С. Б. Ержанова ҚазМемҚызпу профессоры, ф.ғ. д
жүктеу/скачать 1.56 Mb. Pdf көрінісі
|
| Компаративизм (латынша сomparativus - салыстырмалы) әде-
биеттегі жалпы және ерекше құбылыстарды айқындап, ондағы даму заңдылықтарын айқындайды. Ол түрлі елдердің әдебие- тіндегі жақындық пен ұқсастықтарға, әдеби байланыстарға назар аударып, идеялар мен образдарды, характер мен сюжеттерді салыстырады және әдебиеттің өзара байланысын әлемдік әде- биет арнасындағы құбылыс деп санайды. Компаративизм бірне- ше әдістерді ұсынды: салыстырмалы әдіс (әр текті әдеби құбы- лыстарды салыстыра отырып, табиғатын ашу), тарихи-типоло- гиялық салыстыру (даму жағдайлары ұқсас, алайда шығу тегі жағынан түрлі құбылыстардың ұқсастығын түсіндіреді), тарихи- генетикалық салыстыру (құбылыстың ұқсастығы олардың шығу тегі жағынан жақындығының нәтижесі деп санайды). Теодор Бенфей ұсынған миграциялық теория бойынша ежелгі үнділік прозалық мысалдарының жинағында «Панча- тантры» сюжет мотивтерінің басқа Еуропа халықтарының әде- 206 биеттерімен ұқсастығын көрді. «Ұқсастықтар теориясын» («Тео- рия заимствований») жасап, бір әдебиеттің екінші әдебиетке ық- палы, әсері болады деп түйді. Ресейде А.Веселовский, Миллер, Батюшков болды. А.Н.Веселовский тарихи-салыстырмалы әдіс- тің нәтижелеріне сүйене отырып, тарихи поэтика идеясын жаса- ды. Т.Бенфейдің «көшпелі сюжет теориясы» бойынша Индиядан, Ираннан, араб елдерінен, яғни шығыс әдебиетінен батыс әдебиетіне сюжеттер енді. Тарихи-салыстырмалы әдіс өкiлдерi дәстүр теориясын қалыптасқан сюжеттік мотивтерден ғана шығарып, әдеби ықпалды дәріптеп, әдебиеттің ұлттық ық- палын ескермей, космополитизмге бой ұрды. Олардың басты кемшілігі – ұқсас сюжет пен оқиғаларды, образдарды схема тү- рінде қарап, нақтылы тарихи жағдайды, әдебиеттің ұлттық, ха- лықтық сипатын ескере бермеді. Әртүрлі дәуірлер мен халықтар әдебиетінің құбылыстарын өзара ұқсас қайталаулар деп санау шығарманың танымдық мәнін жеткілікті дәрежеде бағаламауға алып келді. ХХ ғасырдың басында 1910-20 жылдары әдебиеттануға жүктеу/скачать 1.56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|