Педагогика теориясы
Тұлға дамуының қозғаушы күштері мен негізгі заңдылықтары
жүктеу/скачать 0.77 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ішкі қайшылықтар
- Сыртқы қайшылықтар
- Жалпы (әмбебап) қайшылықтар
- Жеке қайшылықтар
| Тұлға дамуының қозғаушы күштері мен негізгі заңдылықтары
Тұлға дамуының қозғаушы күштері осы процеске тән қайшылықтар болып табылады. Қайшылықтар – іс-әрекеттер мен қарым-қатынастарда, өзін-өзі жетілдіру мен жеке дамуға бағытталған қажеттіліктен туындайды. Ішкі және сыртқы, жалпы және жеке қарама-қайшылықтар бар. Ішкі қайшылықтар адамның өзімен келіспеушілік негізінде туындайды және адамның жеке мотивінде көрінеді. Мысалы, адамның өзіне, денесіне деген сұранысының артуы мен адам бойындағы потенциал арасындағы қайшылық. Сыртқы қайшылықтарды сырттан келген күштер, адамның басқа адамдармен, қоғаммен, табиғатпен қарым-қатынасы ынталандырады. Мысалы, оқу орнының талабы мен оқушының қалауы арасындағы қайшылық. Жалпы (әмбебап) қайшылықтар әрбір адамның және барлық адамдардың дамуын анықтайды. Мысалы, объективті факторлардың әсерінен туындайтын материалдық және рухани қажеттіліктер мен оларды қанағаттандырудың нақты мүмкіндіктері арасындағы қайшылықтар. Жеке қайшылықтар бір адамға ғана тән. Қайшылықтарды шешу белсенділіктің жоғары деңгейі арқылы жүзеге асады. Қажеттілік қанағаттандырылады, қарама-қайшылық жойылады. Нәтижесінде адам өзінің дамуының жоғары сатысына өтеді. Бірақ қанағаттандырылған қажеттілік жоғары деңгейдегі жаңа қажеттілікті тудырады. Бір қарама-қайшылық екіншісімен алмасып, даму жалғасады. Адамның дамуын зерттей отырып, зерттеушілер бір жағынан даму процесі мен оның нәтижелері, екінші жағынан оларға әсер ететін себептер арасындағы тұрақты байланыстарды білдіретін бірқатар маңызды тәуелділіктерді анықтады. Олардың негізгілеріне келесі заңдылықтар жатады: адамның дамуы ішкі және сыртқы жағдайлармен анықталады; адамның дамуы өзін-өзі жетілдіруге, іс-әрекетке қатысуға және қарым-қатынасқа бағытталған өз қызметінің өлшемімен анықталады; адамның дамуы жетекші қызмет түрімен анықталады; адамның дамуы ол қатысатын қызметтің мазмұны мен мотивіне байланысты; адамның дамуы көптеген факторлардың: тұқымқуалаушылықтың, қоршаған ортаның (әлеуметтік, биогендік, абиогендік), тәрбиенің (тұлғаның қалыптасуына қоғамның бағытталған әсерінің көптеген түрлерінің) және адамның өзінің практикалық әрекетінің өзара әрекеттесуімен шартталған. Бұл факторлар жеке-жеке емес, жеке тұлға дамуының күрделі құрылымына бірге әсер етеді (Б.Г. Ананьев). Тұлғаның қалыптасуына әртүрлі факторлардың әсерін толығырақ қарастырайық. жүктеу/скачать 0.77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|