Сабақтың тақырыбы: ХХ ғасыр бас кезіндегі әдебиет Сабақтың мақсаты

3.Пысықтау сұрақтарын қою.

- Сыр сандықты кім аша алады?

-Анасының есімі?

-«Өткен күндер» жинағы қашан шықты?

-Қай жылы қайтыс болды?

-«Әдебиет майданы» қазіргі қай журнал?

Сергіту сәті

«Тау ішінде әнін» орындау. (1шумақ,қайырмасы)

ІІІ.Жаңа сабақ.

Алдын ала тапсырма беру

Мұғалім түсінігі

Мәтінмен жұмыс

Оқушының өзіндік жұмысы

Модельдеу

Қорытынды

Аққулар - сұлу құстар.Әдемі,нәзік құстар.Каспий маңында,Көкше өңірінде жиі мекендейді.Қыздардың сұлулығын сөз еткенде аққуға балайды. «Аққудың көгілдіріндей» теңеулері айтылады.

Арқадағы сұлу көл,табиғаты көркем.Көлді мекендеген құстар қаншама.Көлдің ажарынашатын ерекше құстар – аққулар.Су бетінде нәзік сыланады,ойнайды,бір-біріне еркелейді.

Кенет тыныштықты сұр меоген бұзды.Бұрқ етіп атылған оқпен аққу да қып-қызыл қанға боялды.Сыңарынан айырылған аққу мергенге «мені де ат» деп жалынады.Атпасына көз жеткен соң өзін-өзі биіктен тастап мерт етеді

Теориялық талдау

1. Тақырыбы: достық,махаббат

2.Идеясы: сезімге тұрақтылық,досқа адалдық,достықты құрметтеу

3.Негізгі кейіпкер: аққу,мерген

4.Қосалқы кейіпкер: лирикалық кейіпкер

5.Әдеби бағыт: поэзия (поэма)

6.Монолог: лирикалық кейіпкердің тікелей тіл қатуы

7.Көркемдік ерекшелік: а) эпитет (күміс су,маржан құм) ә) метафора (екі сұлу,екі маңғаз,ақ сұлу)

б) кейіптеу (көл, құстар әрекеті) в) риторикалық сұрау

г) аллегория (адамша сөйлеп тіл қату).

8.Кеіпкер мінезі: шын ұнату,берік достықтың иелері болу,сүйіспеншілік,аяушылық,мерген қатыгездігі.

9.Шығарма композициясы: 1.Көл сипаты

2.Құстар қызығы

3.Қос аққу

4.Қатыгез мерген

5.Аққудың азаптануы (кульминация)

6.Өзін мерт ету (трагедия,қайғылы көрініс).

Оқушылардың өзіндік жұмысы.

Эпистолярлық жанрда әңгіме-сыр.

Авторға тікелей тіл қату (топтық жұмыс).Сәкен аға, сіздің шығармаңыз бізге үлкен ой салды ... .

Модельдеу.

Сәкенді бейнеге балау,қорғау (топтық жұмыс).Біз Сәкен ақынды ... ұқсатамыз.

Себебі ...

Сабақты қорытындылау.

Шығарма адамға үлкен әсер береді.бірінсіз бірі тіршілік ете алмайтын аққу құстардың қасиетін ақын сүйіспеншілік мұраты ретінде асқақтата бейнелейді.

Құстар сөз етілгенмен,ой адамдар туралы.неге адал,достыққа берк болмасқа? Бүгінгідей сезімнің тым арзандап,математикалық сипат алып,есепке құрылып бара жатқан заманда әрқайсымызға ой салса керек.Ұлы сезімді құрметтей білу керек.

Үйге тапсырма.

Эйлер шеңберін толтыру (ұқсас шығармаларды салыстыру).

Күні: 24.10.15ж Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11

а) Жазушының өмірінен мәлімет бере отырып,оқушылардың ойлау қабілетін,сабаққа деген қызығушылығын арттыру;

ә) Сымбатты,шымыр туған жердің табиғатын сүйе білетін,оған құрметпен қарай алатын көзқарасқа тәрбиелеу ;

б) Оқушыларды мәнерлеп оқуға дағдыландыру.

Үйге берілген тапсырманы сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Бейімбет (Бимағамбет) Майлин 1894 жылы қазіргі Қостанай облысы,Таран ауданындағы Майлин кеңшарында туған.Бала кезінде әкесінен айырылған Бейімбет әжесінің қолында өседі.Әжесі ақынжанды,ескі жыр,дастан,өлеңдерді көп білетін,көкірегі ояу жан екен.Байдың қозысын бағып,жоқшылық дәмін ерте тартқан Бейімбет жасынан өнерге бейім болып өседі.Ауыл молдасынан сауат ашып,хат таныған Бейімбет ауылдағы Әбдірахман Сатыбалдин деген татар молдасынан оқиды.Көрші ауылға барып,медреседен білім алады.

1913-1914 жылдары Троицкіде «Уазифа» мектебінде,Уфадағы Ғалия медресесінде оқиды.Медреседе әдебиетке бейім жастардың «Садақ» журналы шығып тұрады.Б.Майлин осы журналдың редакторы әрі тұрақты қаламгері болады.Алғашқы «Шұғаның белгісі» повесі 1914 жылы осында жарияланады.

1915 жылы Троицкіге,дәрігерге қаралу үшін оқуын аяқтай алмай,қайта келеді.Осында «Айқап» журналында Сұлтанмахмұт Торайғыровпен, Мұхамеджан Сералинмен танысады. «Айқап» беттерінде бірнеше өлеңдері жарыққа шығады.1916-1919 жылдары мұғалім болады.1919-1921 жылдары кеңес жұмысына орналасады.1922 жылы С.Сейфуллиннің шақыруымен Орынборға келіп,баспасөз қызметіне араласады.1923 жылы Қостанай қаласында «Ауыл» газетін шығаруға қатысады.1925 жылдан 1934 жылға дейін республикалық баспасөздерде,баспа орындарында түрлі қызметтер атқарады.

Ақын,жазушы,драматург Б.Майлин де 1938 жылы жазалау құрбанына айналады.

өлеңдері: «Кедейге», «Байлыққа», «Ұлы күні», «Жазғы қалып», «Мал», «Ауылда» «Мырқымбай», «Қуаныш», «Кедейдің кейістігі», «Көш», «Бүгін», «Қора сор», «Бөліс», «Қанжар», т.б.

поэмалары: «Кемпірдің ертегісі» (1927), «Қанай» (1926), «Бөліс», «Өтірікке бәйге», «Хан күйеуі», «Байдың қызында» (1917), «Қашқан келіншек» (1921), «Рәзия қыз» (1919), «Маржан» (1923), «Досалыдан бір дастан» (1931).

әңгімелері: «Сексен сом», «Айранбай», «Шапайдың хаты», «Күлтай болыс», «Ақталған еңбек»

повестері: «Шұғаның белгісі» (1915), «Раушан коммунист» (1927), «Әміржанның әңгімесі» (1932), «Берен» (1935), «Он бес үй» (1930), «Қырманда» (1933)

романы:аяқталмаған «Азамат Азаматыч»

драматургиясы: «Шаншар молда», «Ауыл мектебі», «Жасырын жиылыс», «Келін мен шешей», «Қос қақпан», «Амангелді», «Майдан», «Талтаңбайдың тәртібі», «Көзілдірік», «Біздің жігіттер», «Неке қияр».

Білімді бекіту: Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін

Білімді бағалау: Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: Үйге Б.Майлиннің өмірбаянын оқып келуге беремін.

Күні: 27.10.15ж Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11

Оқушыларға сабақтың мақсаты мен жоспарын таныстыру.

Б.Майлин туралы білетіндерін сұрай отырып жаңа сабақты бастау.

Білемін	Білдім	Білгім келеді
Оқушылар Бейімбет Майлин туралы өз білетіндерін жазады.	Шығарманы талдап болғаннан кейін оқиғаның сюжетін,кейіпкерлерден білгенін жазады.	Б.Майлин туралы қосымша мәліметтер оқып,екінші сабаққа шығармалары туралы ізденіп келу тапсырылады.

Оқушылардан үй тапсырмасы Б.Майлиннің өмірі мен шығармашылық жолдары,әлеуметтік көзқарасы туралы сұрап, білімдерін бағалаймын.

«Шұғаның белгісі» шығармасы проза жанрындағы тұңғыш көлемді туындысы екені түсіндіріледі.

Хрестоматиядан алғашқы абзац оқытылады.

Сұрақ.

1.Проза дегеніміз не? 2.Хикаят дегеніміз не? 3.Шығарма кімнің атынан баяндалған? 4.Оқиға немен басталды?

1.Оқиғадағы кейіпкерлер кімдер? 2.Оқиғаның сюжеті қалай өрбиді? 3.Оқиға шешімін қалай тапты?

«Шұғаның белгісі» хикаятының әр бөліміне ат қою,негізгі оқиғаларға түсінік беру

1.Қос жолаушы

2.Сұлу қыз – Шұға

3.Кездесу

4.Учитель Әбдірахман

5.Ғашық жүректер

6.Хат.

8.Қоштасу

9.Айықпас дерт

10.Соңғы хат

11.Белгі.

Шығарма мазмұнын білгеннен кейін сюжетті-композициялық жоспар құрылды.

1.Оқиғаның басталуы (экспозиция).

Әдемі табиғат,әсем пейзаж.Алыстан көрінген обашық.

2.Оқиғаның дамуы. «тарғыл өгіз сойған» оқиғасы. «шұғаның белгісі» қалай аталады?

3.Оқиғаның шиеленісуі. Сықырлауықтан сығалаған сұлу сезім.

4.Оқиғаның шарықтау шегі.(кульминация).Шұғаның Әбдірахманыд тұңғыш көруі.

5.Оқиғаның шешімі.Үзілген үміт.Соңғы хат.

1.Ғашық жүректердің арасындағы жазылған сырлы да мұңды хаттарға назар аударту (Оқушыларға мәнерлетіп оқыту).

2.Хаттың жазылу стиліне көңіл бөлу.

3

назар аудару)

Проблемалық сұрақтар

1.Шұғаның өліміне кім кінәлі?

2.Жазушының шешімімен келісесің бе?

3.Бұл күнде Шұға сияқты қыздар бар ма?

4.Жазушы шығармасын « ... Шұға десе,Шұға еді-ау!» деген өкінішпен аяқтайды,сен болсаң қалай жазар едің?

5.Міржақып Дулатұлының «Бақытсыз Жамал» романындағы Жамал тағдырымен ұқсастығын салыстыру

Сабақты бекіту: Сабақты мақалмен,қанатты сөздермен тұжырымдау

Үйге тапсырма: «Арман болып өткен махаббат» атты «Шұғаның белгісі» хикаятының мазмұнынан эссе жазу

Бағалау.

Күні: 29.10.15ж Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11

ә) адам баласында кезесетін жаман мінез-қылықтардан аулақ

болуға,оларды сынай білуге үйрету

б) сабақ барысында оқушыларды мәнерлеп оқуға дағдыландыру

Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

1.Б.Майлиннің «Шұғаның белгісі» повесі туралы сұраймын.

2.Б.Майлиннің шығармаларындағы тіл,стиль,көркемдік ерекшеліктері жайлы қандай ой түюге болады?
б) Жаңа сабақты түсіндіру:
І.Жансүгіров 1894 жылы Талдықорғанның Ақсу ауданында(қазіргі Алматы облысы,Ақсу ауданы)туған.Анасынан ерте қалған Ілиясқа ескіше хат танитын,көзі ашық,көкірегі ояу әкесі Жансүгір ескі әңгіме,аңыз-ертегі,жырларды жасынан құлағына құйып өсірді. Біраз уақыт Қарағаш деп аталатын жерде Мамановтардың ашқан жаңа үлгідегі мектепте оқиды.1920 жылы Алматыдағы үш айлық мұғалімдер курсын бітіреді.Ташкенттегі Қазақ ағарту институтына түсіп,денсаулығының нашарлауына байланысты аяқтай алмайды,алғашқы өлеңдері «Тілші», «Кедей еркі», «Лениншіл жас» газеттерінде, «Жаңа мектеп», «Әйел теңдігі» журналдарында жарияланады.

1928 жылы «Сағанақ» деген атпен тұңғыш кітабы шығады.1927-1937 жылдары жазылған поэзия,проза,драматургия,сын,аударма салаларында мол әдеби мұралар – қазақ әдебиетінің классикалық шығармалары.І.Жансүгіров Москвадағы Коммунистік журналистика институтында оқиды. «Еңбекші қазақ» газетінде,1934-1935 жылдары Қазақстан көркем әдебиет баспасында қызмет етеді.І.Жансүгіров 1938 жылы репрессия құрбаны болды.

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11

1.Сабақ мақсатын хабарлау.

2.Кіріспе. «Бізде балалар әдебиеті жасалмаған әдебиет.

Бізде әсіресе техника,өнер жайында шығармалар туған жоқ.Енді бұл кетікке кірпіш қалауымыз керек».

ЖИГСО әдісі арқылы 4 топ !лияс Жансүгіровтың өмірі және қызметі,балаларға арналған шығарамаларының тақырыптары,ақынның танымдық сипаты,ақын өлеңдеріндегі эстетикалық идеал тақырыптарындағы мәтіндерді эксперименттік топта талқылап,түсініп алады.Сонан соң жанұялық топтарына барып бірінші бөлімнен бастап кезек-кезек әр оқушы өздерінің оқып келгендерін айтып түсіндіреді.Осы әдіс бойынша берілген мәтіннің мазмұнымен барлық оқушы танысып шығады.

«сандар сыр шертеді» кестесі бойынша Ілияс өмірі,қызметіне шолу жасайды.

1894

1938

Балаларға арналған шығармаларының тақырыптары.

(Кестені әр топтан оқушылар шығып толтырады).

І
Оқу білім

Табиғат

Еңбек
лиястың балаларға арналған өлеңдерінің тақырыптары


Алған білімдерін бекіту.

№4 практикалық жұмыс.

Практикалық бөлімде І.Жансүгіровтың бастауыш сынып оқулықтарына енген шығармаларын талдаймыз.

(Әр топқа 1-4 сынып «Ана тілі» оқулықтары таратылып беріледі).

1-топқа тапсырма: 1-сынып. «Жазғы шілде»

1.Өлеңді мәнерлеп оқу. 2. Өлеңді ұйқасына,құрылысына талдау. 3.Өлеңнің тақырыбын анықтау.

2-топқа тапсырма: 2-сынып. «Малта»

1.Өлеңді мәнерлеп оқу. 2.Өлеңнің негізгі ойын анықтау. 3. Өлеңді құрылысына талдау.

3-топқа тапсырма: 3-сынып «Шәркей»

1.Әңгімені рөлге бөліп мәнерлеп оқу. 2.Әңгіменің тақырыбын анықтау. 3.Әңгіме кестесін толықтыру.

Әңгіме кестесін толықтыр.

1.Әңгіменің тақырыбы. 2.Әңгіме кейіпкері 3.Оқиға болған жер. 4.Әңгіме бізді неге үйретті?

4-топқа тапсырма: 3-сынып. «Жазғытұрым»

1.Өлеңдегі суреттеме сөздерді табу. 2.Өлеңді құрылысына талдау. 3.Өлеңді мәнерлеп оқу.

1-сынып 2-сынып 3-сынып 4-сынып

«Жазғы шілде» «Күн шыққанда» «Жазғытұрым» «Шәркей» «Көкшетау»

Үйге тапсырма.

Бағалау.

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11

Сабақтың барысы.

1.Ұйымдастыру.

2.Үй тапсырмасын тексеру.

І.Жансүгіровтың «Құлагер» поэмасы бойынша берілген сұрақтарға жауап алу.

1.Ақын «Құлагер» поэмасын қалай жазды? Негізгі тақырыбы,идеясы.

2.Поэмада ащы сатира,улы ирония бар ма?

3.Құлагер мен Ақан трагедиясы поэманың қай бөлімінде шешіледі?

4.Поэмадан өзің ұнатқан үзіндіні жатқа мәнерлеп оқы.

Жаңа сабақты түсіндіру.

- Балалар,біз кейінгі ұрпаққа заман сырын терең ашқан «Құлагер» поэмасымен таныстық.Бүгінгі сабақта Ақанның трагедиялық образ екендігін ашуымыз керек.

Кезінде Мәшһүр Жүсіп «Ақан – заманның сұңқары,қызыл тіо\лдің ділмәрі,жігіттің құлпы жібегі,сөздің ағытылған тиегі» деген екен.Заманынан озып туған дүлдүл әнші,майталман орындаушы Ақан сері неге трагедиялық образ болады?Саңлақ мініп,сұлу сүйген Ақанның трагедиясы неде?Сол бір келмеске кеткен дәуір шындығын ашуымыз керек.Сабағымыздың негізгі түйінін ашып,ойымызды топтастыру әдісімен

жинақтайық.

сұм заманда

қара күште

күншілдікте

әділетсіз орта