«Солиқ ва тўловлар аудитининг хусусиятлари» фанидан таълим технология асосидаги ўҚув-услубий мажмуа

Дт 4010 Кт 6410

Дт 4410 Кт 6410

Дт 6410 Кт 4010

1. Солиқ суммасини тўғрилайди

2. Солиқ суммасини тўғриламайди

3. Балансни қайта тузишни талаб қилади

4. Солиқ органлари фойдасига пеня ҳисоблайди

1. Солиқ суммасини тўғрилайди

2. Солиқ суммасини тўғриламайди

3. Балансни қайта тузишни талаб қилади

4. Солиқ органлари фойдасига пеня ҳисоблайди

1. Дт 9810 Кт 6410

2. Дт 6410 Кт 9810

3. Дт 6410 Кт 5110

4. Дт 4410 Кт 6410

0. 
   Маъруза машғулотни олиб бориш технологияси
   

0. 
   Маъруза машғулотни олиб бориш технологияси
   

Янги Солиқ Кодексига мувофиқ ҳуқуқий шахслар учун мол-мулк солиғи у қайси манбадан олинганидан қатъий назар, корхона балансида турган барча асосий воситалар ва номмоддий активларнинг йиллик ўртача қийматига нисбатан ҳисобланади. Бунда аудитор солиққа тортиладиган объектларнинг суммасини ва ҳар чоракликда йил бошидан ўсиб борувчи жами билан ҳисобланадиган солиқ суммасининг тўғрилигини текшириши лозим. Жисмоний шахслар учун эса, уларнинг мулки ҳисобланган квартиралар, чорбоғ ва боғ уйлари, гаражлар ва бошқа иморатлар, бинолар ва иншоотлар қиймати, шунингдек автомобиллар, моторли қайиқлар, вертолётлар, самолётлар ва бошқа транспорт воситалари двигателларининг қуввати солиқ объекти ҳисобланади. Аудитор жисмоний шахсларнинг мол-мулкини солиққа тортишни текширишда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан белгиланган солиқ ставкаларига риоя қилинишига алоҳида эътибор бериши лозим.

Солиқ ставкаси корхонанинг балансидаги асосий воситалар (лизинг шартномаси бўйича олинганлари ҳам қўшилган) ва номоддий активларнинг эскириши айрилмаган ўртача йиллик қийматига нисбатан қўлланилади. Мулк суммаси унинг ўтган ҳар ойнинг 1санасига бўлган қолдиғи бўйича ҳисобланади.

Аудитор ҳуқуқий ва жисмоний шахслар мулкига солинадиган солиқлар бўйича белгиланган имтиёзларнинг тўғри қўлланилишини текширади. Аудитор ҳуқуқий ва жисмоний шахсларнинг мулкига солинадиган солиқни ҳисоблаш ва тўлаш тартибига қандай риоя қилинаётганлигига ҳам алоҳида эътибор бериши зарур. Бунда у Солиқ кодексига мувофиқ ҳуқуқий шахсларнинг мол-мулкига солинадиган солиқ бўйича жорий тўловлар бюджетга ҳар ойнинг 20-кунидан кечиктирмасдан, йиллик тўлов суммасининг ўн иккидан бир қисми миқдорида тўланиб келинаётганлигини аниқлаши керак. Шу билан бирга солиқ тўловчилар томонидан мол-мулк солиғи бўйича ҳисоблаш варақаларини солиқ органларига йилнинг чораклари бўйича ва йиллик молиявий ҳисоботларни тақдим этиш муддатида топширилишини ҳам ўрганиш зарур.

Жисмоний шахсларнинг иморат, бино ва иншоатлари учун мол-мулк солиғи уларнинг ҳар йил 1 январдаги ҳолати юзасидан коммунал хизмат кўрсатиш идоралари берадиган инвентаризация қийматига доир маълумотлар асосида, бундай маълумотлар бўлмаган такдирда эса мазкур объектларнинг мажбурий суғуртаси бўйича тўловларни ҳисоблаб чиқариш учун қўлланиладиган баҳолар асосида ҳисобланиши текширилади.

Аудитор, агар корхонадаги мол-мулклар бир неча мулкдорларнинг улушбай асосида умумий мулки бўлган ҳолатларни текширганда мол-мулк солиғи ҳар бир мулкдор томонидан умумий мулкдаги улушига мутаносиб равишда тўланганлигини аниқлаши лозим. Янги қурилган иморатлар, бинолар ва иншоотлар бўйича солиқ улар барпо этилган ёки олинган йилдан бошлаб тўланишини эътибордан чиқармаслик керак.

Табиий офат ёки бошқа сабабларга кўра йўқолган мол-мулклар бўйича солиқ ундириш улар йўқ қилинган ёки бутунлай вайрон бўлган ойдан бошлаб тўхтатилади.

Мол-мулк солиғи бўйича имтиёзларнинг тўғри қўлланилиши ва тўлов муддатларига риоя қилиниши ҳам текширилиши зарур.

Аудитор маҳаллий солиқлар бўйича бюджетга қарздорликни текширганда қуйидаги ҳолатларга эътибор бериши лозим: мавжуд меъёрий ҳужжат ва йўриқномаларга асосан солиқ солинадиган базанинг тўғри аниқланганлигига; маҳаллий солиқлар бўйича белгиланган солиқ имтиёзларидан тўғри фойдаланилганлигига; ўрнатилган солиқ имтиёзлари ва суммаларининг тўғрилигига; бюджетга тўловлар бўйича ҳисобот маълумотларининг тўғрилиги ва ишончлилигига.

Маҳаллий солиқлар ва йиғимлар фақат ҳар бир ҳудуддаги маҳаллий бюджетларга тушади, бошқа бюджетларга ажратмалар берилмайди.

Аудит ўтказиш манбалари бўлиб ҳисоб-китоб қайдномалари, тўлов қайдномалари, касса чиқим ордерлари, банк кўчирмалари, жорий ой учун ички баланс ҳисоблашишларни ҳисобга олиш қайдномаси, тўлов топшириқномалари, 10-сонли журнал ордер, Бош дафтар кабилар ҳисобланади.

Ер солиғи ва мол-мулк солиғи Ўзбекистон Республикаси қонунчилик ҳужжатлари билан киритилади ва унинг барча ҳудудларида ундириб олинади, бунда ушбу солиқлар ва йиғимларнинг миқдорлари Ҳукумат томонидан белгиланади. Бошқа маҳаллий солиқлар Қорақолпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Tошкент шахрининг давлат ҳокимияти органлари томонидан киритилади. Республика Вазирлар Маҳкамаси фақатгина ушбу маҳаллий солиқларни чегара миқдорларини белгилайди. Янги маҳаллий солиқлар ва йиғимларнинг киритилиши Республика Вазирлар Маҳкамаси билан келишилиши лозим.

 Солиқ солинадиган базани аниқлаш учун, эскириш чиқариб ташланган ҳолда баланснинг активида акс эттириладиган суммалар бухгалтерия ҳисобининг қуйидаги счётлари бўйича олинади:

0100- “Асосий воситаларни ҳисобга олиш”счёти; 0800-“Капитал қўйилмалар” счёти; 0400- “Номоддий активларни ҳисобга олиш” счёти.

Жорий тўловларни бюджетга тўлаш ҳар ойнинг 20 санасидан кечиктирмай, йиллик тўлов суммасининг 1/12 қисми миқдорида тўланади. Бюджетга тўланадиган тўловларни ҳисоблаш ва тўлаш учун солиқ тўловчи тегишли йилга мол-мулкнинг ўртача йиллик қолдиқ қийматидан ва белгиланган солиқ ставкаларидан келиб чиққан ҳолда амалга оширилади ва тегишли шаклдаги маълумотномасини давлат солиқ хизмати органларига жорий йилнинг 10- январигача бўлган муддатда топширадилар.

Мол-мулк солиғининг ҳисоб-китобига корхонанинг мол-мулкини ўртача қолдиқ қийматининг ҳисоб-китоби хамда солиқ солинмайдиган мол-мулк руйхати, унинг қиймати ва имтиёз тақдим этилган муддат кўрсатилган ҳолда ҳисобланади.

Бюджет билан ҳисоб-китоблар бўйича бухгалтерия ҳисоби бюджетга қарзлар бўйича тўловлар счётида олиб борилади.

Ҳисобланган солиқ суммаси қуйидагича акс эттирилади:

Дебет 9430 – “Бошқа операцион харажатлар” счёти, Кредит 4510 - “Солиқлар бўйича бўнак тўловлари” счёти.

Бюджетга ўтказиладиган солиқ суммаси қуйидагича акс эттирилади:

Дебет 4510-“Солиқлар бўйича бўнак тўловлари счёти”, Кредит 5110 –“Ҳисоб-китоб” счёти.

Мулк солиғи бўйича тўловларни амалга оширилишини текшираётганда аудитор 6410 “Бюджетга тўловлар бўйича қарздорлик” счётининг “Мулк солиғи” номли аналитик счёти маълумотларидан, мулк солиғини ҳисоблаш ведомостидан ҳамда 0100 “Асосий воситалар ҳисоби”, 0300 “Молиявий лизинг шартномаси бўйича олинган асосий воситалар”, 0400 “Номоддий ауктивлар ҳисоби”, 1000 “Материаллар”, 2800 “Tайёр маҳсулот” каби счётлар маълумотларидан фойдаланади.

Ер солиғи тўловчилари бўлиб, ўз мулкида, эгалигида ёки фойдаланишида ер участкаларига эга бўлган юридик ва жисмоний шахслар ҳисобланадилар. Ер участкаларини ижарага олган жисмоний ва юридик шахслар ер солиғи ўрнига бюджетга ижара ҳақи тўлайдилар. Лекин, бу ҳақ ер солиғининг бир ставкасидан кам ва уч ставкасидан кўп бўлмаслиги керак. Шаҳар ва шаҳар типидаги посёлкаларнинг чегараларида жойлашган қишлоқ хўжалигига молик ерлар учун ер солиғи қишлоқ хўжалик ерларига белгиланган ставкаларнинг 2 баравари миқдорида ундирилади. Берилган ерлардан 2 йил давомида фойдаланмаган жисмоний шахслардан ер солиғи 3 баравар миқдорида ундириб олинади.

Корхонанинг ер солиғи аудитини ўтказишда аудитор махсус жадвал тузади ва ушбу жадвални корхонанинг ҳисоб-китоби билан солиштириб чиқади.

3-жадвал.

Ер қаъридан фойдаланганлик учун солиқни текширишда, аудитор аввало, солиқ солиш объектларининг тўғрилигини аниқлаш зарур. Бунда солиқ солиш объектларининг Солиқ Кодексига мувофиқ келишини текширади. Сўнгра ушбу солиқ ставкаларининг тўғри қўлланилиши Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан белгиланган ер остидан фойдаланганлик учун солиқ ставкаларига мувофиқ аниқланади. Бунда аудитор ушбу солиқ бўйича белгиланган имтиёзларни ҳам назарда тутиши керак.

Сўнгра аудитор ер қаъридан фойдаланганлик учун солиқни ҳисоблаб чиқариш ва тўлашнинг тўғрилигини ҳам аниқлаши лозим. Бунда у солиқ тўловчилар томонидан ер қаъридан фойдаланганлик учун солиқ бўйича ҳисоб-китобларни солиқ органларига тақдим этиш тартибига риоя қилинганлигини Солиқ Кодексининг IX бўлим. Ер қаъридан фойдаланувчилар учун солиқлар ва махсус тўловлар (42-46-боблар, 242-256-моддалар) мувофиқ текширади.

Ер қаъридан фойдаланувчилар қуйидаги солиқлар ва махсус тўловларни тўлайдиларчилари бўйича алоғида текширувдвн ўтказади:

• 
  ер қаъридан фойдаланганлик учун солиқ;
  
• 
  қўшимча фойда солиғи;
  
• 
  бонус (имзоли ва тижоратбоп топилма бонуслар).
  

• 
  айрим фойдали қазилмаларни (фойдали компонентларни) кавлаб олишни (ажратиб олишни) амалга оширувчи ер қаъридан фойдаланувчилар;
  
• 
  фойдали қазилмалардан ишлаб чиқариладиган айрим турдаги маҳсулотларни ишлаб чиқаришни амалга оширувчи юридик шахслар бўйича қўшимча фойда солиғини текширади.
  

Сув ресурсларидан фойдаланганлик учун солиқни ўз фаолиятида сувдан фойдаланувчи ҳуқуқий шахслар тўлайдилар. Бу солиқни текширишда солиқ солиш объектининг Солиқ Кодексининг 258-моддасига мувофиқлиги аниқланади. Сўнгра Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан белгиланган амалдаги солиқ ставкалар ва Солиқ Кодексининг 261-моддасига мувофиқ сув ресурсларидан фойдаланганлик учун тўланадиган солиқ бўйича имтиёзларнинг тўғри қўлланилиши текширилади. Аудитор сув ресурсларидан фойдаланганлик учун солиқ суммасини ҳисоблаб чиқариш тартиби ва ҳисоб-китобларни солиқ органларига тақдим этиш ва солиқни тўлаш муддатларига риоя қилинишига алоҳида эътибор қаратиши лозим.

Сув ресурсларидан фойдаланганлик учун солиқ юридик шахслар томонидан тасдиқланган ставкалар бўйича солиқ солинмайдиган сув хажмларини ҳисобга олган ҳолда, олинган сувнинг хажмидан келиб чиқиб ҳисобланади. .  Солиқ бўйича ҳисоб-китоблар йил бошидан ўсиб борувчи якунга ҳисобот ойидан кейинги ойнинг 15-кунига қадар тўланади.  Йилнинг чораги давомида сув ресурсларидан фойдаланганлик учун тўлайдиган солиғининг умумий суммаси энг кам иш ҳақининг эллик бараваридан кам бўлган юридик шахслар солиқни йилнинг хар чорагида бир марта, йил чораклари бўйича молиявий ҳисоботларни топшириш учун белгиланган муддатларда тўлайдилар.  Солиқ тўловчилар (ўишлоў хўжалик корхоналаридан ташўари) жорий йилнинг 15 январига ўадар сувдан фойдаланаётган жойдаги давлат солиқ хизмати органларига солиқ тўлагани ҳаўидаги билдиришномани хар ойда ёки йилнинг хар чорагида ўрнатилган лимитдан келиб чиўиб ёҳуд сувни етказиб бериш бўйича шартномага мувофиў равишда юборадилар.  Ўишлоў хўжалик корхоналари сув ресурсларидан фойдаланганлик учун солиқ ни бир йилда бир марта — жорий йилнинг 15 декабрига ўадар тўлайдилар.

Юридик шахсларнинг сув ресурсларидан фойдаланганлик учун солиқ бўйича бюджет билан ҳисоб-китобларининг бухгалтерлик ҳисоби бюджетга қарзлар бўйича тўловлар (турлари бўйича) счётида олиб борилади.

Ҳисобланган солиқ суммаси ўуйидагича акс эттирилади:

9400-«давр харажатлари ҳисоби» счётининг дебети;

6410- «бюджетга қарзлар бўйича тўловлар ҳисоби» счётининг кредити.

Бюджетга оид ўтказиладиган солиқ суммаси ўуйидагича акс эттирилади:

6410- «бюджетга қарзлар бўйича тўловлар ҳисоби» счётининг кредити;

5110- «пул воситаларининг ҳисоб» счёти кредити.

Бюджет билан ҳисоб-китоблар турлари бўйича алоҳида аналитик ҳисоб регистрларида акс эттирилиб борилади. Tекшириш натижалари аудиторлик ҳисоботи ва хулосасига киритилади.
6. 2. Таянч иборалар асосидаги визуал маълумотлар

6. 2. 1. Биринчи машғулот

1-илова (6. 2. )

Мавзуни жонлантириш учун саволлар Мол-мулк ва ресурс солиқларни ҳисобга олиш учун бухгалтерия ҳисобида қайси счётлар тайинланган? Мол-мулк солиғи нима учун жорий этилган? Белгиланган муддатда ишга туширилмаган ускунанинг қандай аниқланади? Ресурс солиқлари деганда нимани тушунасиз? Ер қаъридан фойдаланганлик учун солиқ объектларига нималар киради? Сув ресурсларидан фойдаланганлик учун солиғи нима учун жорий этилган?

2-илова (6. 2. )

Маърузанинг мазмуни бўйича кўргазмали слайдлари

1-слайд

Мол-мулк ва ресурс солиқлари солиқлар аудити қуйидаги кетма-кетликда амалга оширилади:

Солиқ ларнинг тўғри ҳисобланиши текшириш.

Солиқ ларнинг бюджетга муддатида ва тўлиқ ўтказилишини текшириш.

Солиқ лар ҳисобининг тўғрилигини текшириш.

Tекшириш натижаларини расмийлаштириш.

Меъёрий муддатларда тугатилмаган қурилишнинг қиймати –2000 минг сўм;

2035 минг сўмни Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг қарорига биноан консервация қилинган.

Жорий давр учун умумий тушум 25300 минг сўм, бундан 5400 минг сўмлиги корхона ўз маҳсулотини эркин валютага сотган.

Жорий давр учун мол-мулк солиғи неча сўмни ташкил этади?
2-илова (6. 2. )

Билимларни чуқурлаштириш учун саволлар

1. 
   Солиқ объектлари, базаси, ставкаси ва имтиёзлар. Солиқ даври ва солиққа тортишнинг бошқа элементларини тавсифланг?
   
2. 
   Дастлабки бухгалтерия ҳужжатлари тавсифланг?
   
3. 
   Мол-мулк солиғи бўйича имтиёзларни тўғри қўлланилганлиги ва ҳисоб-китобларнинг ҳаққонийлигини текшириш. Аванс ва даврий тўловларни амалга оширилганлигини қандай аниқланади?
   

Ҳар бир гуруҳ бошқа гуруҳнинг презентация маълумотларини баҳолаш мезонларига қараб баҳолайди. Гуруҳ бўйича олинган баҳо, ҳар бир гуруҳ аъзоси ўртасида аниқланиб баҳоланади: 1,5 – 2 балла - «аъло»; 1,0 – 1,4 – «яхши»; 0,5 – 0,9 балла – «қониқарли»; 0 – 0,4 балла – «қониқарсиз».

1. 
   
   жүктеу/скачать 3.59 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: