Саясаттану

жануардан айырмашылығы сол ол билікті қажет етеді деген пікір айтады. 
Онын осы пікірі екі түрлі саяси қағидаға негіз болды:
1. қоғамдық топтардың өзара дау-жанжалын шешудің қағидасы;
2. басшы топтар билігінің шеңберлі айналу түрінің қағидасы.
Ибн Халдун
Жалпы исламдық дүниетаным мен ғылым, ең алдымен батыстың 
ортағасырлық христиандық, схоластикалық философияға, кейінірек жаңа 
дәуір мәдениетіне зор ықпалын тигізді.
Қайта өрлеу батыс еуропалық ортағасыр- 
дағы тарихи және маңызды оқиғалардың бірі 
болып табылады. Оның негізгі мәні -
үстемдік еткен, бірақ анархизмге бет бұрған 
феодалдық құрылыстан қол үзу.
Қайта өрлеу дәуірінің көрнекті өкілі буржуазиялық саяси ғылымның негізін 
салушы - Никколо Макиавелли (1469-1527 жж.). Оның атақты шығармалары 
«Патша», «Тит Ливийдің бірінші он күндігі жөнінде ойлар», «Флоренцияның 
тарихы». Ол өз еңбектерінде патшаның табиғи-адами құмарлық қасиеттері 
арқылы бүкіл мемлекетке тән әлеуметтік-саяси іс-әрекеттерді анықтайды. 
Макиавелли көтерген өзекті мәселе - өкіметтің өз қол астындағы азаматтарын 
игере алу қабілетінің болуы. Ол мемлекеттің негізгі екі түрі монархия мен 
республиканы ажыратты.
Қайта өрлеу мен жаңа 
замандагы саяси
ой-пікірлер
34

Никколо Макиавелли
Қайта өрлеу дәуірінің гуманисі Томас Мор өзінің «Утопия» аралындағы 
мемлекеттің үлгілі құрылысы туралы ойларын өзек етті. Ол теңдіктің түсінігін
Томас Мор
XVII ғасырда буржуазиялық революция Еуропа көлемінде ең бірінші 
Англияда болды. Ол феодализмге күйрете соққы беріп, капиталистік 
қатынастардың тез дамуына жол ашты. Бұл дәуірдің көрнекті өкілдерінің бірі 
ағылшын ойшылы Томас Гоббс (1588-1679 жж.) еді. Оның ойынша, мемлекет 
қоғамдық келісімнің негізінде жалпыға бірдей бейбіт өмір мен қауіпсіздікті 
сақтау үшін пайда болды.
35

Томас Гоббс
Жаңа дәуірдің келесі ойшылы Джон Локк (1632-1701 жж.) монархияға 
қарсы шығып, меншікке негізделген қоғамдық келісімді жақтады. Мемлекет- 
тің пайда болуында табиғи құқыіқ ілімін қолданды. Конституциялық монархия 
идеясын негіздеді.
Джон Локк
Француз ағартушысы Шарль Луи Монтескье (1689-1755 жж.) «Заң рухы» 
деген еңбегінде мемлекеттің даму заңдылықтарын, саяси билікті жүргізудің 
нысандарын айқындауға ықпал ететін факторларды қарастырды. Оның саяси 
ойлар тарихына қосқан үлесі-билікті бөлу теориясы болды.
36

Монтескьё, Шарль-Луи де Секонда
Француз ағартушысы Жан Жак Руссо (1712-1778 жж.) азаматтық 
тұжырымдама, халықтың егемендігі мәселелерін көтерді. Руссо ойынша, 
үкімет билігі халықгың декретімен және қаулысымен орнайды. Руссо толық
билік мемлекеттің егемендігі халықтың қолына көшуін жақтайды.
Жан Жак Руссо
Жаңа дәуір ойшылдарының идеялары кейінгі саяси көзқарастар мен 
теорияларда көрініс тауып, жалпы әлеуметтік ой-дүниесінде маңызы зор 
болды.
Қазіргі заманғы саяси тұжырымдамалардың өзі 
бірнеше ағымдарға бөлінеді. Олардың ішінде 
негізгілеріне 
психоаналитикалық 
тұжырымды, 
технократизмді, либерализмді, консерватизм және неоконсерватизм, анархизм 
мен фашизмді жеке көрсетуге болады.

жүктеу/скачать 3.44 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: