Муниципальное бюджетное образовательное учреждение «Кайсынская основная общеобразовательная школа»

Класс-7

Тургузаачы: алтай тилдин ле литературанын уредучизи

Кабина Любовь Токовна

Кайсын, 2014 jыл

I. Jартамал сос

Иштеер программа федерал стандарттын некелтелери аайынча бир канча болуктерден турат:

I. Jартамал сос.

II. «Алтай литература» деп курсты уренеринде jединетен турулталар.

III. Уреду планда курстын jери.

IV. Класстар сайын уреду предметтин ондайы.

V. Темаларла пландаары.

VI. Уредунин методикалык ла материально-технический jеткилдежи.

VII. «Алтай литература» деп курс аайынча класста jединетен турулталар ла билгирлер.

Тос уреду программада берилгени аайынча уренчик кандый ла предметти, ол тоодо «Алтай литератураны» уренгенде, чокым турулталарга келер учурлу.Уч будум турулта будурилер учурлу: уренчиктин сагыш озумиле колбулу (личностный), предметле колбулу(предметный), текши уредулу эдилгелерле колбулу (метапредметный).

«Алтай литература» деп курсты уредеринин амадузы

Литературанын анылу темдеги-кееркедим состин болужыла анылу сур-кебер будурип, эбиреде jурумди эстетический кебинде jартаары ла корори.

Литература уренчиктин эстетикалык корумин элбедерине, байлык когусту болорына jаан камаанын jетирет. Кееркедим чумдемел ажыра jайалтазын бастыра jанынан элбеде ачып, торолине чындык куунду,jарашты ла бийик куун-тапты сезер, ондоор уренчик таскадары учурлу.

Алтай литератураны уредеринин тос амадулары:

- элбек корум-шуултелу, текши культураны билер, текшикижилик байлыктарла таныш, ос литератураны анылап билер, торолине чындык куунду уренчик оскурери;

-уренчиктин билгирлерин ле jайалталарын элбедип, jурумдик амадулар тургузып билерине уредери.

-алтай, турк карындаштык, орус ла оско ороондордын литературазыла таныжып, jаныс ла ондоп алар эмес, литературный кереестер аайынча бойынын шуултезин ачык-jарык айдып, ылгап билери.

- литературанын урогында Кижи ле Сос тос аjаруда болгонын чокымдап, текстти бастыра jанынан ширтеп, кееркедим состин ийдезине, сур-кеберлердин jажыдына , ойгорлык шуултенин учурына аjару эдерине уредери.

-уренчиктерди унле анылап кычырып билерине, текстти jартап, бастыра jанынан ылгап, кееркедим тексттин учуры аайынча бойынын корумин чыгара айдарына уредери;

- кееркедим чумдемелдин учурын jартаар аргаларды билерине, кычырганы аайынча бойынын шуултезин айдып, текст тургузарына уредери;

-текши уредулу билгирлерге ле эдилгелерге jединери (амадулар тургузары, пландап билери, керекту материалды талдап, бедренип билери, о.о.);

- уренчиктин куучын-эрмегин темиктирери;

-алтай бичиичилердин чумдемелдерин кееркемелдин оско будумдериле тундештирери.
II. «Алтай литература» деп курсты уренеринде jединетен турулталар

«Алтай литература» деп уреду предметти уренип, уренчиктердин jединетен турултазы федерал эл-тергеелик уреду стандарт аайынча уч будумду болот: уренчиктин озумиле колбулу (личностный) турулталар, текши уреду эдилгелерле колбулу (метапредметный) турулталар, предметле колбулу турулталар.

Уренчиктин озумиле колбулу турулталар:

- уренчиктердин когус санаазын байыдары ла эстетический корумин элбедери;

- уречиктер бойынын угы-този керегинде билери, ос (этникалык) корумин элбедери;

-алтай элдин ос литературазын, туукизин, культуразын билери;

-Россия ичинде элдердин байлыгыла, культуразыла колбулу билгирлерле таныжып, текшикижилик учурын jартап билери;

-уренчиктин торолине чындык куунин таскадары, торол литературазын билери ле алтай бичиичилерле оморкооры;

-оско калыктардын литературазын билип, учурын ондооры;

-башка-башка jетирулерле иштеп билери (созликтер, энциклопедиялар, интернет-ресурстар).

Текши уреду эдилгелерле колбулу jедимдер:

-уренчик бойынын алдында уреду амаду тургузып, ого jединер аргаларды темдектеп билери;

-чумдемелде кодурилген сурактын каруузын табып, берилген материалды чокым ондооры;

-кандый бир айалга керегинде келиштире эртеден шуулте (гипотеза) айдып, ол шуултени темдектер ажыра быжулаары;

-башка-башка будумду бичиктерле танынан иштеп билери;

-ылгап, текши шууп билери;

-будурген ишке чокым темдек тургузып, бойынын аргаларын чокым билери.

Предметле колбулу jедимдер:

-алтай литературанын чумдемелдерин билери;

-чумдемелдердин тематиказын, тургузылган курч сурактарын, литературанын теориязын, алтай литературанын уйеленгенин билери;

-чумдемелди ылгаары, тундештиру иш откурери;

-чумдемелдер аайынча бойынын корумин айдары, кееркедим чумдемелди бойы jартап билери; автордын куунин jартап билери;

-литературанын будумдерин ылгаштырып билери, текстке jуук куучындап билери, текстле иштеери, куучын тургузып билери ле о.о.;

-кееркедим чумдемелди ылгаарында бичилген ойиле колбоп, тексттин текшикижилик ле элдик учурын анылап билери;

-кееркедим чумдемелде сюжеттин болуктерин ылгаштырары, композицияны, кееркедим эп-аргаларды, олорды текстте учурын jартаары;

- кееркедим чумдемелди ылгаарында литературалык ондомолдорды билери (школдын кеминде).

III. Уреду планда «Алтай литература» деп курстын jери

Уреду учреждениенин базисный уреду планында алтай литератураны 5-9 класстарда уренерине текши 350 час берилет.VII класста алтай литератураны уренерине 70 час берилет.

Jетинчи класс

(70 час)

Уренчиктин будуретен ижи:

-лирика ла эпика чумдемелдердин узуктерин унле анылап кычырары;

-улгерлердин, проза ла драма чумдемелдердин узуктерин эске куучындаары;

-драма чумдемелдин узуктерин jузундеп кычырары.

-туукилик айалганы ла кееркедим чумдемелде коргузилгенин тундеери;

- кееркедим чумдемелде сюжетный чийулерди темдектеери;

-улгерде лирикалык сюжеттин учурын jартаары;

-кееркедим чумдемелде конфликтти темдектеери;

-сюжеттин текши jартамалы, онын чумдемелдин тос учурыла колбузы;

-чумдемелдин чиймелгени, эн бийик кемине jеткени, чечилгези.

-узуктин ылгамалы, сюжетте онын jери;

-кееркедим чумдемелдин жанрынын анылузын темдектеери;

-кееркедим чумдемелдин проблематиказын ылгаары.

-литературалык геройго характеристика тургузары;

-план тургузары ла эки сур-кеберди тундештирери;

-чумдемелдин узуги аайынча цитаталар тузаланып, сочинение бичиири;

-кееркедим чумдемелде айдылган айалга эмезе учурал керегинде сочинение бичиири;

-танынан кычырган чумдемел аайынча кычырым тургузары.

7 класс

-программага кирген кееркедим чумдемелдердин ондайын;

-программа аайынча берилген литература ондомолдордын jартамалын берерин;

- литературанын уч будумин (лирика, проза, драма);

-кееркедим чумдемелде сюжетный чийулерин темдектеерин;

-улгерде лирикалык сюжеттин учурын jартаарын;

- кееркедим чумдемелде конфликтти темдектеерин;

-сюжеттин болуктерин: чумдемелдин чиймелгени, эн бийик кемине jеткени, чечилгези;

-узуктин ылгамалын, сюжетте онын jерин;

-программага кирген кееркедим чумдемелдердин жанрын;

-кееркедим чумдемелде тургузылган курч сурактарды jартаарын;

-литературалык геройго характеристика берерге план тургузары ла эки сур-кеберди тундештирерин;

-танынан кычырган чумдемел аайынча кычырым тургузарын;

-улгерлердин, проза ла драма чумдемелдердин узуктерин эске куучындап;

-драма чумдемелдин узуктерин jузундеп кычырарын
Алтай литератураны темаларла пландаары.

7 класс.

1.Алтай чорчоктор.Г-А.,1954.

2.Алтай табышкактар .Г-А.,1981

3.Алтай алкыштар.Г-А.,1993

4 Алтай албатынын чорчоктори.Г-А.,1974

5.Алтай кеп куучындар,Г-А.,1994

6.Алтай литература 7 класс .Горно-Алтайск,2014

7.Каташ С.С..Мифы и легенды ГорногоАлтая.Г-А.,1978

8. Киндикова Н.М. Методика алтайской литературы.2004

9.Киндикова Н.М.Эволюция образной системы в алтайской лирике .1989

10.Стеблева И.В..Поэзия древних тюрков6-8 веков.М.,1965. сб.Древняя поэзия тюрков.,1993

11.Суразаков С.С..Алтай фольклор.Г-А,,1975

12.Суразаков С.С..Алтай литература,Г-А.,1962,1995

13. Чинина Э.П. Русская литература 19 века и становление молодой алтайской литературы,1998