«МӘДЕНИЕТ МОРФОЛОГИЯСЫ МЕН АНАТОМИЯСЫ: ОЛАРДЫҢ МӘДЕНИЕТ КОНФИГУРАЦИЯСЫН ЗЕРТТЕУДЕГІ РӨЛІН СИПАТТАУ.» 1.МӘДЕНИЕТ МОРФОЛОГИЯСЫ Мәдениет морфологиясы- мәдениеттің құрылымын қоғамдық құбылыс ретінде талдайтын, оның құрылыстық заңдылықтарын және құбылыстарының формаларының қалыптасу процестерін зерттейтін мәдениеттану саласы. Мәдениет ішінде орналасқан ішкі күштің өзі оның дамуын бір сатысынан екінші кезеңге өтуін анықтап, мәдениет морфологиясын ұсынады.
Мәдениет морфологиясы қоғам өмірінің ішкі заңдылықтары мәдениеттің дамуын анықтап, сонымен қатар, аналогия,салыстыру сияқты әдістерді қолдана отырып, мәдениеттердің дамуына әсер ететін факторлар мен қайнар көздерін, олардың әртүрлі кезеңін анықтайды.
Мәдени морфология әлеуметтік, тарихи және географиялық ерекшеліктерге байланысты табылған мәдени формалар мен жәдігерлердегі өзгерістерді анықтап, талдайды. Мәдениет құрылымының тұрақты дамуына байланысты оның функционалдық бөлінуі де серпінді: қоғамда құндылықтарды қайта бағалау жүреді, бір дүние құнды болса, екінші дүние құнсызданады, уақытша бір жағдайдан кейін қайтадан құндылыққа ие болуы мүмкін.
Мәдениет морфологиясы- мәдени құбылыстардың сыртқы көрінісін зерттейтін және мәдениеттер арасындағы тарихи байланыстарды белгілейтін ғылыми бағытты сипаттау. Мәдениет морфологиясы мәдениеттің болмысын құрайтын әртүрлі формаларды білдіреді және олардың өзара әрекеттесу жолдарын зерттейді.
1.МӘДЕНИЕТ АНАТОМИЯСЫ Мәдениет анатомиясы адам ағзасы мен мәдениет арасындағы ұқсастықты қамтамасыз ететін ұғым. Ол адам ағзасы сияқты мәдениеттің де өзінің құрамдас бөліктері, құрылымдары мен қызметтері бар екенін көрсетеді.
Мәдениет анатомиясы түсінігі әлеуметтану мен антропологиядан бастау алады. Ол ондаған жылдар бойы дамып, бірнеше өзгерістер мен модификацияларға ұшыраған болатын.
Анатомиямен ұқсастық мәдениеттің оның элементтері, қарым-қатынастары және қоғамға әсері сияқты әртүрлі аспектілерін жақсы түсінуге және түсіндіруге мүмкіндік береді. Мәдениет анатомиясы мәдениеттің әртүрлі аспектілерінің бір-бірімен қалай әрекеттесетінін және олардың қоғамның қалыптасуы мен қызмет етуіне қалай әсер ететінін түсінуге көмектеседі.
Мәдениет анатомиясының негізгі идеясы мәдениет бір-бірімен өзара әрекеттесетін және біртұтас жүйе құрайтын әртүрлі элементтерден тұрады. Бұл элементтер материалдық (мысалға, өнер, сәулет, технология сияқты) және материалдық емес, яғни, абстрактілі (тіл, дін, құндылықтар, мінез-құлық нормалары сияқты) болуы мүмкін. Мәдениет анатомиясы мәдениеттің құрылымы мен ұйымдастырылуына да назар аударады. Ол мәдениет элементтерінің бір-бірімен байланысын және олардың қоғамда қалай қызмет ететінін зерттейді.
Мәдениет анатомиясы түсінігі зерттеушілерге мәдениеттің құрылымы мен қызметін түсінуге және талдауға көмектесетін бірнеше негізгі қағидаларға негізделген:
1.Жүйелілік
Мәдениет анатомиясының негізгі принципі мәдениетті өзара байланысты элементтерден тұратын жүйе ретінде түсіну.Мәдениет әрбір элемент басқа элементтерге және мәдениеттің жалпы динамикасына әсер ететін біртұтас жүйе ретінде қабылданады.
2.Иерархия
Мәдениет иерархиялық құрылымға ие, әртүрлі элементтер әртүрлі деңгейде орналасқан. Мысалға, белгілі бір мәдени тәжірибелер мен рәміздер төменгі деңгейде болуы мүмкін, ал құндылықтар мен дүниетанымдар жоғары деңгейде болуы мүмкін.
3.Өзара әрекеттесу және әсер ету
Мәдени элементтер бір-бірімен өзара әрекеттеседі және мәдениеттің тұлғасына әсер етеді. Себебі мәдениеттің анатомиясын зерттеушілер мәдени тәжірибе мен әлеуметтік қатынастарды қалай қалыптастырып, анықтайтынын түсіну үшін мәдениеттің әртүрлі элементтері арасындағы өзара әрекеттесулер мен әсерлерді талдайды.
Аталған қағидалар үштен көп, бірақ осы үш қағида мәдениет анатомиясының қызмет етуіне үлкен септігін тигізеді.