ҚР Қылмыстық іс жүргізу қҰҚЫҒы пәні бойынша дәрістер конспектісі

1) қылмыстық істің сараптама жүргізуге қатысты материалдармен танысуға құқылы;

2) өзіне қорытынды беру үшін қажетті косымша материалдарды беру туралы өтініш білдіруге; ;

3) қылмыстық процесті жүргізуші органның рұқсатымен тергеу әрекеттерін жүргізуге және басқа да іс-жүргізу әрекеттеріне қатысуға және оған қатысушыларға сараптама жүргізуге қатысты сұрақтар қоюға;

4) өзі қатынасқан тергеу немесе өзге де іс жүргізу әрекеттерінің хаттамасымен, сондай-ақ тиісті бөлігінде сот отырысының хаттамасымен танысуға және өзінің әрекеттері мен жауаптарының толық және дұрыс көрсетілуіне қатысты хаттамаға енгізуге жататын ескертулер жасауға;

5) сараптаманы тағайындаған органның (адамның) келісімі бойынша өз құзыреті шегінде тек алдына қойылған мәселелер бойынша ғана емес, сонымен бірге іс үшін маңызы бар және өз бастамашылығымен анықталған өзге мән-жайлар бойынша да корытынды беруге;

6) өзінің арнаулы білімінен тыс мәселелер бойынша, сондай-ақ егер өзіне берілген материалдар қорытыңды беру үшін жеткіліксіз болған жағдайларда қорытынды беруден бас таруға құқылы.

Сарапшының құқығы жоқ:

1) қылмыстық процесті жүргізуші органнан басқа процеске қатысушылармен сараптама жүргізуге байланысты мәселелер бойынша келіссөздер жүргізуге құқығы жоқ;

2) өз бетінше зерттеуге арналған материалдар жинауға;

3) егер оған сараптама тағайындалған органның арнаулы рұқсаты болмаса, объектілерді толық немесе ішінара жоюға не олардың сыртқы түрін немесе негізгі қасиеттерін өзгертуге әкеп соқтыратын зерттеулер жүргізуге құқығы жоқ.

1) қылмыстық процесті жүргізуші органның шақыруы бойынша келуге; өз алдына қойылған мәселелер бойынша негізделген және объективті жазбаша қорытынды беруге міндетті;

2) жүргізілген зерттеулер мен берілген қорытындыға байланысты мәселелер бойынша жауап беруге; сараптама жүргізуге байланысты өзіне белгілі болған істің жағдайы туралы мәліметтерді және өзге де мәліметтерді жарияламауға; тергеу әрекеттерін жүргізу кезінде және сот отырысы уақытында тәртіп сақтауға міндетті.

Қасакана жалған қорытынды бергені үшін сарапшы ҚР ҚК-нің 352- бабына сәйкес қылмыстық жауапқа тартылады. Сарапшы сот сараптамасы органының қызметкері болғандықтан, қызметінің тегіне орай, өз құқықтары мен міндеттерімен танысқан және оған қасақана жалған қорытынды бергені үшін қылмыстық жауапқа тартылатыны туралы ескертілген деп саналады.

Маман тергеуге және сот әрекеттеріне іске мүдделі емес, дәлелдерді жинауда, зерттеуде және бағалауда, соңдай-ақ техникалық құралдарды қолдануда жәрдем көрсету үшін шақырылуы мүмкін (ҚР ҚІЖК 84-бап).

1) қылмыстық процесті жүргізуші органның рұқсаты мен тергеу және сот әрекетіне қатысушыларға сұрақтар қоюға құқылы;

2) олардың назарын дәлелдемелерді жинауға, зерттеу мен бағалауға көмектесуге және ғылыми-техникалық құралдарды қолдану, істің материалдарын зерттеу, сараптама тағайындау үшін материалдарды дайындау кезінде өзінің іс-әрекетіне байланысты мән-жайларға аударуға құқылы;

3) өзі қатысқан тергеу әрекеттерінің хаттамасымен, сондай-ақ сот отырысы хаттамасының тиісті бөлігімен танысуға және өзінің қатысуымен жүргізілген әрекеттердің барысы мен нәтижелерінің көрсетілуінің толықтығы мен дұрыстығына қатысты хаттамаға енгізуге жататын мәлімдемелер мен ескертпелер жасауға құқылы;

4) қылмыстық процесті жүргізуші органның іс-әрекетіне шағым жасауға; аудармашыдан бас тартуға; өзінің тергеу және сот әрекеттеріне қатысуына байланысты өзіне келтірілген шығындарға өтем және егер іс бойынша іс жүргізу оның қызметтік міндеттеріне кірмейтін болса, орындалған жұмыс үшін сыйақы алуға кұқылы.

Маманның міндеттері:

1) қылмыстық істі жүргізуші органның шақыртуы бойынша келуге;

2) дәлелдемелерді жинауға, зерттеу мен бағалауға көмек көрсету үшін арнаулы білімін, дағдысын және ғылыми-техникалық құралдарды пайдалана отырып тергеу іс-әрекеттерін жүргізу мен сот талқылауына катысуға міндетті;

Іс жүргізу қатынасында сарапшы мен маманның мынадай ерекшеліктері байқалады: сарапшы процеске тек іс қозғалғаннан кейін, тергеушінің қаулысы шыққаннан кейін ғана қатыса алады; сарапшының қорытындысы дәлелдемелердің негізгі қайнар көзі болып табылады, оның дұрыстығы үшін заңмен (қылмыстық жауаптылықпен) жауап береді.

Маман сот өндірісінің барлық кезендеріне қатыса алады, сондай-ақ іс қозғалғанға кейінгі істерге де қатынасады. Маман- -адады іске тарту барысында тергеу ісінде қатысуын міндеттейтіндігі жөнінде арнаулы қаулы қабылданбайды. Тергеуші оны тек тергеу әрекеттеріне қатысуға ғана қажетті кезде шақыртады.

Сонымен қатар, занда маманның қорытынды беруі көзделмеген және ол өзінің әрекеттері үшін (тергеуші қойған сұрақтарға жауабы, шешімі, қорытындысы) қылмыстық жауаптылыққа тартылмайды. Іске катысу үшін оны тек қылмыстық процесті жүргізетін орган ғана шақырады.

Өзінің міндеттерін орындаудан дәлелді себептерсіз бас тартқаны немесе жалтарғаны үшін маман әкімшілік жауапқа тартылады.

Аудармашы - аударма жасау үшін қажет тілді меңгерген және күдікті, айыпталушы, сотталушы, олардың қорғаушылары не жәбірленуші, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер және де өзге де іске қатысушылар іс бойынша іс жүргізілетін тілді білмеген жағдайда, сонымен бірге жазбаша құжаттарды аудару үшін тергеу және сот іс-әрекеттеріне қатысуға тартылған, іске мүдделі емес адам. (ҚР ҚІЖК 85-бап). Қылмыстық процесті жүргізуші орган адамды аудармашы етіп тағайындау туралы қаулы шығарады.

Аудармашының құқықтары:

1) жүргізуіне өзі қатысқан тергеу немесе өзге де іс жүргізу іс-әрекеттерінің хаттамасымен, сондай-ақ тиісті бөлігіңде сот отырысының хаттамасымен танысуға және аударманың толықтығы мен дұрыстығына қатысты хаттамаға енгізуге жататын ескертпелер жасауға құкылы;

2) егер оның аудару үшін қажетті білімі болмаса, іс бойынша іс жүргізуге қатысудан бас тартуға; қылмыстық процесті жүргізуші органның іс-әрекетіне шағым жасауға; тергеу және өзге де іс жүргізу іс-әрекетіне қатысуына байланысты өзіне келтірілген шығындарға өтем және егер іс бойынша іс жүргізуге қатысу оның қызметтік міндетінің шеңберіне кірмейтін болса, орындалған жұмысы үшін сыйақы алуға құқығы бар.

Аудармашының міндеттері:

1) қылмыстық процесті жүргізуші органның шақыруы бойынша келуге; өзіне тапсырылған аударманы дәл және толық орындауға міндетгі;

2) оның қатысуымен жүргізілген тергеу іс-әрекетінің хаттамасында, сондай-ақ процеске қатысушыларға олардың ана тіліндегі немесе олар білетін тілдегі аудармасында тапсырылған іс жүргізу құжаттарында аударманың дұрыстығын өзінің қолымен куәландыруға міндетті;

3) аудармашы ретінде тартылуына байланысты өзіне белгілі болған істің жағдайы туралы мәліметтерді немесе өзге де деректерді жарияламауға;

4) тергеу іс-әрекеттерін жүргізу кезінде және сот отырысы уақытында тәртіп сақтауға міндетті.

Аудармашы дәлелді себептерсіз келуден немесе өзінің міндетін орындаудан бас тартқаны үшін немесе жалтарғаны үшін әкімшілік жауапқа тартылады.

ҚР ҚІЖК-нің 85-бабында көрсетілген ережелер іс бойынша іс жүргізуге қатысу үшін шақырылған, мылқау немесе саңырау адамдардың белгілерін түсінетін адамдарға қолданылады.

Куәгер — іске мүдделі емес, қылмыстық процесті жүргізуші органның тергеу әрекеттерін толық және дұрыс қабылдауға қабілетті адам. Ол қылмыстық ізге түсу органдарынан тәуелсіз тергеу іс-әрекеттерін жүргізу фактісін, оның барысы мен нәтижелерін куәландыру үшін тартылады. Осы мақсатта кем дегенде екі куәгер іске тартылады.

Куәгердіц құқықтары: (ҚР ҚІЖК 86-бап):

1) тергеу іс-әрекеттерін жүргізуге қатысуға; тергеу іс-әрекеті жөнінде хаттамаға енгізуге жататын мәлімдемелер мен ескертулер жасауға құқылы;

2) өзі қатысқан тергеу іс-әрекеттерінің хаттамасымен танысуға; қылмыстық ізге түсу органының іс-әрекетіне шағым әрекетінің хаттамасымен танысуға; қылмыстық ізге түсу органының іс-әрекетіне шағым жасауға; қылмыстық іс бойынша іс жүргізу кезінде өзіне келтірілген шығындарға өтем алуға құқығы бар.

Куәгердің міндеттері:

— қылмыстық ізге түсу органының шақыруы бойынша келуге; тергеу іс-әрекетін жүргізуге қатысуға; осы іс-әрекеттің жүргізілу фактісін, оның барысы мен нәтижелерін тергеу іс-әрекеттерінің хаттамасында өзінің қолымен куәландыруға міндетті;

- анықтаушының, тергеушінің, прокурордың рұқсатынсыз алдын ала тергеу материалдарын жарияламауға; тергеу іс-әрекеттерін жүргізу кезінде тәртіп сақтауға міндетті.

Куәгер дәлелді себептерсіз келуден немесе өзінің міндеттерін орындаудан бас тартқаны үшін немесе жалтарғаны үшін әкімшілік жауапқа тартылады.

Сот отырысы хатшысының міндеттері (ҚР ҚІЖК 87-бап):

1) өзі хаттамалауды қамтамасыз етуі қажетті барлық уақытта сот отырысы залында болуға және сот отырысына төрағалық етушінің рұқсатынсыз кетпеуге міндетті;

2) хаттамада соттың іс-әрекеті мен шешімін, соттың отырысына қатысушы барлық адамдардың өтініштерін, карсылықтарын, жауаптарын, түсініктемелерін, сондай-ақ сот отырысының хаттамасында көрсетуге жататын басқа да жағдайларда толық және дұрыс жазуға міндетті;

3) сот отырысының хаттамасын осы Кодексте белгіленген мерзімде дайындауға міндетті;

4) төрағалық етушінің занды өкіміне бағынуға; жабық сот отырысына қатысуына байланысты өзіне белгілі болған мән-жайлар туралы мәліметтерді жарияламауға міндетті.

Сот отырысының хатшысы сот отырысы хаттамасының толықтығы мен дұрыстығы үшін дербес жауап береді. '

Дұрыс емес немесе шындыққа сәйкес келмейтін мәліметтерді сот отырысының хаттамасына қасақана енгізген жағдайда хатшы ҚР ҚК-нің 31-бабы бойынша жауапқа тартылады.

Сот приставына мынадай міндеттер жүктелген:

1) бас бостандығынан айырумен байланысты емес жазалардың атқарылуына бақылау жасауды қамтамасыз ету;

2) сот орындаушыларына атқару құжаттарын мәжбүрлеп атқаруда көмек керсету;

3) сот талқылау кезінде заңдағы тәртіпті бақылап отыру;

4) төрағалық етушінің өкімін орындау және соттарда судьяларды, куәларды, басқа да процеске қатысушыларды қорғауды жүзеге асыру, оларды басқаның ықпалынан корғайды;

5) соттың іс жүргізу іс-әрекетін жүргізуіне жәрдемдеседі және сотқа келуден жалтарған адамдарды алып келуді жүзеге асырады, өзіне заңмен жүктелген басқа да өкілеттіктерді жүзеге асырады.
Өзін-өзі бақылау сұрақтары:

1. 
   Азаматтық талапкер, оның іс жүргізу құқықтары мен міндеттері.
   
2. 
   Азаматтық жауапкер, оның іс жүргізу кұкықтары мен міндеттері.
   
3. 
   Азаматтық жауапкер ретінде таныла алатын тұлғалар.
   
4. 
   Қорғаушы, оның өкілеттіктері және қылмыстық іс жүргізуге қатысуміндеттері.
   
5. 
   Қорғаушы ретінде қылмыстық сот ісін жүргізуіне қатыса алатын тұлғалар.
   
6. 
   Қорғаушыны шақыру, тағайындау, ауыстыру, оның еңбегіне ақы төлеу.
   
7. 
   Қорғаушыдан бас тарту.
   
8. 
   Қорғаушының қылмыстық іске міндетті түрдеқатысужағдайлары.
   
9. 
   Кәмелетке толмаған сезіктінің, айыпталушының заңды өкілдері.
   
10. 
    Жәбірленушінің, азаматтық талапкер мен жеке айыптаушының өкілдері. Азаматтық жауапкердің өкілдері.
    
11. 
    Қылмыстық іс жүргізудегі басқада тұлғалар: түсінігі, түрлері, маңызы.
    
12. 
    Куәнің іс жүргізу жағдайы.
    

1. 
   Өзара іс әрекет етудің іс жүргізушілік нысандары. Өзара әрекет етудің ұйымдастырушылық нысаны. Тергеушінің қоғамдастықпен өзара әрекет етуі. Тергеушінің сарапшылық бөлімшелермен өзара әрекет етуі.
   
2. 
   Қылмыстық іс бойынша іс жүргізудің түсінігі. Алдын ала тергеуді тоқтата тұру тәртібі. Алдын ала тергеуді тоқтата тұрудың шарттары. Алдын ала тергеуді токтатканнан кейінгі тергеушінің әрекеттері. Айыпталушыны іздестіру. Тоқтата тұрылған алдын ала тергеуді қайта бастау.
   
3. 
   Қылмыстық істерді біріктіру. Қылмыстық істерді бөлектеу. Қылмыстық істерді қысқарту. Ақтайтын негіздер бойынша қылмыстық істерді қысқартудың ерекшеліктері. Айыптау тағу және жеке айыпталушыларға катысты бөлігінде қылмыстық істі қысқарту.
   
4. 
   Қылмыстық іс кысқартылғаннан кейін тергеушінің іс әрекеті. Қылмыстық істі кысқарту туралы каулыға шағым беру тәртібі. Қысқартылған қылмыстық істі қайта қозғау. Қылмыстық іс бойынша іс жүргізуді аяктаудың нысандары. Құпиялықты сақтау. Іс жүргізу мерзімінің түсінігі. Іс жүргізу мерзімдерін есептеу тәртіптері. Іс жүргізу мерзімдерін сақтау мен ұзарту. Өтіп кеткен мерзімді қалпына келтіру.
   

Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу:

1) айыпталушы ретiнде жауапқа тартуға жататын адамның анықталмауы;

2) айыпталушы тергеуден немесе соттан жасырынып қалған не оның тұратын жерi басқа себептермен анықталмаған;

3) айыпталушыны қылмыстық iзге түсу иммунитетiнен айыру не оны шетелдiк мемлекеттердiң беруi туралы мәселелердiң шешiлуiне байланысты айыпталушының iске қатысуының нақты мүмкiндiктерi болмаған;

4) айыпталушы жүйкесiнiң заңда көзделген тәртiпте куәландырылған уақытша бұзылуы немесе өзге де ауыр науқастануы;

5) айыпталушының Қазақстан Республикасынан тысқары жерлерде болуы;

6) соттың аталған қылмыстық iсте қолданылуға тиiс заңның немесе өзге де нормативтiк-құқықтық актiлердiң Конституцияға сәйкес еместiгiн тану не адамның және азаматтың Конституциямен бекiтiлген құқықтары мен бостандығын шектейтiндiгi туралы ұсыныспен Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесiне өтiнiш жасауы;

7) қылмыстық iс бойынша одан әрi iс жүргiзуге уақытша кедергi келтiретiн тежеусiз күштiң iс-әрекетi;

8) тиiстi сараптама жүргiзiлген;

9) ҚІЖКтiң 55-тарауында көзделген тәртiппен құқықтық көмек алуға байланысты iс жүргiзу әрекеттерi орындалған жағдайда анықтаушының, тергеушiнiң немесе соттың қаулысымен толықтай немесе тиiстi бөлiгiнде тоқтатыла тұруы мүмкiн.

Сотта қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу, егер жеке айыптау iсi бойынша жеке айыптаушы оның ауыр науқас екендiгiне, Қазақстан Республикасынан тысқары жерлерде iс-сапарларда болуына немесе азаматтық борышын орындауына байланысты сотта қылмыстық iзге түсудi жүзеге асыра алмаған жағдайда да соттың қаулысымен толық немесе тиiстi бөлiгiнде тоқтатыла тұруы мүмкiн.

Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу оны тоқтатуға негiз болған жағдайлар жойылғанға дейiн тоқтатыла тұрады. Әлгi жағдайлар жойылған соң анықтаушының, тергеушiнiң немесе соттың қаулысымен ол жаңартылады.
Iс бойынша iс жүргiзудi тоқтата тұру немесе жаңарту туралы процеске қатысушыларға хабарланады. Қылмыстық iзге түсу органы шығарған қылмыстық iстi тоқтата тұру туралы қаулының көшiрмесi жиырма төрт сағаттың iшiнде прокурорға жолданады.

Тоқтатылып қойған iс, егер iс бойынша ескiру мерзiмiн үзу туралы мәлiмет болмаса, қылмыстық заңмен белгiленген ескiру мерзiмiнiң аяқталуы бойынша тоқтатылуға тиiс.

Бір оқиға жөнінде түрлі айыпталушыларға қатысты істердің бөлек жүргізілуі қылмыстың тұтас көрінісінің қалпына келтірілуіне бөгет жасайтын жайттар қальштасуы мүмкін, оның өзі сот төрелігінің мақсаттарына кол жетуін қиындатады. Осы жағдайларды сол қылмыстық істерді бір іс етіп біріктіру жолымен жоюға болады.

Келтірілген және сол сияқты оқиғалар істі біріктіруге немесе бөлектеуге байланысты шешімдер қабылдануын қажет етеді. Қылмыстық істі біріктіру немесе бөлектеу туралы мәселені дұрыс шешудің маңыздылығы судьяның қылмыстық істі қосымша тергеу үшін қайтару немесе істі белектеу құқығымен атап көрсетіледі (ҚІЖК 303-бап, 1-бөлік, 2-тармақ).

ҚІЖК 48-бабьша сәйкес мыналар бір істе біріктірілмеуге тиіс:

әр түрлі адамдарға қатысты бірдей айыптау;

жеке айыптау ісі қаралатын жағдайларды қоспағанда, бір-біріне қатысты қылмыс жасағандағы ташлатын адамдарға қатысты айыптау;

біреуі бойынша қылмыстық ізге түсу — жеке түрде, ал екіншісі бойынша — жария түрде жүзеге асырылатын істер;

біріктіріп қарау істі объективті қарауға бөгет жасайтын барлық басқа да айыптаулар.

Қылмыстық істі біріктіруге тыйым салудың бірінші негізі куәгерлік базаның бірлігі, ортақ жәбірленушінің бар екені бірнеше айыпталушы іс-әрекеттерінің өзара байланысты екенін білдірмейтінін көрсетеді. Қылмыстық істерді бір іске біріктіру үшін бір адамның кінәсі екінші адамның кінәсіне тікелей байланысты болуы қажет. Бірнеше айыпталушының бір жәбірленуші жөніндегі іс-әрекеттерінде сөз байласу, бірлесіп қатысу, келісіп алу белгілерінің жоқтығы қылмыстық процесті түрлі айыпталушыларға қатысты бір қылмыстық іс шегінде жүзеге асыруға мүмкіндік бермейді.

Тыйымның екінші негізінің мәні мынада: екі немесе одан көп адамның бір-біріне қатысты қылмыс жасауы оларды бір мезгілде жәбірленуші мен айыпталушы жағдайына қоады. Іс жүргізудегі екі бәсекелесуші тұлғаның статустарын бір адамға тіркестіру заңмен берілген құқықтар мен жүктелген міндеттердің бірін-бірі жоққа шығаруына әкеліп соғады. Оның өзі бір адамға қарасты бір статусты артық санап, екінші статусты алып тастау оның конституциялық құқықтары мен бостаңдықтарына екі бөлікте де елеулі қысым жасалуьша әкеліп соғатынын білдіреді.

Заңдылықтың бұзылуына сөзсіз әкеліп соғатын мұндай жағдайларға жол бермеу үшін ҚІЖК айыпталушылар бір-біріне қатысты қылмыс жасаған істер бойынша істерді біріктіруге тыйым салады.

Қылмыстық істерді біріктіруге тыйым салатын үшінші негіз өз мазмұны бойынша екінші негізбен біршама ұқсас. Жәбірленушіге, айыпталушыға жеке және жария тәртіппен берілген құқықтардың айырмашылығы бірқатар іс жүргізушілік кепілдіктерінің бірін-бірі жоққа шығаруын көздейді. Мысалы, егер жеке айыптау ісі тараптардың татуласуына орай тоқтатылуға тиіс болса, жария айыптау ісін тоқтату үшін ондай негіз көзделмеген. Бір қылмыстық іс шегінде қылмыстық ізге түсудің екі нысаны бойынша қорғалатын заңды мүдделердің кақтығысуы заңдылық принципінің едәуір бұзылуына әкеліп соғуы мүмкін.

Тәртінші негіз қылмыстық процесті жүргізуші органның өз қалауын көздейді, бұл жағдайда шешім қабылдау үшін негізгі өлшем ақылға қонымдылық болып табылады.

Заң шығарушы істерді біріктіруге тыйым салатын негіздер белгілеген кезде қолданған шығарып тастау әдісі істерді біріктіру үшін негіздер белгілеуге мүмкіндік береді, оларға мыналар жатады:

- екі және одан көп адамды бір немесе бірнеше қылмыс жасауға қатысты деп айыптау;

- бір адамды екі және одан көп қылмыс жасады, сондай-ақ сол қылмыстарды күні бұрын уәде берместен жасырды және олар туралы айтпады деп айыптау.

ҚІЖК-тің 48-бабының мәнінен негіздер бар болған жағдайда істерді біріктіруге салынған тыйым орындау үшін міндетті болып табылатыны байқалады. Біріктіруге келетін болсақ, заңда оның орын алуы мүмкін екені, бірақ ешкімге де мағыналас міндеттер жүктелмейтіні айтылған. Біріктіру ережелері туралы нұсқаулардың факультативтік сипаты қылмыстық процесті жүргізуші органға бұл мәселені нақты қалыптасатын жағдайды негізге ала отырып шешу құқығын береді.

Істерді біріктіру үшін заңды негіз қылмыстық процесті жүргізуші органның ол туралы қаулысы болып табылады. Заңдылықты сақтау және қадағалауды жүзеге асыру мақсатында каулының көшірмесі тиісті қаулы қабылданған сәттен бастап жиырма терт сағат ішінде прокурорға жолданады.

Біріктірілген істер бойынша мерзімді есептеу тәртібі туралы мәселе жеткілікті дәрежеде манызды. Заңда мерзім уақыты бойынша сонғы іс қозғалған күннен бастап есептеледі деп белгіленген. Біріктірілген қылмыстық істердің бірі бойынша айыпталушы жөніндеқамауға алу не үйінде қамауда ұстау түрінде жолын кесу шарасы қолданылған болса, тергеу мерзімі аталған жолын кесу шаралары қолданылған іс қозғалған к үннен бастап есептеледі. Істі алдын ала тындау сатысында біріктірілген қылмыстық істер бойынша мерзім сотқа соңғы қылмыстық іс түскен күннен бастап есептеледі.

ҚІЖК-тің 49-бабына сәйкес сот, қылмыстық ізге түсу органы қылмыстық істен:

қылмыстық іс тоқтатылуға тиіс болғанда жекелеген айыптаушыларға;

мемлекеттік құпияларды қорғауға байланысты жабық сот талқылауы үшін негіз оған қатысты болатын, бірақ басқа айыпталушыларға қатысты болмайтын жекелеген айыптаушыларға;

ересектермен бірге қылмыстық жауаптылыққа тартылған кәмелетке толмаған айыпталушыға;

қылмыстық жауаптылыққа тартуға жататын жекелеген анықталмаған тұлғаларға қатысты басқа қылмыстық істі жеке жүргізуге бөлектеуге құқылы.

Істі жеке жүргізуге белектеудің бірінші негізі заң шығарушының сот ісінің шапшаң жүргізілуін қамтамасыз етуге, жәбірленушілердің, азаматтық талапкерлердің және процеске қатысушы басқа да адамдардың мүдделерін барынша сақтауға ұмтылуымен байланысты. Іс жүргізуді тоқтата тұру дәлелдер жинау, іс жүргізу әрекеттерін жүзеге асыру уақытша тоқтатылатынын білдіреді. Егер іс бойынша екі және одан кеп айыпталушы ететін болса, олардың бірі тергеу мен соттан жасырынып, оны іздеу өте қиынға соғатын болса, бүкіл қылмыстық іс жүргізудің тоқтатып қойылуы процеске өзге қатысушылардың құқықтары мен мүдделерін елеулі түрде шектеуі мүмкін. Өзге айьшталушылардың құқықтары мен мүдделерін қамтамасыз ету мақсатында оларға қатысты істер жеке жүргізілетіндей етіп бөлектелуі мүмкін.

Екінші негіз мемлекеттік құпиялардың қорғалуын қамтамасыз етуге бағытталған. Жабық сот отырысын өткізу қажеттігі өз ісінің қаралуы мемлекеттік құпияларды қорғауға байланысты адамдарға қатысты қылмыстық іс жеке жүргізуге бөлектелген жағдайда қамтамасыз етілуі мүмкін.

Үшінші негіз кәмелетке толмаған айыпталушылардың құқықтарын сақтау үшін барынша қолайлы жағдайлар жасау қажеттігіне байланысты. Сотта іс тыңдау кезінде ересек айыпталушылар қатысуының психологиялық ықпал етуінің ықтималдығы ақиқатты анықтауға бөгет болуы мүмкін. Кәмелетке толмаған айыпталушыға қатысты істі бөлектеу — қылмыстық сот ісін жүргізудің адамгершілік бағыты көріністерінің бірі.

Тәртінші негіз бірінші негізбен өзара тығыз байланысты. Анықталмаған адамдар жөніндегі іс қалған айыпталушыларға қатысты сот ісінің шашпаң жүргізілуін камтамасыз ету, сол арқылы оларға берілген іс жүргізушілік құқықтарын толык көлемінде қамтамасыз ету үшін жеке жүргізуге бөлектеледі.

Қылмыстық істі жеке жүргізуге белектеу — соттың, қылмыстық ізге түсу органынын құқығы. Заңда істің бөлектелуі орынды болатын жағдайлар белгіленген:

- істі бөлектеу зерттеудің және істі шешудің жан-жақтылығына, толымдылығына әсер етпеуге тиіс;

- бөлектелген істерді сотта қарау шешімнің объективтілігі мен заңдылығына әсер етпейді;

- процеске қатысушылардың құқықтары толық көлемінде сақталады;

- істің бөлектелуі сот терелігіне байланысты емес мақсаттар да пайдаланылуға тиіс емес.

Істі жеке іс жүргізуге бөлектеудің іс жүргізушілік негіздері қылмыстық, процесті жүргізуші органның ол туралы каулысы больш табылады, қаулының көшірмесі жиырма төрт сағат ішінде прокурорға жолдануға тиіс.

Бөлектелген қьимыстық іс бойынша іс жүргізу мерзімі жаңа тұлғаға қатысты істі белектеу туралы немесе жаңа қылмыс бойынша қаулы шығарылған күннен бастап есептеледі. Барлық басқа жағдайларда мерзім негізгі қылмыстық іс қозғалған сәттен бастап есептеледі.