14. Нан пісіру, макарон және кондитерлік өндірісінің технологиясы бойынша зертханалық практикум
1.4. Бақылау-өлшеу аспаптарының дəлдігін баптау мен тексеру Өлшеу. Зертханалық практикада таразылардың жұмысының дəлдігі
бірінші дəрежелі мəнге ие. Осыған байланысты əрбір лаборант таразы мен
гирьді орнатудың, пайдаланудың жəне оларға күтім жасаудың жалпы
ережелерін білуі тиіс. Таразы үстелдің тегіс көлденең бетіне орнату қажет, ол
көрсеткіш гуськилері немесе бағыттамалары тостағандарда жүктеме
болмағанда тепе-теңдік жағдайында, ал таразының қабырғасы тұрақты болуы
тиіс. Орнатудың дұрыстығын өлшегішпен немесе таразыда бар деңгеймен
тексереді [1].
Сурет 1.3. Аналитикалық таразының
сыртқы көрінісі
Аналитикалық жəне техникалық таразылар құрғақ, ашық бөлмеде
орнатылуы керек, оның температурасы қалыптыға жақын жəне өлшеу кезінде
өзгеріссіз болуы мүмкін. Аналитикалық таразылар үшін күрделі қабырғаға
бекітілген кронштейндерде немесе еденнен оқшауланған іргетастарда бөлек
сөрелер қарастырылады. Таразыларды бөлмедегі жылу көздері оның
бөлшектеріне тікелей əсер етпей жəне сол арқылы таразылардың иығының
қызуын жəне созылуын туындатпай орнату қажет. Егер бөлменің шарты
бойынша мұндай қондырғы мүмкін болмаса, таразыларды жылу көздерінен
қалқалау қажет. Аналитикалық жəне техникалық таразылардың көптеген
түрлері таразыға қол жеткізу үшін шыны есіктері бар құтыға ие, оларды тік
немесе деңгей бойынша өте мұқият орнату керек (сурет 1.3).
Таразылар əрқашан қатаң тəртіпте жəне таза болуы тиіс. Түскен кір мен
шаңды шүберекпен немесе жұмсақ щеткамен тазалайды. Жеке бөлшектерді
алу қажет болғанда оларды жоғалмауын жəне шатаспауын мұқият қадағалау
керек, сондықтан бөлшектегенде алынған бөліктерді таразылардың сол жəне
басқа жағы бойынша олардың таразыда болуына қарай орналастыру
ұсынылады. Əсіресе мұқият күтімді призмалар мен жастықтар талап етеді,
олар мінсіз таза болуы тиіс. Ластанған немесе тозаңданған кезде таразының
бұл бөлшектерін шүберекпен сүрту керек. Егер бөлшектерде тот пайда болса,
онда дереу керосинге суланған шүберекпен, содан соң түбін таза шүберекпен
сүрту керек. Призмалар мен жастықтарды маймен майлауға жол берілмейді.
Тазалаудан соң таразылардың тепе-теңдігін тексеру қажет, олардың біркелкі
тербелісі белгіленген талаптарды қанағаттандыруы тиіс [3].
Таразыда ақаулар анықталғанда оларды жөндеу үшін шеберханаға
тапсырады. Гирді таза ұстау қажет, оларға түскен кір немесе шаңды
шүберекпен немесе щеткамен ысқылап алып тастау керек. Бұл əдіс
жеткіліксіз болғанда гирді ылғалды, содан соң құрғақ шүберекпен сүртеді.
Егер гирлер маймен, бояумен, лакпен ластанса, онда оларды скипидар,
керосин немесе спиртпен суланған шүберекпен сүртеді. Гирді арнайы
қораптарда сақтайды. Техникалық жəне аналитикалық салмақтың гирін
қолмен алуға тыйым салынады. Ол үшін пинцетті пайдалану керек (сурет
1.3).
Зертханалық жабдық көрсеткіштерінің дұрыстығын тексеру нəтижелері
əрбір жеке жағдайда белгіленген тəртіппен ресімделіп, зертханалық
жабдықты тексеру жөніндегі арнайы журналға тіркеледі. Өлшеу аспаптары
мен көлем өлшемін тексеру жəне таңбалау «Өлшем бірлігін қамтамасыз
етудің мемлекеттік жүйесі» ПР 50.2.002-94 сəйкес осы аспаптарды
дайындайтын, жөндейтін жəне қолданатын барлық кəсіпорындар, мекемелер
мен ұйымдар үшін міндетті белгілі бір тəртіп белгіленген [3].