Дэптерлерін алмастыру.
Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалау.
б) Жаңа сабақты түсіндіру.
Бүгінгі жаңа сабақта оқушыларға «Сын есімнің мағыналық түрлері» тақырыбы жайлы түсіндіремін.
Мағынасына қарай сын есім сапалық сын есім жэне қатыстық сын есім болып екіге бөлінеді. Сапалық сын есім мен қатыстық сын есімнің айырмасы, ең алдымен, білдіретін мағынасына байланысты болады.
Негізгі түбір сын есімнің өзінен болып, заттың сынын, түр-түсін тікелей. анықтайтын болса, ол сапалық сын есім болғаны. Мысалы: қызыл (бояу), ащылау (қымыз), т.б.
Сын есім басқа сөз табынан да жасала береді. Зат есім, есімдік, етістік, үстеу сөз таптарына сын есім тудыратын жүрнақтар жалғанып, туынды сын есім жасалады. Оны қатыстық сын есім дейді. Қатыстық сын есімнің мағынасы өзіне негіз болған түбір сөздің мағынасына байланысты болады. Мысалы: өнерлі жігіт-өнердің неше түрін білетін жігіт екенін немесе жігіттің өнерінің молдығын көрсетеді.
Сонымен, заттың түр-түсін, сын-сапасын тікелей анықтайтын сын есімді сапалық сын есім дейміз. Сапалық сын есімдерге шырай жүрнақтары жалғана алады. Ал заттың сын-сапасын, эр түрлі белгісін басқа сөз табының қатысы арқылы білдіретін сын есімді қатыстық сын есім дейміз.
Міне, осылайша жаңа сабақты түсіндіріп болған соң жаттығу жұмыстарын орындатамын. Алғашқы орындалатын тапсырма: 146-жаттығу жұмысының орындалу шартын түсіндіремін: Сапалық сын есімдерді бір бөлек, қатыстық сын есімдерді бір бөлек, екі баған етіп жазыңдар.
Келесі тапсырма: 147-жаттығужүмысының орындалу шарты төмендегідей: Жүмбақтарды оқып шығыңдар. Қатыстық сын есімдерді тауып, олардың қай сөз табынан жасалғанын айтыңдар.
Келесі тапсырманы ауызша түрде орындатамын: 148-жаттығу жүмысының орындалу шарты мынадай: Мэтінді оқып шығып, мазмүнын эңгімелеп айтып беріңдер. Қүрамындағы сапалық және қатыстық сын есімдерді ажыратып, эңгімеге қандай өң беріп тұрғанын байқаңдар.
Келесі тапсырманы ауызша түрде орындатамын: 149-жаттығу жүмысының орындалу барысын түсіндіремін: Мэтінді оқып ат қойыңдар. Оның мазмүнын өз сөздеріңмен қысқартып жазыңдар. Сын есімдерді орынды пайдаланыңдар.
Келесі тапсырма: 150-жаттығу жүмысының орындалу шартын түсіндіремін: Мэтінді дауыстап оқыңдар. Сын есімдерді тауып, өзінің тіркескен сөзімен бірге теріп жазыңдар, оларды сұрақ қою арқылы талдаңдар.
Сабақтың қорытындысы:
-
Сүрақ қою арқылы жаңа сабақты қорытындылаймын.
-
Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалаймын.
-
Үйге тапсырма: 152-жаттығу жұмысының орындалу шартын түсіндіремін:
Сөйлемдегі сын есімдерді сүрақ қою арқылы анықтаңдар.
Тексердім:
9. Сабақтың өтілетін мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Сын жұмысы.
Ата-ана. Сабақтың мақсаты:
а) білімділік: оқушылардың өткен сабақтардан алған білімдерін тексеру эрі
сауттылыққа баулу мақсатында сын жұмысын жүргізу.
ә) дамытушылық: ой-өрісін, ойлау белсенділігін, сөйлеу шеберлігін, тіл мэдениетін дамыту, сөздік қорын молайту, сауаттылыққа баулу.
б) тәрбиелік; елін, жерін, Отанын қадірлеуге, адамгершілікке, адалдыққа,
еңбексүйгіштікке тэрбиелеу.
Сабақтың түрі: сын сабағы.
Сабақтың әдісі: түсіндіру, суреттеу, салыстыру, сүрақ-жауап, мэнерлеп оқу, сөздікпен жүмыс, бағалау, бекіту, қорытындылау. Сабақтың көрнекілігі: диктанттар жинағы.
Сабақтың формалары: жеке баламен, топпен, сынып ұжымымен жүмыс жүргізу. Сабақтың типтері: үйымдастыру кезеңі, жаңа сабақты түсіндіру, қорытындылау, Сабақтың барысы:
а) Үйымдастыру кезеңі.
-
Сэлемдесу.
-
Кезекші мэлімдемесі.
-
Журнал бойынша түгелдеу.
-
Жаңа сабаққа дайындық.
ә)Жаңа сабақты түсіндіру.
Бүгінгі жаңа сабақта оқушылардың өткен тақырыптар бойынша алған білімдерін тексеру мақсатында сын жұмысын жүргіземін.
Оқушыларға сын жүмысына арналған дэптерлерін таратып шығамын да, сын жүмысының тақырыбымен таныстырамын. Бүгінгі күнді, мэтін тақырыбын тақтаға жазып шығамын да мэтін мазмүнын мәнерлеп оқып шығамын. Мәтін 117 сөзден тұрады. Содан кейін мәтіннің эрбір сөйлемін жеке оқып мэтінді жаздыруға кірісемін. Ата-ана.
Әркімнің туған анасы, туған экесі бар. Сенің экең де — сенің атаң мен эженнің баласы. Әрбір ана мен эке — өз балам адам боп, азамат боп ержетсе екен, — деп тілейді. Баласын асырайды, бағып-қағады, аялап өсіреді. Ата-ананың балаға деген мейірінде, қамқорлығында, оның келешеінен күткен зор үмітінде ешқандай шек-шет жоқ.
Әкең мен шешең саған жер бетіндегі теңдесі жоқ қымбат тарту өмірді ғана сыйлаған жоқ, бақыт та сыйлады. Бақытты бал дэурен балалық, қайғысыз-қамсыз жастық шақ, алаңсыз оқып білім алатын, еңбек етуге үйренетін кезең, осының бэріне—ата-анаң жағдай жасайды.
Сенің эр қимыл-қылығың, эр ісің, ата-анаңның жүрегіне қуаныш, не реніш боп оралады. Сенің жағымсыз істерің олардың шашын мезгілсіз ағартады.
Әке-шешеңнің елге сіңірген еңбегін —танып біл, сыйла, қүрметте. Ата-анаңды мақтан түт! ("Ол кім? Бүл не?", 117 сөз)
Сабақтың қорытындысы:
-
Сұрақ қою арқылы жаңа сабақты қорытындылаймын.
-
Сын жүмысына арналған дэптерлерін жинап аламын.
-
Үйге тапсырма: «Мен анамды сыйлаймын» тақырыбында шығарма жазып келу.
Тексердім:
10. Сабақтың өтілетін мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Сан есім туралы түсінік. Дара жэне күрделі сан есімдер Сабақтың мақсаты:
а) білімділік: оқушыларға сан есім туралы түсінік, дара жэне күрделі сан есімдер жайлы толық мэлімет беру.
ә) дамытушылық: ой-өрісін, ойлау белсенділігін, сөйлеу шеберлігін, тіл мэдениетін дамыту, сөздік қорын молайту, ой-пікірін қалыптастыру, сауаттылыққа баулу.
б) тәрбиелік; елін, жерін, Отанын қадірлеуге, адамгершілікке, адалдыққа, еңбексүйгіштікке тэрбиелеу.
Сабақтың түрі: қалыпты сабақ.
Сабақтың әдісі: түсіндіру, суреттеу, салыстыру, сұрақ-жауап, сөздікпен жұмыс, бағалау, бекіту, қорытындылау.
Сабақтың көрнекілігі: дид. материалдар, кестелер, кеспе қағаздары, тірек сызбалар. Сабақтың формалары: жеке баламен, топпен, сынып ұжымымен жүмыс жүргізу. Сабақтың типтері: ұйымдастыру кезеңі, үй тапсырмасын сүрау, жаңа сабақты түсіндіру, қорытындылау, бағалау.
Сабақтың барысы:
а) Үйымдастыру кезеңі.
-
Сәлемдесу.
-
Кезекші мэлімдемесі.
З.Журнал бойынша түгелдеу.
4.Жаңа сабаққа дайындық.
ә) Үй тапсырмасын сұрау. 1. Өткен сабақта өтілген ережені сү_рау.
-
Жаттығу жұмысының орындалу барысын дэптерлерінен тексеру.
-
Дәптерлерін алмастыру.
-
Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалау.
б) Жаңа сабақты түсіндіру.
Бүгінгі жаңа сабақта оқушыларға «Сан есім туралы түсінік. Дара жэне күрделі сан есім.» тақырыбы жайлы түсіндіремін.
Заттың санын, мөлшерін, ретін білдіріп, канша? неше? нешеу? нешінші? тэрізді сүрақтарға жауап беретін сөз табын сан есім дейміз.
Сан есім заттың санын, мөлшерін, ретін білдіріп, тікелей зат есіммен тіркесіп колданылады. Мысалы: Бүл Жамбыл жасап отыр тоқсан жасты деген сөйлемде тоқсан деген сан есім (неше?) жас деген зат атауының санын білдіріп тү_р. Кейде сан есімдер зат есімсіз-ақ жұмсала береді. Ондайда сан есім эрі заттық мағынаны, эрі сол заттың санын, мөлшерін біл-діріп түрады. Мысалы: Тоқсаннан эрі кетті, жүзге де асты деген сөйлемде тоқсаннан, жүзге деген сан есімдер эрі заттық үғымды (тоқсан жастан жэ-не жүз жасқа), эрі оның мөлшерін, санын білдіріп түр. Дара және күрделі сан есімдер.
Сан есімдер қүрамына карай дара сан есім және күрделі сан есім бо-лып екіге бөлінеді. Бір түбірден қралған негізгі және туынды сан есім да-ра сан есім деп аталады. Мысалы: он, үш, мың, т.б. екі немесе одан да көп түбірдің тіркесінен немесе қосарлануынан жасалған сан есім күрделі сан есім деп аталады. Мысалы: екі жүз, үш мың тоғыз жүз он, т.б. сөздер-дің қосарлануы мен кайталануы арқылы жасалған күрделі сан есімдер де-фис (-) аркылы жазылады. Мысалы: қырық-елу, жетпіс-сексендей, т.б.
Міне, осылайша жаңа сабақты түсіндіріп болған соң жаттығу жұмыстарын орындатамын. Алғашқы орындалатын тапсырма: 156-жаттығу жұмысының орындалу шартын тусіндіремін: Мэтін мазмұнынан сан есім-дерді табыңдар да, оларды тіркескен сөзімен бірге цифрмен жазыңдар.
Келесі тапсырма: 157-жаттығужүмысының орындалу шарты төмендегідей: Жаңылтпашты жылдам айтып үйреніндер. Сан есімді қатысты-рып, өздерің де осындай жаңылтпаш құрастырып көріндер.
Келесі тапсырма: 158-жаттығу жүмысының орындалу шарты мынадай: Берілген тіркес сөздерді қатыстырып, сан есім бар сөйлемдерден түратын мэтін құрандар.
Келесі тапсырма: 159-жатығу жұмысының орындалу шартын түсіндіремін: Мэтіннің құрамынан дара сан есімдерді бір бөлек, күрделі сан есімдерді бір бөлек екі баған етіп жазыңдар.
Сабақтың қорытындысы:
-
Сұрақ қою арқылы жаңа сабақты қорытындылаймын.
-
Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалаймын.
-
Үйге тапсырма: 160-жаттыгу жұмысының орындалу барысын түсіндіремін: Төмендегі
сандарды сөзбен жазып, оларды дара жэне күрделі түріне ажыратындар. Және 161-жаттығу жұмысы:
Сан есімдерді қатыстырып, «Біздің сынып» деген такырыпта шағын шығарма құрастырып жазындар.
Тексердім:
ІІ.Сабақтың өтілетін мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Сан есімнің түрлері. Есептік жэне реттік сан есімдер. Сабақтың мақсаты:
а) білімділік: оқушыларға сан есімнің түрлері, есептік жэне реттік сан есімдер
жайлы толық мэлімет бере отырып олардың ой-пікірін қалыптастыру.
э) дамытушылық: ой-өрісін, ойлау белсенділігін, сөйлеу шеберлігін, тіл мэдениетін дамыту, сөздік қорын молайту.
б) тэрбиелік; елін, жерін, Отанын қадірлеуге, адамгершілікке, адалдыққа,
еңбексүйгіштікке тэрбиелеу.
Сабақтың түрі: қалыпты сабақ.
Сабақтың эдісі: түсіндіру, суреттеу, салыстыру, сүрақ-жауап, сөздікпен жұмыс, бағалау, бекіту, қорытындылау.
Сабақтың көрнекілігі: дид. материалдар, кестелер, кеспе қағаздары, тірек сызбалар.
Сабақтың формалары: жеке баламен, топпен, сынып үжымымен жүмыс жүргізу. Сабақтың типтері: үйымдастыру кезеңі, үй тапсырмасын сү_рау, жаңа сабақты түсіндіру, қорытындылау, бағалау. Сабақтың барысы:
а) Үйымдастыру кезеңі.
-
Сэлемдесу.
-
Кезекші мэлімдемесі.
-
Журнал бойынша түгелдеу.
-
Жаңа сабаққа дайындық.
э) Үй тапсырмасын сү_рау.
-
Өткен сабақта өтілген ережені сұрау.
-
Жаттығу жүмысының орындалу барысын дэптерлерінен тексеру.
-
Дэптерлерін алмастыру.
-
Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалау.
б) Жаңа сабақты түсіндіру.
Бүгінгі жаңа сабақта оқушыларға «Сан есімнің түрлері. Есептік жэне реттік сан есімдер» тақырыбы жайлы түсіндіремін.
Сан есімнің мағынасына (нені білдіруіне) қарай алты түрге бөлінеді: есептік сан есім, реттік сан есім, болжалдық сан есім, топтау сан есім, жинақтық сан есім, бөлшектік сан есім. 1 .Есептік сан есім.
Есептік сан есім заттың нақтылы санын білдіріп, қанша? неше? деген сүрақтарға жауап береді. Мысалы: бес, он, жүз екі, т.б. есептік сан есімдер дара да, күрделі де болып, сан есімнің басқа түрлерін жасауға негіз болады. 2. Реттік сан есім.
Реттік сан есім заттың саналу ретін (қатарын) білдіріп, нешінші? деген сүраққа жауап береді. Реттік сан есімдер есептік сан есімдерге, егер олар дауысты дыбысқа бітсе, -ншы, -нші, ал дауыссызға аяқталса, -ыншы, -інші жү_рнағы жалғану арқылы жасалады. Мысалы: бір+інші, екі+нші,т.б.
Реттік сан есімдер кейде цифрмен де беріледі. Ондай да сан есімдердің жазылуы мына төмендегіше болады:
1. Реттік сан есімдер араб цифрмен берілсе, -ыншы, -інші, -ншы,
-нші жүрнағының орнына дефис (-) қойылады. Мысалы: Ол 6-қатардан орын алды.
-
Реттік сан есімдер рим цифрымен берілсе, жүрнақтың орнына дефис қойылмайды.
Мысалы: Шығарманьщ II томы.
-
Жыл, ай аттарының алдынан келген сан есімдер араб цифрымен берілсе де, одан
кейін дефис қойылмайды. Мысалы: 1961 жылы Ю.Гагарин ғарышқа үшты.
Міне, осылайша жаңа сабақты түсіндіріп болған соң жаттығу жұмыстарын орындатамын. Алғашқы орындалатын тапсырма: 162-жаттығу жүмысының орындалу шартын түсіндіремін: Мэтінді оқып, қүрамындағы есептік сан есімдерді теріп жазыңдар және олардың қүрамын анықтаңдар, сұрақтарын айтыңдар.
Келесі тапсырма: 163-жаттығужүмысының орындалу шарты төмендегідей: Есептік сан есімдерді қатыстырып сөзбен есеп қүрастырыңдар.
Келесі тапсырма: 164-жаттығу жүмысының орындалу шарты мынадай: Берілген есептік сан есімдерден реттік сан есім жасап, оларды сөзбен жазыңдар.
Келесі тапсырма: 165-жаттығу жүмысының орындалу шарты мынадай: Сөйлемдерді оқып, реттік сан есімдердің қалай жасалғанын жэне сүрақтарын айтыңдар.
Сабақтың қорытындысы:
-
Сүрақ қою арқылы жаңа сабақты қорытындылаймын.
-
Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалаймын.
-
Үйге тапсырма: 166-жаттығу жүмысының шартын түсіндіремін: Реттік сан
есімдерді қатыстырып, берілген сұрақтарға жауап беріңдер.
Тексердім:
12. Сабақтың өтілетін мерзімі:
Сабақтың такырыбы: Жинақтық, болжалдық сан есімдер. Сабақтың мақсаты:
а) білімділік: оқушыларға жинақтық жэне болжалдық сан есімдер жайлы
толық мэлімет бере отырып олардың ой-пікірін калыптастыру.
ә) дамытушылық: ой-өрісін, ойлау белсенділігін, сөйлеу шеберлігін, тіл мэдениетін дамыту, сөздік қорын молайту.
б) тэрбиелік; елін, жерін, Отанын қадірлеуге, адамгершілікке, адалдыққа,
еңбексүйгіштікке тэрбиелеу.
Сабақтың түрі: қалыпты сабақ.
Сабақтың әдісі: түсіндіру, суреттеу, салыстыру, сұрақ-жауап, сөздікпен жұмыс, бағалау, бекіту, қорытындылау.
Сабақтың көрнекілігі: дид. материалдар, кестелер, кеспе қағаздары, тірек сызбалар.
Сабақтың формалары: жеке баламен, топпен, сынып ұжымымен жү_мыс жүргізу.
Сабақтың типтері: ұйымдастыру кезеңі, үй тапсырмасын сүрау, жаңа сабақты түсіндіру, қорытындылау, бағалау.
Сабақтың барысы:
а) ¥йымдастыру кезеңі.
-
Сэлемдесу.
-
Кезекші мәлімдемесі.
-
Журнал бойынша түгелдеу.
-
Жаңа сабақка дайындық.
э) Үй тапсырмасын сүрау.
-
Өткен сабақта өтілген ережені сүрау.
-
Жаттығу жұмысының орындалу барысын дэптерлерінен тексеру.
-
Дэптерлерін алмастыру.
4. Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалау. Білімді тексеру кезеңі.
а) Сан есім деген не?
э) Қүрамына қарай нешеге бөлінеді?
б) Мағынасына қарай нешеге бөлінеді?
в) Есептік, реттік сан есімдер деген нс, олар қалай жасалады?
б) Жаңа сабақты түсіндіру.
Бүгінгі жаңа сабақта оқушыларға «Жинақтық жэне болжалдық сан есімдер» тақырыбы жайлы түсіндіремін.
Жинақтық сан есім заттың жинақталған санын білдіріп, нешеу, қаншау деген сүрақтарға жауап береді. Бірден жетіге дейінгі есептік сан есімдерге -ау, -еу жүрнағы жалғану арқылы жасалады.
Болжалдық сан есімдер заттың санын дэл білдірмей, шамамен болжалдап керсетеді де,қанша,неше,қаншадан сияқты сұрақтарға жауап береді.
Түсінгенін тексеру. Жинақтық сан есім деген не? Ол қалай жасалады? Болжалдық сан есім деген не? Ол қалай жасалады?
Міне, осылайша жаңа сабақты түсіндіріп болған соң жаттығу жүмыстарын орындатамын. Алғашқы орындалатын тапсырма: 169-жаттығу жүмысының орындалу шартын түсіндіремін: Берілген есептік сан есімдерден болжалдық сан есімдер жасап, оларды сөзбен жазыңдар.
Келесі тапсырма: 170-жаттығу жүмысының орындалу шарты төмендегідей: Сөйлемдерді көшіріп жазып, болжалдық сан есімдердің жасалу жолына көңіл бөліңдер, оларға сұрак койыңдар.
Келесі тапсырма: 171-жаттығу жүмысының орындалу шарты мынадай: Берілген сан есімдерді қатыстырып, ауызша сөйлемдер қүраңдар.
Жаңа сабақты бекіту жумыстары. 1. Сөзжүмбақ шешкізу. Сөзжүмбақты дүрыс шешкен кезде, тігінен болжалдык, деген
сөз шығады.
-
Араның сыйы (бал)
-
Мүздасаң жылытатын (от)
-
Ешкінің баласы (лақ)
-
Жыл мезгілі (жаз)
-
Жеміс аты (алма)
-
Балшық түрі (лай)
-
Тынығатын күн (демалыс)
8. Суъщ сезінің антонимі (ыстық)
9. Жыл атауы (қоян).
2.Сюжетті суреттерді ала отырып мэтін құрау. Мэтіндегі сөйлемдер-ден сан есімді табу.
З.Үлестірмелі кеспе қағаздарымен жүмыс.
№1
Жинақтық сан есімді тап. Біреу, екеу, жетеу, От пен отын, көсеу, Сонда бэрі нешеу? №2
Жүмбақты шеш. Сан есімді тап. Екі айнасы, Екі найзасы бар. Төрт сылдырмағы, Бір шыбыртқысы бар.
№3
Жүмбақты шеш. Сан есімнің түрін ажырат. Төртеуі түрады, Біреуі жейді. Біреуі аула сыпырады.
№4.
Болжалдық сан есімдерді тап. Қалай жасалғанын ата. Жиырма бестей арғы атамыз, Сонша жасап бергі атамыз. Өз атамыз — жиырмада, Бізге сол жас бүйырмай ма?
Сабақтың қорытындысы:
-
Сүрақ қою арқылы жаңа сабақты қорытындылаймын.
-
Оқушылардың берген жауаптарына карай білімдерін бағалаймын.
-
Үйге тапсырма: 167-жаттығу жұмысының орындалу шартын түсіндіремін: Ребусты
шешіңдер. Құрамында сан есімі бар не мақал, не мәтел, не нақыл сөз бойынша өздерің де
рубус қүраңдар.
Келесі тапсырма: 168-жаттығужүмысының орындалу шарты төмендегідей: Екеу, үшеу, төртеу боп ойнайтын ойын түрлерін естеріңе түсіріңдер. Жинақтық сан есімді, өздерің білетін ойын туралы сөйлем қүрастырып жазыңдар.
Тексердім:
13. Сабақтьщ өтілетін мерзімі:
Сабақтың такырыбы: Топтау, бөлшектік сан есімдер Сабақтың мақсаты:
а) білімділік: оқушыларға топтау және бөлшектік сан есімдер жайлы толық
мэлімет беру.
ә) дамытушылық: ой-өрісін, ойлау белсенділігін, сөйлеу шеберлігін, тіл мэдениетін дамыту, сөздік қорын молайту, ой-пікірін қалыптастыру, сауаттылыққа баулу.
б) тэрбиелік; елін, жерін, Отанын қадірлеуге, адамгершілікке, адалдыққа,
еңбексүйгіштікке тэрбиелеу.
Сабақтың түрі: қалыпты сабақ.
Сабақтың эдісі: түсіндіру, суреттеу, салыстыру, сүрақ-жауап, сөздікпен жүмыс, бағалау, бекіту, қорытындылау.
Достарыңызбен бөлісу: |