыз ету.
Көтермелеу
ретінде
қызметкердің
еңбектегі
жəне
ұйымдастырушылық жетістіктерін көпшілік алдында тану, оған
басшылық жəне еңбек ұжымы тарапынан құрмет жасау танылады.
Көтермелеу
шаралары
өндірістік
жұмыстағы
жоғары
көрсеткіштері үшін, өнім сапасын арттырғаны үшін,
еңбектегі жаңалықтар енгізгені үшін жəне жұмыстағы өзге де
жетістіктері үшін қолданылады. Арнайы заң актілерінде, еңбек
заңдарында көтермелеу шараларының нақты түрлері көзделмеген.
Əдетте көтермелеу шараларының нақты түрлері жəне тəртібі
ұжымдық, жеке еңбек шарттарында, жұмыс берушінің актілерінде
көрсетіледі. Жалпы алғанда, көтермелеу шараларының келесі
түрлері белгілі:
1) алғыс жариялау;
2) ақшалай жəне өзге де сыйақы;
3) бағалы сыйлықпен марапаттау;
4) Құрмет грамотасымен марапаттау;
5) Құрмет кітабына, құрмет тақтасына енгізу;
6) орденмен жəне алқалармен марапаттау;
7) қызметі бойынша жоғарылату;
8) құрмет атақтарымен марапаттау (мысалы, білім беру
саласындағы қызметкерлер үшін «Қазақстан Республикасының
білім беру озаты» құрмет белгісімен марапттау көзделген).
Жоғарыда келтірілген тізім үлгілік болып табылады, алайда,
жалпылай қарағанда көтермелеу шараларының екі басты түрі бар:
жұмыстағы жетістіктері үшін жəне ерен еңбегі үшін көтермелеу.
Өндірістің ерекшеліктерін жəне
өзгешелігін ескере отырып,
көтермелеу шараларының өзге де түрлері арнайы актілерде
(жарғыларда немесе тəртіп туралы ережелерде) немесе салалық
келісімдерде көрсетілуі мүмкін. Мысалы, қосымша еңбек
демалысын беру.
Өзінің
жұмыстағы
міндеттерін
адал
орындайтын
қызметкерлерге жеңілдіктер немесе артықшылықтар жасалуы
мүмкін (мысалы, əлеуметтік-мəдени немесе тұрғын үй-тұрмыстық
қызмет көрсету саласында – үздік қызметкерлерге немесе олардың
отбасы мүшелерін емдеу немесе жолдаманың ақысы төленуі
мүмкін, тұрмыс жағдайын жақсартуға көмек беру жəне т.б.). Озат
қызметкерлерді көтермелеу шарасы
ретінде қызметі бойынша
жоғарылату да қолданылуы мүмкін. Қызметі бойынша жоғарылату
ретінде білікті қызметті иеленуге немесе жоғары тұрған лауазымға
асуға артықшылық құқық танылады.
Аталған артықшылықтар мен жеңілдіктер ұйымның есебінен
жұмыс берушінің актілерінде белгіленеді.
Көріп
отырғанымыздай,
жұмыстағы
жетістіктер
үшін
көтермелеу шаралары екі топқа бөлінеді: моральдық сипаттағы
шаралар жəне материалдық сипаттағы шаралар.
Көтермелеу шараларының мақсаты болып тек қызметкерді
жұмыстағы жетістіктерге ынталандыру емес, сонымен қатар өзге де
қызметкерлерді одан да жоғары жетістіктерге ұмтылдыру
табылады.
Достарыңызбен бөлісу: