Ш. Т. Сауданбекова аударма теориясы
Фра зе оло ги зм дер ді ауда ру
жүктеу/скачать 0.9 Mb. Pdf көрінісі
|
| Фра зе оло ги зм дер ді ауда ру
Та ри хи қа лып та сып, құ ра мын да ғы сөз дер ден мүл дем бас қа ма ғы на бе ре тін тір кес тер ді тұ рақ ты сөз тір кес те рі не ме се фра зе о- ло ги зм дер деп атай ды. Фра зе оло гиялық бір лік тер дің зор мүм- кін дік те рі мен олар ды ауда ру да ғы қиын дық тың куəсі – көп те- ген жа зу шы лар, жур на лис тер жə не де тіл дің шы ғар ма шыл тұл- ға ла ры тұ рақ ты сөз тір кес те рін қол да нып қа на қой май, олар ды шы ғар ма шы лық пен қайта құ рып, өз гер туін де. Фра зе оло ги зм ді та бу мə се ле сі нен бас қа, ау дар ма шы екі түр лі тіл де гі ма ғы на сы ұқ сас фра зе оло ги зм дер дің ара сын да ғы ұлт тық-мə де ни ерек ше- лік тер ге жо лы ға ды. Ма ғы на сы сəй кес кел ген фра зе оло ги зм дер əр түр лі сти лис ти ка лық рең кке, түр лі бей не лік не гіз ге, тіп ті түр- лі эмо ционал дық қыз мет ке ие бо луы мүм кін. Кей бір жағ дай лар- да бас тап қы мə тін де, мы са лы, көр кем не ме се пуб ли цис ти ка лық бей не ні сом дау үшін фра зе оло ги зм дер ді қол да ну ұлт тық-мə де ни ерек ше лік тер ді пай да ла ну мүм кін дік те рі не сай құ ры ла ды. Бұл жер де гі мə се ле ні ше шу ге сөз дік те гі ба ла ма ның бол ға ны да кө- мек тес пей ді. Мə се лен, when Queen Anne was alive (сөз бе-сөз: Ан- на хан ша ті рі бол ған кез де) сөз тір ке сі қа зақ ті лі не ұқ сас ба ла ма- мен ауда рыл са да, бас қа сөз дік-бей не лік құ рам мен ауда ры ла ды: «атам за ман да». Ең бас ты сы – оны мен бай ла ныс ты та ри хи-мə де- ни ас со циация лар шын ды ғы. Ау дар ма да ғы ке ле сі қиын дық кө не мə де ниет тен бас тау ал ған жə не əр түр лі мə де ниет тер де түр лі си- пат пен эмо ционал дық рең, тіп ті тү рі өз гер ген фра зе оло ги зм дер ді та бу мен бай ла ныс ты. Мы са лы, ағыл шын ның Rome was not built 58 in a day ма қа лы орыс ті лі на қы шы мен қа зақ ті лі не «Мəс кеу бір күн де қа лан ба ды» деп қол да ныс қа ен ді. Алай да оны ба ла ма ре- тін де қол да ну əр кез мүм кін емес. Фра зе оло гиялық бір лік түр ле- рі нің ішін де гі ауда ру ға өте қиыны – қа зір гі таң да ғы реа лий лер ге не гіз дел ген фра зе оло ги зм дер. Олар жа ңа мə де ниет тің ха лы қа ра- лық сөз дік те рі не еніп, тез ара да бел гі лі бо лып, ке ңі нен қол да ны- ла ды. Мə де ни жа ғы нан ел дер, қа ла лар мен бел гі лі қай рат кер лер атау ла ры мен есім де рі не де ген па раф ра за лар ау дар ма да күр де лі жағ дай туын да та ды. Мы са лы, орыс жə не қа зақ тіл де рі не та ныс «біз дің ба ры мыз» тір ке сі Пуш кин мен не ме се Абай мен бей не лен- се, ал оның ағыл шын ті лін де гі ту ра ау дар ма сы «our Everything» ағыл шын тіл ді мə де ниет иесі не еш нəр се ні біл дір мей ді. Қо ры та кел ген де, ау дар ма ба ры сын да фра зе оло гиялық бір лік тер мен жұ- мыс іс тей оты рып, ау дар ма шы тек екі тіл ді бі ліп қа на қой май, бас тап қы мə тін ді ау дар ма ті лі жə не мə де ниеті мен са лыс ты ра оты- рып, оның сти лис ти ка лық жə не мə де ни-та ри хи ас пек ті ле рін тал- дай бі луі ке рек. Фра зе оло ги зм дер ді ауда ру – бір ға на ма ғы на бе ре тін тұ рақ ты сөз тір кес тер. Олар ға тəн нақ ты қа сиет тер: 1. Оның қол да ны луы. Мұн дай жағ дайда фра зе оло ги зм дер қайта пай да бо ла бер мейді. Ол сол ел дің жал пы хал қы на, қо ға мы на тү сі нік ті бо лып ке ліп, күн де лік ті тұр мыс та қол да ны ла ды. Əри не, бас тап қы уа қыт та оның ав то ры бол са, кейін ав тор ұмы ты лып, жал пы ха лық тық өне- ге сөз дер ге ай нал ған. 2. Се ман ти ка лық тұ тас ты ғы. Фра зе оло ги зм- дер де гі же ке сөз дер же ке тұ рып сол тұ рақ ты тір кес тің ма ғы на сын бер мейді. Яғ ни бі рі гіп қа на бір нақ ты ма ғы на ны бе ре ді. 3. Бө лек көр кем де луі. Фра зе оло ги зм дер екі не ме се одан да көп сөз дер ден тұ ра ды. Оның құ ра мын да ғы сөз дер са ны тұ рақ ты сөз тір ке сі нің ма ғы на сы на əсер ет пей ді. 4. Тұ рақ ты лық. Фра зе оло ги зм дер бір- не ше сөз ден тұ рып, бір ға на ма ғы на бе ре ді. Яғ ни құ ра мын да ғы сөз дер тұ рақ ты бо ла ды. Се бе бі сол сөз дер дің қо сын ды сы мен ма- ғы на сы ның ар қа сын да өз ге ма ғы на бе ре тін тұ рақ ты тір кес пай да бо ла ды. Бі рақ кей де құ ра мын да ғы сөз дер дің ор ны на сол сөз дің бі рың ғай мү ше сі қо лда на тын кез дер де бо ла ды. Фра зе оло ги зм- дер ді ауда ру дың мы на дай түр ле рі бар: 1. Эк ви ва ле нт ті лік – ау дар ма ті лі нің фра зе оло гиз мін ауда- ры ла тын тіл ге ма ғы на сы жə не сөй лем құ ры лы сы бой ын ша дəл ауда ру. Екі тіл де гі фра зе оло ги зм дер дің то лық сəй кес ке луі то лық эк ви ва ле нт ті лік деп ата ла ды. То лық емес эк ви ва ле нт ті лік те екі 59 мə тін нің грам ма ти ка лық құ ры лы мы мен лек си ка лық ма ғы на сын- да айыр ма шы лық бо ла ды. 2. Ұқ сас ау дар ма – екі мə тін нің құ ры лым дық ком по не нт те рі сəй кес емес, бі рақ лек си ка лық ма ғы на сы жа ғы нан сəй кес ке ле тін ау дар ма. 3. Баян дау – ауда ры ла тын фра зе оло ги зм ді баян дап жа зу, бір эк ви ва ле нт ті не ме се бір не ше эк ви ва ле нт ті сөз бен жет кі зу. 4. Бі рік ті ріл ген – ау дар ма жо ға ры да айт ыл ған тə сіл дер ар- қы лы жүр гі зі ле ді. Фра зе оло ги зм дер ді ұқ сас жə не баян дау тə сіл- де рі ар қы лы жет кі зу. Бұл, кө бі не се, ауда ры ла тын тіл дің фра зе о- ло гиялық бір лік те рі түп нұс қа ті лі нің фра зе оло гиясын жет кі зе ал- ма ған кез де қол да ны ла ды. жүктеу/скачать 0.9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|