Пікір жазғандар: филология ғылымдарының докторы, профессор Г. Е. Надирова
Түркі тілдерінде «қара» сөзінің лексикографиялық
жүктеу/скачать 2 Mb. Pdf көрінісі
|
| Түркі тілдерінде «қара» сөзінің лексикографиялық
деректер бойынша мағыналары № р/с Қара сөзінің мағынасы Мағынаның түркі тілдерінде қолданылу/қолданылмауы қазақ тіліндегі мағынасы 1 2 3 4 1 түс Барлық түркі тілдерінде 2 Қара-қоңыр түрікмен, гагауыз, әзірбайжан, кабардин-балқар, қазақ, құмық, татар, башқұрт, қарақалпақ, алтай, өзбек, тува, якут, чуваш көмірдей қара «қап-қара түс» 3 Түн, қараңғы Алтай, өзбек 4 Қарға түстес әзірбайжан, татар, башқұрт, ноғай, қазақ, қырғыз, хакас, тува, чуваш 5 Құрым, күйе салар, ұйғыр 6 Сия қарапайым, татар, башқұрт 7 Жазу қырғыз, қазақ қара танытты «сауатын ашты» 8 Қаралы, азалы кабардин-балқар, құмық, татар, ноғай, қазақ, қарақалпақ, өзбек, ұйғыр басы қаралы «қайғылы», қара батпан ауырлық «қайғы, қасірет, тауқымет», қара қайғы «қаза, өлім» қара түн «қасірет, қайғы», қара жамылды «аза тұту, қайғыру», қаралы көш, «қайғылы, азалы көш», қаралы ауыл «адамы қайтыс болып, аза тұтып отырған ауыл» 9 Жер түрікмен, әзірбайжан, қарайым, қазақ қара жер «жер», қара орын «туған жер, ата қоныс» 10 а) Балшық; ә) мір, жуыл- маған чуваш, татар, башқұрт, қазақ қара батпақ «ми батпақ» 11 Үлкен кабардин-балқар, қазақ Қара жол «үлкен, даңғыл», қара шоқы «үлкен, биік», қара күш «мол, қуат, зор», қара шаңырақ «үлкен шаңырақ», қара садақ «үлкен» 12 Сансыз көп Орхан-Енисей, қырғыз, қазақ Қара нөпір «сансыз көп, көп қол, әскер, қауым», қара құрық «сансыз көп, жер қайысқан» 13 а) Мал; ә) мал саны құмық, татар, ноғай, қазақ, қырғыз, қарақалпақ, қазақ қара мал «сиыр, жылқы, түйе сияқты ірі мал» Авакова Р.А. Фразеосемантика 162 5-кестенің жалғасы 1 2 3 4 14 Қалың татар, башқұрт, ұйғыр, якут, қазақ қара жауын «қалың», қара орман «қалың, ну» 15 Заттар мен адам-дардың шамасы мен көлемі түрікмен, қазақ көз сүрінер қара жоқ «жанды не жансыз зат тұлғасы, нобайы көрінбейді», қара дүрсін «қарапайым, жоба, мөлшер»; 16 Физикалық күш кабардин-балқар 17 Мықты, күшті алтай, қазақ қара күш «мықты, алып» 18 Тірек қырғыз, қазақ қара тұту «сүйеу, тірек қалу», қара болды «сүйеніш, тірек болды» 19 Бедел, абы- рой чуваш 20 Өте, абсолютті кабардин-балқар, ха- кас, тува, якут, қазақ қара терге түсті «қатты терледі» 21 Дақ әзірбайжан, түрікмен, татар, башқұрт, ноғай, қарақалпақ, қырғыз, өзбек, ұйғыр 22 Нысаны ұйғыр, тува 23 а)Қатты, күшті, суық; ә) құрғақ жел; б)жауын- шашын-сыз жел; в) қар аралас жаң-быр; г) қарсыз құмық, қарақалпақ, қазақ, қырғыз, ұйғыр әзірбайжан қырғыз якут тува қара суық «күз айларындағы жаңбырсыз, қарсыз суық», қара дауыл «екпінді суық, ызғарлы», қара жел «жауын-шашынсыз азынап соққан жел», жер қарада «қар түспейтін кез», қара жаңбыр «қатты суыз, жаңбыр», қара жер «қарсыз жер» 24 Майлы емес, арық (ет) құмық, ноғай, қазақ, қарақалпақ, қырғыз қара ет «арық, майсыз ет» қара кесек «майсыз ет» 25 а) Құрғақ нан, сүт; ә) құрғақ шай қырғыз, қазақ кабардин-балқар, қазақ қара көже «қатықсыз көже», қара нан «майға пісірмеген нан», қара шай «сүт, қаймақ қосылмаған шай» 26 а) Проза; ә) өлең қарақалпақ қазақ қара өлең «11-12 буынды жай, қарапайым өлең», қара сөз «ауыз екі айтылатын сөз» 27 а)Қарапайым халық; ә) қарапайым жұмыс Орхан-Енисей, көне ұйғыр, қараханид, әзербайжан, қарайым, қазақ, татар, башқұрт Қара жұмыс «дене еңбегі», қара сирақ «тақыр кедей, жарлы жақыбай», қара табан «жарлы», қара қазақ «қарапайым халық», қара қауым «қарапайым халық» |