Дәріс 11, 12 – Ароматты сульфоқышқылдар
Дәріс жоспары:
Метилцеллюлоза. Алынуы, қасиеттері, қолданылуы
Натрий-карбоксиметилцеллюлоза
Оксипропилметилцеллюлоза
Молекуласында сульфатобы бар ароматты көмірсутектердің туындыларын ароматты сульфоқышқылдар дейді.
Алу жолдары. Ароматты сульфоқышқылдарды бензолды және оның гомологтарын сульфирлеу арқылы алады. Сульфирлеу реакциясы әдеттегі электрофильді орынбасу механизмімен жүреді. Төмендегі схемамен түзілетін гидросульфон ионы реагент болады.
Химиялық қасиеті.
Сульфоқышқылдардағы бензол сақинасы электрофильді орынбасу яғни галогендеу, нитрлеу және сульфурлеу реакцияларына түседі. Электроноакцепторлы сульфотоп бензол сақинасындағы пи электрондарды өзіне қарай тартып,сақинаның электрондық тығыздығын кемітеді. Электрондық тығыздық орто- және пара- жағдайларда көбірек кемиді, келесі орынбасушы м-жағдайға орналасады.
І. Сульфотоптың реакциялары:
1. тұздардың түзілуі
C6H5 SO3H + NaOH C6H5 SO3Na + H2O
2. хлоронгидридтердің түзілуі
C6H5 SO3H + PCl5 C6H5 SO2Cl + H2O
C6H5 SO2Сl + 2 NH3 C6H5 SO2NH2 + NH4Cl
ІІ. Электрофильді орынбасу реакциялары
Дәріс материалдарын игергеннен кейін білуге қажетті негізгі түсініктер: ароматты сулфоқышқылдардың электрондық құрылысы, номенклатура, изомерия, химиялық қасиеттері, қолданылуы
Өзін өзі бақылауға арналған сұрақтар:
Ароматты сульфоқышқылдарға қандай реакциялар тән?
Ароматты сульфоқышқылдар қандай электрондық эффектілерді көрсетеді?
Ароматты сульфоқышқылдарды қандай жолмен алады?
Ұсынылған әдебиеттер:
1. В.Л. Белобородов, С.Э. Зурабян, А.П. Лузин, Н.А. Тюкавкина. Органическая химия. – М.: Дрофа, 2008. –Кн.1, С. 298-340
2. В.Ф. Травень. Органическая химия. – М.: Академкнига, 2008. Т.1., С.332-343
Достарыңызбен бөлісу: |
