ПӘннің ОҚУ Әдістемелік кешені «ортағасырлар тарихы»

Үшінші крест жорығында айрықша белсенділік танытқан “Арыстан Жүректі Ричард” болды. Ол ең бірінші кезекте Кипр аралын жаулап алды. Бұдан кейін Ричард пен Филипп ІІ теңізбен Сицилияға келіп аялдап, осы жерден Палестинаға жетті. Алайда, екі король мінезі де, табиғаты да бір - біріне сәйкес келмейтін. Ричард тамаша рыцар, талантты трубадур (рыцарлық әндердің орындаушысы, композитор) бірақ нашар саясатшы, мінезі де орнықсыз болды, Филипп тамаша саясатшы, прагматик еді, ол Таяу Шығыста ұзақ уақыт болуға тырысқан жоқ. Екі корольдің біріккен күші 1191- жылы Шығыс Жерорта теңізіндегі маңызды бекініс Аккраны алды. Бұдан кейін Филипп ІІ Август Палестинаны тастап кетіп, Францияға қайтіп оралды. Ричард тағы бір жылға Палестинада қалды. Палестинада қалған Ричард үш рет Иерусалимді алуға әрекет жасады, бірақ барлығыда сәтсіз аяқталды. 1192-жылы ол Сұлтан Салодинмен келісім жасап, европалық діндарлардың христиандар үшін киелі жерлерге – Иерусалим, Вифлеем, Назарет т.б. мінәжәт етуге рұқсат алды. Ричард І отанына қайтып оралып келе жатып Австрия герцогі Леопольдтің тұтқынына түсіп, герман императорының қамауында екі жыл отыруға мәжбүр болды.

Үшінші крест жорығының ең маңызды нәтижелерінің бірі батыс европалықтардың Кипр аралын алуы болды. Иерусалим корольдығы кейіннен мұнда қоныс аударды. Крестшілер мемлекетінің ең берігі Кипр корольдығы болып шықты. Ол ХҮ ғасырдың екінші жартысына дейін, яғни 250 жыл өмір сүрді.

ХІІІ ғасырдың басында папа Инокентий ІІІ бүкіл Европаны жаңа төртінші крест жорығына шақырды (1202 – 1204 жж.). Төртінші крест жорығы крест жорығының дағдарысы мен азғындалу дәрежесін барынша көрсетті. Өйткені бұл жорық мұсылман әлеміне емес, христиандық Византияға қарсы бағытталды. Айрықша көзге түскен венециялықтар болды. Олар жорықтың бағыттарын өз қалауынша өзгертті. Мысалы, алғашында жорық Египеттен басталуы тиіс еді. Бірақ Египетпен сауда Венеция үшін пайдалы болды. Сондықтан венециялықтар крестшілердің барлық қаһарын өздерінің бәсекелестері Византияға қарсы бағыттай алды.

1204 жылы крестшілер Константинополь қаласын алып, Балкан түбегінің оңтүстігін ала – Латын империясы деген жаңа мемлекет құрды. Иерусалим корольдығы сияқты, бұл да типтік феодалдық мемлекет болды. Империяның билеушісі болып солтүстік француз феодалы Фландрия графы Болдуин (Бодуэн) тағайындалды. Империяның құрамында бірнеше ірі вассалдық иелік мемлекеттер болды: Фессалоники корольдығы, Афина герцогтығы, Ахей княздығы және т.б.

Византиядағы ірі жер иеліктері Венецияға өтті: Константинопольдің бір бөлігі, Галлиполи қаласы, Эгей теңізіндегі аралдар, Крит аралы, Пелопоннестің оңтүстік – батыс бөлігі. Венеция Константинопольдегі, Балкан түбегіндегі және шығыс Жерорта теңізінің едәуір бөлігіндегі барлық сауданы өз қолына алды. Дегенмен өзінің тәуелсіздігін сақтап қалған Византия иеліктері де болды. Солардың ішіндегі ең ірісі грек Никея империясы болды. Кіші Азияның солтүстігіндегі – Трапезунд иелігіде тәуелсіздігін сақтап қалды. Сондай – ақ, Балкан түбегіндегі Эпир деспотатыда (княздығы) тәуелсіз иелік болды.

Латын езгісіндегі гректердің қолдауына сүйенген Никея императоры Михаил ҮІІІ Палеолог тек 1261- жылы Константинополь қаласын жаулап алып, ондағы барлық европалықтарды қуды. Осылайша, Византия империясы қалпына келтірілді. Бірақ қалпына келтірілген Византия бұрынғы Византия емес еді. Төртінші крест жорығынан кейін Византия ұлы держава болудан қалды. Оның көлемі Балкан түбегінің оңтүстігі мен Кіші Азиядағы жұқа жағалаулық белдеумен шектелді.

Жетінші және сегізінші крест жорықтарын ұйымдастырған француз королі Людовик ІХ болды. Жетінші крест жорығына (1248 – 1254 жж.) үлкен дайындықтар жасалды. Египетке қарсы алыстағы татар – моңғолдармен келісім жасалынды. Крестшілер Дамьетта мен Мансур бекіністерін қайтадан алды, алайда 1250 жылы олар Каирге жетпей египеттіктер тарапынан ауыр жеңіліске ұшырады. Король мен бірге көптеген рыцарлар тұтқынға түсіп, ауыр төлемдер төлеп (200 мың ливр) өмірлерін сақтап қала алды.

Сегізінші крест жорығы (1269 – 1270 жж.) кезінде Людовик ІХ негізгі күштерін Тунис қаласын қоршауға жұмсады. Франция Солтүстік Африкада бекіп қалғысы келді. Алайда, қоршау кезінде француз лагерінде індет ауруы тарап, корольдің өзі оның құрбаны болды. Бұдан кейін европалықтардың шығысқа жорығы тоқтатылды. Таяу Шығыстың барлығы түріктердің қол астына өтті. 1268 -жылы түріктер Антиохияны, 1289 жылы Триполиді, 1291 жылы Акраны, ХҮ- ғасырда Кипрді алды.

Әдебиеттер:

1. Виллардуэн Ж.де. Завоевание Констонтинополя. Превод., вступ. Статья и комм. М.А.Заборова М., 1993.

2. Заборов М.А. История крестовых походов в документах и материалах. М., 1977.

3. Близнюк С.В. Мир торговли и политики в королевстве крестоновцев на Кипре 1192 – 1373. М., 1994.

4. Добиаш- Рождественская О.А. Крестом и мечом. Приключения Ричарда І Львиное сердце. М., 1991.

5. Заборов М.А. Крестоносцы на Востоке М., 1980.

6. Заборов М.А. Папство и крестовые походы. М., 1960.

7. Куглер Б. История крестовых походов. М., 1999.

8. Соколов Н.П. Образование Венецианской Колониальной империи. Саратов. 1963.

17 – Лекция. ІХ –ХІ ғасырлардағы Германия, Италия, Испания
1. Германиядағы феодалдық қатынастар дамуының ерекшеліктері

2. 
   ІХ – ХІ ғасырлардағы Италия. Инвеститура үшін күрестің нәтижелері
   
3. 
   Испания.
   

ІХ-ғасырдың соңында, басқа Европа елдері сияқты Францияға да нормандар шапқыншылық жасады. Соңғы королингтер корольдықты қорғауға мүлде дәрменсіз болды. Олардың саяси беделі мен әскери ресурстары мүлде мардымсыз еді. Нормандарға қарсы күресті жергілікті ірі феодалдар өз қолына алды. Айта кету қажет, кейбір феодалдар норман шапқыншылығы кезінде өздерінің әлі де болса, еркіндігін сақтап қалған шаруаларға деген үстемдігін нығайтып алды. Әскери жағынан қорғануға мәжбүр болған еркін шаруалар осы уақытта ірі феодалдарға бір жолата кіріптар болды. 885 – 886- жылдары нормандар он ай бойы Париж қаласын қоршап, ала алмады. Жергілікті феодал, Париж графы Эд (Роберт Сильныйдың баласы) жауды тойтарып, оның бетін қайтарып тастады. Алайда Х ғасырдың басында (911) ең соңғы Королингтердің бірі Карл ІҮ Простоватый Төменгі Сена жағалауларын норман герцогі Ролланға беруге мәжбүр болды. Осындағы викинг – норвег, дат тұрғындары мейлінше күшті Нормандия герцогтығын құрды. Жаңа француз норман герцогтығы – Солтүстік Франциядағы мейлінші күшті феодалдық князьдық болды. Формальді түрде Королингтердің васалы болғанымен олар мүлде тәуелсіз корольдық болып, талай рет Париж қаласын алуға әрекет жасады.

Соңғы королингтер – пұшайман, беделден жұрдай билеушілер болды. Ең соңғы королинг – Людовик Ү “жалқау“деген атпен тарихта қалды. Х ғасырдың соңынан Францияда Копетингтер династиясы басқарды.Тек кейінірек XII-XIII ғасырларда нығайып алған қалалардың көмегіне сүйеніп, бұл династия Францияны бір орталыққа бағынған мемлекетке айналдырды.

Х – ХІ ғасырларда Франция Батыс Европадағы ең бытыраңқы монархиялардың бірі еді. Күшті феодал княздардың жанында корольдің билігі өте мардымсыз болды. Тіпті, ірі феодалдардың көпшілігінің күш қуаты корольден жоғары еді. Феодалдардың бір – бірімен үнемі бәсекелестігі, Копетингтерді шіркеудің, кейінірек қалалардың қолдауы, корольдердің аса сақ саясаты – мұның барлығы корольдік титулды ұстап тұруға және оны мұралықпен қалдыруға мүмкіндік берді. Король тек мұралық доменінде ғана өзін толық қожайын сезінді. Дәлірек айтқанда оның иелігі Париж бен Орлеан аралығындағы территория – Сена мен Луара өзендерінің орта ағысындағы аймақ болды. Өзендердің сағалары, төменгі және жоғарғы ағысындағы жерлер басқа феодалдардың иеліктеріне кірді.

Корольдік доменнен бөлек аса ірі княздықтар, Солтүстікте – Фландрия графтығы, Нормандия, Бретань герцогтығы, Батыста – Анжу графтығы мен Аквитания герцогтығы; Оңтүстікте – Овернь мен Тулуза (Лангедок) графтықтары; оңтүстік шығыста – Лионэ графтығы; Шығыста – Шампань графтығы мен Бургундия герцогтығы болды. Осындай ірі герцогтықтар мен графтықтардан бөлек, ондаған кішігірім феодалдық тәуелсіз иеліктерде болды. Тіпті, корольге өз иеліктеріндегі барондармен ұзақ уақыт күресуге тура келді. Парижден Орлеанға барып қайту үшін корольмен үлкен әскери жасақ еріп жүрді. Биліктің әкеден балаға мұралықпен қалуы үшін Копетингтер Х – ХІ ғасырлардың өн бойында тірі кезінде баласын таққа отырғызу рәсімін қолданып жүрді. “Қарт корольмен” бірге кейде “жас король” елді басқарды.

Вердень бөлінісі бойынша “Шығыс Франктердің жерлері”, яғни болашақ Германияның негізгі территориялары Людовик Немецкийге (Людвиг) өткен еді. Солтүстіктен Оңтүстікке қарай герцогтықтар төмендегідей орналасты: Саксония, Франкония, Швабия (бұрынғы Аллемания) Бавария. Бұларға кейіннен – Лотарвингия герцогтығы қосылды.

Германиядағы феодалдық қатынастардың дамуы Францияға қарағанда баяу жүрді. Х ғасырдың басында да салыстырмалы түрде Германияның феодалдануы төменгі дәрежеде еді. Неміс қауымы – маркасы - өзінің тәуелсіз жағдайын ұзақ уақыт сақтап қалды. Дегенмен Х – ХІ ғасырларда Германияда феодализация процессі едәуір ілгеріледі. Марка – қауым – ыдырай бастады. Ірі светтік және шіркеу феодалдарының жер иелігі өсті. Жерге деген жеке меншіктің дамуымен шаруалардың бір бөлігі жерлерінен айырылды. Шаруалардың арасында коммендация, яғни өзін ірі феодалдың қарамағына өткізу процесі барынша қарқын алды. Ірі феодалдардың иммунитеттік құқтары кеңейтілді. “Батыс франк мемлекеті” - Францияға қарағанда “Шығыс франк мемлекеті” - Германияда феодалдану процессі кешеуіл жүрді. Оның себебі Герман тайпалары арасындағы романдану деңгейінің төмендігімен және әлі де болса әлеуметтік қатынастардағы архайкалық формаларының ұзақ сақталғандығымен түсіндіріледі.

Герман герцогтары мен феодалдары да викингтердің шапқыншылығына ұшырады. Алайда, неміс жерлері үшін қауіптісі Дунай жағалауына бір жолата қоныс тепкен көшпенді мадьяр (венгр) тайпалары болды. Славян тайпаларының ірі саяси бірлестігі – ұлы Маравия державасы венгрлердің шабуылынан құлады. Венгрлердің тұрақты қауіп төндіруі үлкен нұқсан келтіргенімен неміс герцогтарының бір корольдыққа бірігуіне мәжбүрледі.

919 -жылы неміс феодалдары корль етіп Саксония герцогы Генрих I ні сайлады.Саксония династиясының өкілдері 1024-жылға дейін басқарды. Герман корольдығының тарихын Генрих І бастау тарих ғылымында қабылданған. Генрих І белсенді сыртқы саясат жүргізді. Оның тұсында батыс және шығыс бағытта да Германияның шекарасы кеңейді. Француз каропингтерінің әлсіздігін пайдаланып, Генрих І олардан Лотарингияны тартып алды. Бұдан кейін Генрих І Эльба өзені бойын мекендеген батыс славяндардың жеріне басып кіріп, Бранибар бекінісін алды. Кейіннен бұл бекініс Бранденбург болып өзгертілді. Осы жерден болашақ шығыс славян халықтарына шабуыл жасайтын плацдарм жасалынды. Генрих І славяндардан бөлек, венгрлерге қарсы күресте де үлкен табыстарға қол жетті. 933- жылы Мерзебург түбінде венгрлер талқандалды. Славяндар мен венгрлерге қарсы күресте Генрих І рыцарлық әскерлердің санын көбейтуге ұмтылды, олардың қатарында ауқатты шаруалар да болды. Елді қорғаудың тиімді құралдарының бірі сан жағынан көп бекіністер (бургтар) салу болды. Кейіннен бұл бекіністер қалаларға айналды.

Генрих І -нің ұлы Оттон (936 – 973) әкесінің саясатын жалғастырды. Ең бірінші кезекте ол герцогтардың үстінен бақылауды күшейтті. Туысқандық, некелік байланыстар барынша пайдаланылды. Корольдің билігін нығайтудың келесі құралы епископальдық жүйе болды. Оттон шіркеумен қарым – қатынасты жақсы жолға қойды. Епископтарға иммунитеттік құқтар мен жер молынан таратылды. Епископтарды Оттон өзі тағайындады. Сонымен осы бір тарихи кезеңде Германияда король мен шіркеудің мүдделері тоғысып жатты. Оттон І сыртқы саясаты да мейлінше табысты болды. 955 -жылы Лехе өзенінің жағасында (Аугусбург қаласына жақын) венгрлерге мықтап соққы берілді. Осыдан кейін герман жерлеріне деген венгр шапқыншылығы тоқтатылды.

962- жылы аса қиын жағдайда қалған Рим папасы Иоан ХІІ – нің шақыруымен Оттон І Римге келіп, жергілікті феодалдардың қарсылығын басты, папаның билігін қалпына келтірді. Бұған риза болған папа ,Оттон І–ге император титулын берді. Оттон І-дің замандастары үшін бұл ежелгі франктердің дәстүрін жаңарту болып көрінді. Кейінірек 962 -жылғы император атағын алу оқиғасы межелік дата болып есептелді. Осы датадан “Қасиетті рим империясы” бастау алады. ХҮ ғасырда бұған толықтырулар енгізіліп “неміс ұлтының” деген қосымша енгізіледі. Неміс королінің император титулын алуы замандастары үшін жеңіс ретінде қаралды, алайда Герман корольдарының Италиян саясатында терең қарама қайшылықтар болды. Италияда жат жерліктерге деген өшпенділік өте зор болды. Орасан зор территорияда билік жүргізу өте күрделі міндет еді. Орта ғасырлық дәстүр бойынша белгілі бір елде билік жүргізудің сенімді әдісі – сол елде императордың тұрақты болуы шарт. Неміс императорлары итальян істеріне араласа отырып, өз еліндегі ішкі мәселелермен айналысуды азайтты. Ақырғы соңында бұл елдің болашақ дамуына орны толмас нұқсан келтірді.

Оттон ІІ (973 – 983) әкесінің саясатын жалғастыра түскісі келді, бірақ оның жолы болмады. Оңтүстік Италияны түгелдей бағындырғысы келген Оттон ІІ арабтардан жеңіліске ұшырады ,вйзантйялықтарға тұтқынға түсіп қала жаздады(982.)Оттондардың өкілдері кейде византиялықтар мен одақ жасауға тырысты.Осы мақсатта Оттон II византия принцессасы Феофанияға үйленді. Күйеуі қайтыс болғаннан кейін кәмелетке толмаған мұрагердің шешесі Феофания елді жеті жыл бойы регент ретінде сәтті басқара алды.

Кәмелетке толған Оттон ІІІ (992 – 1002) саяси романтикалық қиялдың жетегінде болды. Әкесі жағынан сакс шешесі жағынан византиялық грек Оттон ІІІ өз заманы үшін жақсы білім алды. Өзінің миссиясын ол Рим империясын қалпына келтіруден көрді. Оттон ІІІ Біртұтас христиандық рим империясын құрып, оның орталығы етіп Рим немесе Ахен, тіпті, Константинополь қаласын таңдап алғысы келді. Алайда, Оттон ІІІ – нің саяси жобалары Германияда да, Италияда да қолдау таппады. Императордың славяндарға қарсы саясаты да Италиян саясаты да ақырғы соңында сәтсіздікке ұшырады. Герман императорының негізгі күштерінің Италияда екендігін пайдаланып Полаб славяндары бодричтер мен лютичтер 983 -жылы көтеріліске шықты. Неміс феодалдары Эльбаның батыс жағалауына ығыстырылып тасталды. Осы оқиғалардан кейін неміс рыцарларының “шығысқа шабуылы” бір жарым ғасырға тоқтатылып тасталды.

Герман императорларының италиян саясаты да баянды бола алмады. 997- жылы Римде Оттон ІІІ – ге қарсы ірі заговор ұйымдастырылды. Бірақ ол дер кезінде ашылып, оны ұйымдастырушылар түгелдей өлтірілді. 1001 -жылы Оттон ІІІ Италияда бір жолата болу үшін Римге келді, бірақ өзін қауіпсіз сезінбеген ол Равенна қаласындағы резиденциясында тұрып, осында 1002 -жылы қайтыс болды. Сонымен Оттон ІІІ – нің ұлы державалық саясаты толығымен күйреді. Саксония династиясының соңғы өкілі – Генрих ІІ (1002 – 1024) өте сақ саясат ұстанды. Ол италиян феодалдарының вассалдық тәуелділігін қанағат тұтып, өзі Германияда отырып басқарды.

ІХ ғасырдың соңынан бастап Италияның корольі титулына Франк шонжарлары үнемі таласып отырды. Орталық биліктің әлсіздігінен Х – ғасырдың бірінші жартысында ел венгр шапқыншылығына ұшырады. ІХ – ғасырдың соңынан Оңтүстік Италия Сарациндердің (араб) қол астында қалды. Х ғасырдың ортасынан Солтүстік және Орталық Италия герман корольдері тарапынан ғасырлар бойы агрессия объектісіне айналды. Жергілікті халықтың қарсылығы герман императорларының агрессияшыл саясатының нәтижелерін, билігін мейлінше төмендетіп отырды. Олардан көрі итальян графтары, маркграфтары, дін басыларының – епископ, архиепископ, аббаттықтар – билігі зор болды. Император әскерімен Италияда болған жағдайда ғана оның билігі нақты сипатт алды. ХІ – ХІІ ғасырларда да герман императорларының итальян саясаты жалғасын таба берді. Бұл дәуір екі елдің тарихындағы ең мән–мағынасыз соғыстар кезеңі болды. Болашақта екі елдің ұзақ уақыт бытыраңқылықты жағдайда болуының тарихи алғышарттары нақ осы итальян соғыстары жылдары қаланды.

1024–1125 жылдары Германияда Франкония династиясы басқарды. Жаңа династияның алғашқы өкілдері Конрад ІІ (1024 – 1039) және Генрих ІІІ (1039 – 1056) ең бірінші кезекте рыцарларға арқа сүйеді. Конрад ІІ итальян рыцарларын өз жағына шығару – рыцарлық феодтың мұралығы туралы заң шығарды (1037). Бұл заңның күші неміс феодалдарына да таралды.1034 -жылы Конрад Бургундия мен Провансты өзіне бағындырды. Генрих ІІІ Чех князьі Бржетиславаны өзіне вассалдық тәуелсізділікке мәжбүр етті (1041). Пльша мен Венгрияда да герман императорларының ықпалы барынша сезілді. Өсіп келе жатқан рыцарлардың әскери қуатына сүйене отырып, Генрих ІІІ шіркеудіңде көмегіне сүйеніп отырды. Оның тұсында папалар көбіне көп неміс епископтарының ішінен тағайындалды. Алайда, империяның өрлеуі, орталықтандырудың табыстары басталып кеткен светтік және діни біліктің арасындағы күрестің салдарынан күрт тоқтады. Генрих ІІІ-тің ұлы Генрих ІҮ (1056 – 1106) – нің кезінде императорлар мен папалардың арасында ұзаққа созылған билік үшін күрес басталып кетті. Бұл тарихта императорлар мен папалардың инвеститура үшін күресі деген атпен қалды.

ХІ -ғасырдың ортасында католик шіркеуінің орта ғасырлық батыс европа қоғамындағы орны өзіндік ерекшеліктермен қалыптасты. Бір жағынан алып қарағанда, шіркеу бұл уақытта өз ықпалын бүкіл Батыс Европада жүргізді. ХІ – ғасырда Венгрия, Польша, Скандинавия халықтары христиандықты біржолата қабылдады; Пиреней түбегінің едәуір бөлігі мұсылман – араб үстемдігінен құтылды. Европа елдерінде шіркеудің орасан зор жер көлемі, мүлкі болды. Олардың барлығы орталықтан, Рим арқылы басқарылды. Католик шіркеуінің идеологтары ІХ ғасырдың өзінде – ақ шіркеу билігі (папаның) светтік (король, императорлар) биліктен жоғары деген идеяны ойлап тапқан еді. Бірақ, нақты өмірде папаның билігі соншалықты зор болған жоқ. Папаларды әдетте рим дін басылары мен светтік шонжарлары сайлайтын, кейде императорлар тағайындайтын. Папаны сайлаудың қабылданған қатаң ережелерінің болмауы, бұл процедураны үнемі қырқысу соғыстарының себепкері етті. Сөйтіп, императорлардың рим куриясының жұмысына араласуына түрткі болды. Католик шіркеуінің жер иеліктеріде көп болды және олар светтік билікке ленндік қатынастарда болды. Оның үстіне Германияда шіркеу жерлері көбіне императорларға тікелей тәуелді еді.

1. 
   Леонтьевский А.В. “Искуство возможного” в политике Карла ІҮ Люксембурга. Волгоград 1995.
   
2. 
   Колесницкий Н.Ф. “Священная римская империя”: притязания и действительность. М., 1977.
   
3. 
   Рогачевский А.Л. Правосознание немецкого бюргерства ХІІІ – ХҮІІ вв. СП б., 1995.
   
4. 
   Итальянские коммуны ХІҮ – ХҮ вв. Сб. Документов Подред. В.И. Рутенбурга. М., Л., 1965.
   
5. 
   Карпов С.П. Итальянские морские республики и Южное Причерноморье в ХІІІ – ХҮ вв: проблема торговли. М., 1990.
   
6. 
   Рутенбург В.И. Итальянский город от раннего средневековья до Возрождения. Л., 1987.
   
7. 
   Его же. Народные движения в городах Италии. ХІҮ – начало ХҮ века. М., 1958.
   
8. 
   Его же. Очерк из истории раннего капитализма в Италии. Л., 1951.
   

Егер Оттондар Альпі тауының арғы жағына негізінен жекеленген экспедициялар жасаумен шектелсе, Штауфендер Итальяны өздерінің билігінің тірегі еткісі келді. Бұл орайда олар табиғи түрде рим папаларының мүдделерімен қақтығысты. Екі универсалистік күш – герман императоры мен рим папасы --христиан әлеміндегі үстемдік үшін күресіп қойған жоқ, Италиядағы саяи мүдделері үшін күресті. Пападан кейінгі Штауфендердің Италиядағы жаулары 1130 жылы пайда болған Норманндық Сицилия корольдығы мен Италия қала – коммуналары болды. Герман императорларының Италияда тұрақты одақтастары, сүйенген әлеуметтік күштері болған жоқ. Болған одақтастары да үнемі орын ауысып отырды.

Император Фридрих І Барбаросса (“Сары сақал”) Солтүстік Италияда өзінің жеке иелігі – доменіне ұқсас бірлестік құрғысы келді. Солтүстік Италия империяның ең бай аймағы еді. Өзінің саяси жоспарларын жүзеге асыру үшін Фридрих І Барбаросса Италияға алты рет жорық жасады. Шешуші шайқас 1176 жылы Италияның қаласы Леньяно түбінде болып, Италья қала коммуналарының одағы Ломбард лигасының біріккен күші Фридрих І – нің әскерін тас талқан етіп жеңді. Жеңіліске ұшырауының бір себебі императордың одақтасы, құдіретті феодалдар әулеті Вельфтер үйінің өкілі Генрих Левтің көмекке келуден бас тартуы болды. Леньяно түбіндегі шайқастан кейін Фридрих І – і рим папасымен (1177) және Ломбард лигасымен бейбіт келісімге келуге мәжбүр болды. Ол бойынша, император Солтүстік Италиядағы өзінің көптеген жоспарларынан бас тартуға мәжбүр болды. Қолын босатып алған император құдіретті күшті Вельфтер үйімен соғысқа кірісіп кетті (1178 – 1180).

Генрих Левке қарсы империялық сот процессі басталды. Сот шешімі бойынша оның барлық иеліктері тартылып алынып, оның өзі Англияға қуылды. Оның феодтары ірі княздар арасында бөліске салынды. Вельфтерді жеңу Барбароссаның ірі табысы болды, алайда оның ленндерінің императордың доменіне өтпей ірі феодалдар арасында бөлінуі феодалдық бытыраңқылыққа қызмет етті.

Фридрих І – нің Итальян саясатының құрамдас бөліктерінің бірі Сицилияға қатысты болды. 1186- жылы ол өзінің ұлы Генрих ҮІ – ны Сицилия принцессасы Констанцияға үйлендірді. Сөйтіп, мұралық жолмен Сицилия, Оңтүстік Италияны өз қарамағына алу мүмкіндігіне ие болды. Барбаросса үшін бұл үлкен дипломатиялық жеңіс болып көрінді, ал шын мәнісінде тағдырлы жеңіліс еді. Себебі, мұндай қадаммен Штауфендер рим папасы мен Ломбард қалаларын өзіне қарсы қойып алды. Генрих ҮІ – ның өзі Сицилияда өзін қауіпсіз сезінген жоқ. Фридрих І – і 1190 жылы үшінші крест жорығы кезінде қайтыс болды.

Папа Инокентий ІІІ – нің тұсында (1198 – 1216) шіркеу билігі шырқау шыңына жетті. Папаның соты Европа корольдарының трибуналына айналды. Корольдар папаның рұқсатымен үйленіп – ажырастырылды. Бүкіл Европадан жиналған алым салықтар Рим папасының қазынасына жиналды. Күпірлікке қарсы инквизиция соты – күллі европада қаһарын төгіп тұрды. Инокентий ІІІ императорлық тәжді-де өз қалауынша кигізді.

Генрих ҮІ – қайтыс болғаннан кейін (1197) оның мұрагері Фридрих ІІ Штауфен бар болғаны үш жаста еді. Ол рим папасының тәрбиесінде болды. 1212- жылы рим папасы Штауфенді герман императоры деп жарияланды. Фридрих ІІ (1212 – 1250) Штауфендер үйінің үшінші көрнекті өкілі болды. Жартылай неміс – жартылай итальяндық Фридрих ІІ әртүрлі мәдени ортаның ықпалын жақсы қабылдаған билеушілердің бірі еді. Ол араб және грек тілдерін білді, латын және италиян тілдерінде трактаттарын жазды. Оның сарайында араб, византия және еврей ғалымдары жұмыс жасады. Шығыс музыкасы, шығыс биі, әдебиеті мен өнері оның сарайында барынша қолпашталды.

ФридрихІІ Сицилия корольдығын орталықтанған бюрократиялық монархияға айналдырғысы келді. Бұл бағытта ол көптеген шараларды жүзеге асырды. Ең бірінші кезекте орталықтануға қарсы шыққан Сицилия феодалдарының қарсылығы басып жаншылды. Ал императордың Италиядағы саясаты мүлде басқаша болды. Италияда үнемі болып, Германияда болмағандықтан Фридрих ІІ – і ірі феодалдарға үнемі жеңілдіктер жасады. Италияда, Фридрих ІІ Ломбард қалаларына қарсы күресті қайтадан жандандырды. Бірақ, Ломбард қалалары бұл жолы да Барбаросса заманындағыдай тез бірігіп, императорға лайықты тойтарыс бере алды. Фридрих ІІ–нің тұсында императордың папамен күресі шырқау шыңына жетті.