ПӘннің ОҚУ-Әдістемелік кешені «Геология» 5В011600 – «География» мамандығы үшін ОҚУ-Әдістемелік материалдары



бет9/9
Дата09.06.2016
өлшемі3.71 Mb.
#124621
1   2   3   4   5   6   7   8   9

Фанерозой эзоны, полеозой эрасы

Палеозай эрасы (PZ) – Жер дамуының екінші сатысының алғашқы эрасы, оның ұзақтығы 322 млн жыл (570-248 млн жылдар арасында). Палеозой эрасы 6 кезеңге жіктеледі, олар: кембрий кезені- Є (570-505 млн жыл); ордовик кезеңі –О (505-438 млн жыл);силур кезеңі-S (438-408 млн жыл); девон –D (408-360 млн жыл ); таскөмір немесе карбон кезені –С (360-286 млн жыл ); пермь кезеңі –P (286-248 млн жыл). Кембрий кезеңі үш дәуірге (алғашқы, ортаңғы және соңғы кембрий ) және 9 ғасырға жіктеледі; ордовик кезеңі де үш дәуірге (алғашқы, ортаңғы және соңғы ордовик) және 6 ғасырға жіктеледі; силур кезеңі екі дәуірге (алғашқы және соңғы силур), 4 ғасырға бөлінеді; девон кезеңі үш дәуірді (алғашқы, ортаңғы және соңғы девон), 7 ғасырды біріктіреді; таскөмір (карбон) кезеңі үш дәуірден (алғашқы, ортанғы және соңғы корбон) және 7 ғасырдан тұрады; перм кезеңі екі дәуірге (алғашқы және соңғы перм), 7 ғасырға жіктеледі (5-кестеге қараңыз).

Палеозой эрасында литосфера мен жер қыртысы құрамында да, органикалық әлем құрамы мен таралу ерекшеліктерінде де айтарлықтай өзгерістер болып өткен. Бұл эра әсіресе органикалық тіршілік түрлерінің көптілігімен сипатталады, олардағы өзгерістер палеозой эрасының өзін даралауға және оны әр түрлі дәуірлер мен ғасырларға жіктеуге мүмкіндік береді. Палеозой эрасы өзіне тиесілі жәндіктер мен өсімдіктердің құрамындағы өзгегістер сипотына орай үш бөлікке-алғашқы палеозойға (PZ1), ортанғы палеозойға (PZ2), және соңғы палеозойға (PZ3) жіктеледі. Бұлардың біріншісі кембрий, ордовик кезеңдерін, екінші силур, девон кезеңдерің, ал үшіншісі таскөмір, пермь кезеңдерін біріктіреді (5-кестеге қараныз).

Алғашқы палеозойдың органикалык әлем негізінен теңіз алаптарына щоғырланған омыртқасыз жендіктермен (археоциаттар, брахиоподтар, бунынаяқтылардың трилобиттер сыбыны, жартылай желілілердің граптолиттер сыбыны, ішекқуыстылардың маржаңдар сыбыны, басаяқты тіржандар сыбыны, тікентерілілер т.б) және әр түрлі балдырлармен ситатталады. Ортаңғы және соңғы палеозойдың органикалық әлемі алғашқы палеозойдікіне қарағанда да байырақ болып келеді. Бұл кезде теңіз жәндіктері мен өсімдіктері бұрынғыдан да гөрі дамып жетілген, құрғақтарда өсімдіктер қаулап өскен. Теңізде тіршілік ететін омыптқасыз жәндіктер ішінде құлыпты брахиополтардың, ішектуыстыларға қарасты төртсәулелі маржандардың, қарапайымдардың, басақты тіржандардың дамуы өздерінің шарықтау шегіне жеткен. Соңғы палеозой теніздеріңде, сол сияқты, кейбір омыртқалылардың өкілдері, мәселен, балықтар тіршілік ете бастаған. Құтлық беттерін өсімдіктер жайлап алған кейбір жерүсті желілері пайда болған.

Алғашқы палеозойдың климаттық ерекшеліктері жайлы деректер аздау. Бұл кездің климаты жайлы мәліметтер алуға жерүсті өсімдіктерінің болмауы қатты әсер тигізді. Алайда кейбір деректерді даралау нәтижелері алғашқы палеозойдың климаты бүгінгіге қарағанда жылылау және қуаңдау болғандығын көрсетеді. Ол кездің полюстері мен экваторларының орындары бүгінгіге сәйкес келмеген, ендеше жер бетіндегі климаттық белдемділік те мүлдем өзгеше болған. Соңғы палеозойдағы Жер климатының ерекшеліктері, керісінше, барынша анық сипатталады. Жер полюстері мен экваторының орны девон кезеңінен бергі уақыт аралығы үшін біршама дәл анықталған. Аталған кезеңге алты климаттық белдем дәл, олар – тропикалық, солтүстік және оңтүстік аңызақ, солтүстік және оңтүстік біршама ылғалды және оңтүстік суық белдемдер. Таскөмір және пермь кезеңдерінде жоғарыда келтірілген белдемділік негізінен сақталған, алайда карбонның (таскөмір кезеңінің) климаты жаймашуақ және өте ылғалды болса, пермь кезеңінің климаты аңызақ болғанға ұқсайды.



Фанерозой эоны, мезозой эрасы

Мезозой эрасы (MZ) – Жердің геологиялық даму тарихының екінші сатысына тиесілі, жалпы ұзақтығы 183 млн жылмен өлшенетін (248 – 65 млн жылдар аралығы), палеозойдан кейіңгі екінші эрасы. Эра үш кезеңге жіктеледі: триас кезеңі -T(248-213млн жыл); юра кезеңі – I (213-144 млн жыл); бор кезеңі – K (144-65 млн жыл); Триас кезеңі үш дәуірге (алғашқы, ортаңғы және соңғы триас) және 7 ғасырға жіктеледі; юра кезеңі де үш дәуірден тұрады (алғашқы, ортаңғы және соңғы юра), бірақ оның құрамыңда 11 ғасыр бар; бор кезуңі екі дәуірге (алғашқы және соңғы), 12 ғасырға жіктелген.

Мезозой эрасының органикалық тіршілігі палеозойдікіне қарағанда мүлдем өзгеше болған. Бұл эра теніздерінде басаяқты тіржандар кеңінен тараған, қосжармалы және тіржан түрлері көбие түскен, алтысәулелі маржандар пайда болып, дами бастаған Омыртқалылар ішіндегі ең көп таралғандары сүиекті балықтар мен жүзуге қабілетті қосмекенділер. Құрлық бетінде бауырмен жорғалаушылар кенінен тараған, ал өсімдіктер ішінде көп тарағандары – ашықтұқымдылар.

Мезозой эрасының климаттық жағдайы біршама толық анықталған сөйтіп палеогеографиялық карталар құрастырылған. Триас кезеңінің климаты палеозой эрасының пермъ кезеңі климатына ұқсас болғандығы байқалады, жер бетіңде қуаң белдемдер кен тараған. Мұндай белдемдердің ауұымы триас кезенінің аяқ шетіеде біршама азайған, сөйтіп юра мен бор кезеңдерінде планета бетінде негізінен ылғалды климат кеңінен етек алған. Мезозой эрасының климаты бүгінгі климатқа қарағанда жылырақ болып келген, салқын климат белдемдері мүлдем болмаған десе де болғандай.
Фанезой эоны, кайнезой эрасы

Кайнезой эрасы (KZ) - Жердің геологиялық тарихында ең жана эра, мезазой эрасына ұласқан бұл эранын жалпы ұзақтығы 65 млн жыл (65 млн жыл бүгінге деиін). Бұл эра үш кезенге жіктеледі олар; палеоген – P(65-24,6 млн жыл); неоген кезеңі – N (24,6-1,6 млн жыл); төрттік кезен немесе антропоген кезеңі 0 – O (1,6 - бүгінге дейін). Кайнезой эрасына тиесілі кезеңдердің дәуірлері өзіндік атауларды иемдеген. Палеоген кезеңі үш дәуірге жіктеледі, олар палеоцен (алғашқы палеоген), эоцен (ортанғы палеоген) және олигоцен (соңғы палеоген) деп аталады. Палеоцен өз кезіңде 2 ғасырға, эоцен 4 ғасырға, олигоцен 2 ғасырға жіктеледі. Неоген кезеңі екі дәуірге жіктелген, олар миоцен (алғашқы ниоген) және плиоцен (соңғы неоген ) деп аталады. Неогенге тиесілі дәуірлердін халықаралық дәрежеде келісілген ғасырлары жоқ. Төрттік кезең , немесе антропоген кезені дәуірлер емес, тарауларға жіктеледі. Оның алғашқы тарауы эоплейстоцен, ортаңғы тарауы плейстоцен, ал соңғы (қазіргі) тарауы голоцен деп аталады. Антропоген тарауының халықаралық дәрежеде келісілген ғасырлары жоқ.

Палеоген және неоген кезеңдерінін тән органикалық әлемінің мезозой эрасы кезіңдегіндей айтарлықтай өзгешелігі болған. Теңіз алаптарында қосжармалы және бауыраяқты тіржандардың жана әулеттері мен тектері, сол сияқты балықтар мен сүткоректілер пайда бола бастағон. Құрлықтар өңірінде сүткоректілер мен құстар кеңінен дамыған. Өсімдіктер әлемі жабықтұқымдылардың жаппай етек алумен сипатталады. Төрттік кезеңнің, яки антропогеннің органикалық тіршілігіне тоқталғанда, ол негізінен бүгінгі кезең тіршілігіне ұқсас болғандығын байқаймыз. Бұл кезеңнің өте манызы ерекшклігінің бірі планетада адамдардың пайда бола басталуы.

Кайназой эрасының климатына келер болсақ, аталғап эраның бас шегіндегі климат бүгінгіге қарағанда жұмсақтау болуымен, климаттық белдеуділік белгірері нашар даралуымен сипатталады. Палеоген кезеңінің аяқ шегіндегі салқын да құрғақ климат неоген кезеңі барысында бұрынғыдан да салқындырақ түскен, сөйтіп төрттік кезеңнің мұзбүркеуіне ұласқан. Жер тарихындағы ең ірі мұзбүркеулердін бірі нақ осы төрттік кезеңде болып өткен, мұның нәтижесінде материктер бетінің 27-і мұздықтармен көмкерілді. Бұл көрсеткіш бүгінгі күн көрсеткішімен салыстырғанда үш еседей артық екендігін ескерген жөн.

Өзін-өзі тексеру үшін сұрақтар:

1. .


2. Геологиялық кезеңдерді атап беріңдер?

Ұсынылатын әдебиеттер: 1,2,3,4

№1 зертханалық жұмыс

Жеке элеметтер тобына жататын минералдар

Мақсаты: Жеке элеметтер тобына жататын минералдардың физикалық қасиеттерін сипаттай білу.

Қажетті құралдар: Минералдар коллекциясы мен тау жыныстары. Фарфорлы пластинкалар мен (бисквиттер), қаттылық шкаласы, қаттылық шкаласын ауыстыратын заттар, компас, минералдарды анықтаушы.

Тапсырмалар:



  1. Төмендегі кестені толтыра отырып минералдарға сипаттама бер.

Класс

Аты

Формуалсы

Физикалық қасиеті

Кен орны

Қолданылуы

Жеке элеметтер

Алтын

Платина


Күміс

Мыс


Графит

Алмас


Күкірт және т.б.












Минералдың физикалық қасиетін толық сипаттау үшін төмендегі кестені кестені толтыр.



Минерал-дың аты

Фор-масы

Түсі

Сызығы-ның түсі

Қатты-лығы

Меншікті салмағы

Жылтыр-лығы

Мөлдір-лігі

Жымдас-тығы

Өзіне тән қасиеті




























































№2 зертханалық жұмыс

Сульфидтер тобына жататын минералдар

Мақсаты: Жеке элеметтер тобына жататын минералдардың физикалық қасиеттерін сипаттай білу.

Қажетті құралдар: Минералдар коллекциясы мен тау жыныстары. Фарфорлы пластинкалар мен (бисквиттер), қаттылық шкаласы, қаттылық шкаласын ауыстыратын заттар, компас, минералдарды анықтаушы.

Тапсырмалар:



  1. Төмендегі кестені толтыра отырып минералдарға сипаттама бер.

Класс

Аты

Формуалсы

Физикалық қасиеті

Кен орны

Қолданылуы

Сульфидтер

Галенит

Сфалерит


Пирит

Халькопирит және т.б.















Минералдың физикалық қасиетін толық сипаттау үшін төмендегі кестені кестені толтыр.



Минерал-дың аты

Фор-масы

Түсі

Сызығы-ның түсі

Қатты-лығы

Меншікті салмағы

Жылтыр-лығы

Мөлдір-лігі

Жымдас-тығы

Өзіне тән қасиеті




























































№3 зертханалық жұмыс

Галоидтар тобына жататын минералдар

Мақсаты: Жеке элеметтер тобына жататын минералдардың физикалық қасиеттерін сипаттай білу.

Қажетті құралдар: Минералдар коллекциясы мен тау жыныстары. Фарфорлы пластинкалар мен (бисквиттер), қаттылық шкаласы, қаттылық шкаласын ауыстыратын заттар, компас, минералдарды анықтаушы.

Тапсырмалар:



  1. Төмендегі кестені толтыра отырып минералдарға сипаттама бер.

Класс

Аты

Формуалсы

Физикалық қасиеті

Кен орны

Қолданылуы

Галоидты қосындылар

Галит

Сильвин және т.б.














Минералдың физикалық қасиетін толық сипаттау үшін төмендегі кестені кестені толтыр.



Минерал-дың аты

Фор-масы

Түсі

Сызығы-ның түсі

Қатты-лығы

Меншікті салмағы

Жылтыр-лығы

Мөлдір-лігі

Жымдас-тығы

Өзіне тән қасиеті





























































№4 зертханалық жұмыс

Оксидтер тобына жататын минералдар

Мақсаты: Жеке элеметтер тобына жататын минералдардың физикалық қасиеттерін сипаттай білу.

Қажетті құралдар: Минералдар коллекциясы мен тау жыныстары. Фарфорлы пластинкалар мен (бисквиттер), қаттылық шкаласы, қаттылық шкаласын ауыстыратын заттар, компас, минералдарды анықтаушы.

Тапсырмалар:



  1. Төмендегі кестені толтыра отырып минералдарға сипаттама бер.

Класс

Аты

Формуалсы

Физикалық қасиеті

Кен орны

Қолданылуы

Оксидтер

Кварц

Халцедон


Кремень

Гематит


Магнетит

Корунд және т.б.














Минералдың физикалық қасиетін толық сипаттау үшін төмендегі кестені кестені толтыр.



Минерал-дың аты

Фор-масы

Түсі

Сызығы-ның түсі

Қатты-лығы

Меншікті салмағы

Жылтыр-лығы

Мөлдір-лігі

Жымдас-тығы

Өзіне тән қасиеті





























































№5 зертханалық жұмыс

Карбонаттар тобына жататын минералдар

Мақсаты: Жеке элеметтер тобына жататын минералдардың физикалық қасиеттерін сипаттай білу.

Қажетті құралдар: Минералдар коллекциясы мен тау жыныстары. Фарфорлы пластинкалар мен (бисквиттер), қаттылық шкаласы, қаттылық шкаласын ауыстыратын заттар, компас, минералдарды анықтаушы.

Тапсырмалар:



  1. Төмендегі кестені толтыра отырып минералдарға сипаттама бер.

Класс

Аты

Формуалсы

Физикалық қасиеті

Кен орны

Қолданылуы

Карбонаттар

Кальцит

Доломит


Сидерит

Малахит және т.б.














Минералдың физикалық қасиетін толық сипаттау үшін төмендегі кестені кестені толтыр.



Минерал-дың аты

Фор-масы

Түсі

Сызығы-ның түсі

Қатты-лығы

Меншікті салмағы

Жылтыр-лығы

Мөлдір-лігі

Жымдас-тығы

Өзіне тән қасиеті




























































№6 зертханалық жұмыс

Сульфаттар тобына жататын минералдар

Мақсаты: Жеке элеметтер тобына жататын минералдардың физикалық қасиеттерін сипаттай білу.

Қажетті құралдар: Минералдар коллекциясы мен тау жыныстары. Фарфорлы пластинкалар мен (бисквиттер), қаттылық шкаласы, қаттылық шкаласын ауыстыратын заттар, компас, минералдарды анықтаушы.

Тапсырмалар:



  1. Төмендегі кестені толтыра отырып минералдарға сипаттама бер.

Класс

Аты

Формуалсы

Физикалық қасиеті

Кен орны

Қолданылуы

Сульфаттар

Гипс

Ангидрит













Минералдың физикалық қасиетін толық сипаттау үшін төмендегі кестені кестені толтыр.



Минерал-дың аты

Фор-масы

Түсі

Сызығы-ның түсі

Қатты-лығы

Меншікті салмағы

Жылтыр-лығы

Мөлдір-лігі

Жымдас-тығы

Өзіне тән қасиеті




























































№7 зертханалық жұмыс

Силикаттар тобына жататын минералдар

Мақсаты: Жеке элеметтер тобына жататын минералдардың физикалық қасиеттерін сипаттай білу.

Қажетті құралдар: Минералдар коллекциясы мен тау жыныстары. Фарфорлы пластинкалар мен (бисквиттер), қаттылық шкаласы, қаттылық шкаласын ауыстыратын заттар, компас, минералдарды анықтаушы.

Тапсырмалар:



  1. Төмендегі кестені толтыра отырып минералдарға сипаттама бер.

Класс

Аты

Формуалсы

Физикалық қасиеті

Кен орны

Қолданылуы

Силикаттар

Топаз

Слюда (Мусковит, биотит)

Тальк

Каолинит


Дала шпаты (Ортоклаз)













Минералдың физикалық қасиетін толық сипаттау үшін төмендегі кестені кестені толтыр.



Минерал-дың аты

Фор-масы

Түсі

Сызығы-ның түсі

Қатты-лығы

Меншікті салмағы

Жылтыр-лығы

Мөлдір-лігі

Жымдас-тығы

Өзіне тән қасиеті





























































№8 зертханалық жұмыс



Геологиялық қима түсіру

Мақсаты: Геологиялық картаны пайдаланып геологиялық қима түсіруді үйрену.

Қажетті құралдар: Геологиялық карта, миллиметровка, қарындаш, транспартир.

СТУДЕНТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫ ТАҚЫРЫПТАРЫНЫҢ ТІЗІМІ

  1. Геология ғылымы және оның зерттеу нысаны – жер планетасы.

  2. Жердің пайда болуы туралы гипотезалар.

  3. Жердің геосфералары.

  4. Кристаллография және кристалдар жайлы жалпы сипаттама.

  5. Петрография ғылымы, оның мәні мен мазмұны.

  6. Жердің ішкі құрылысын зерттейтін басты-басты геофизикалық әдістері.

  7. Геологиялық карталардағы шартты белгілер.

  8. Қазақстанда геологиялық ғылым және өндіріс салалары дамуының басты-басты сатылары.

  9. Литосфералық плиталар тектоникасы.

  10. Жер қабығы дамуының басты кезеңдері.

  11. Пайдалы қазбалар, олардың генетикалық жіктелуі мен таралу заңдылықтары.


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет