Стоматология факультеті

Сүйек тканіндегі зат алмасу ерекшеліктері. Минералдану жолдары

жүктеу/скачать 266.17 Kb. бет 20/35 Дата 01.06.2022 өлшемі 266.17 Kb. #458867 түрі Білім беру бағдарламасы

Бұл бет үшін навигация:

• Дентин, химиялық құрамы, органикалық және неорганикалық заттары.
• Цемент, химиялық құрамы, органикалық және неорганикалық заттары.
• . Эмаль, химиялық құрамы, органикалық және неорганикалық заттары

37.Сүйек тканіндегі зат алмасу ерекшеліктері. Минералдану жолдары. Сүйек тканіндегі зат алмасу 19.1.4.Сүйек тканінің минералды заттары. ерекшеліктері. Минералдану жолдары. Ересек адамның сүйек тканінде шамамен 1200 г кальций, 530 г фосфор, 11 г магний бар. Бұлардан басқа сүйекте шамамен 30 микроэлементтер анықталған. Өте төмен концентрациясына (0,001 %, төмен) қарамастан бүл заттар сүйек тканінің функционалдық және күрылымдық ерекшеліктеріне үлкен әсер етеді. Сүйек тканінің негізгі минералдық бөлігі гидроксилапатит кристалдары [Са10 (PO4)6 (ОH)2] түрінде болады. Бұл минералдық қосылыстың құрылымының ерекшелігі сондай, ол қоршаған тканьдік сүйықтыққа нондарды оңай береді де, сол сиякты оңай түрде оларды сіңіреді. Сүйек тканінің минералды бөлігінің басты құрамы болып табылатын кальций, фосфордан басқа да әртүрлі элементтер де көп. Олардың бірі кристалды торда кальцийдің орнын басса, екіншілері - кристаллдың немесе гидратты қабаттың бетінде (сүйек тканінің минералды заттарының үлкен бет қабаты бар және ерекше гидратты қабат түзетін клеткааралық сүйықтықпен тығыз қоршалған) адсорбцияланған. Ағзада микроэлементтердің мөлшері тағам мен судағы микроэлементтер құрамына тікелей байланысты. Ағзаға келіп түсетін магнийдың жартысы сүйектерде жинақталып, сілтілі фосфатазаға жане пирофосфазаға белсендіруші әсер етеді. Сілтілі фосфатазаның ингибиторы бериллий болып табылады. Стронций мен ванадий сүйектің қатаюына ықпал етеді, ал галлий, цинк және барий сүйектің декальцинациясына қатысады. Стронций гидроксилапатиттың кристалды торындағы орын үшін калиймен босекелеседі. Стронцийдың артық мөлшері сүйектің деструкциясына әкеледі де, « стронцийлы рахит » дамиды. Алюминий асқазанда фосфаттармен ерімейтін қосылыстар түзеді, соның салдарынан ағзада фосфаттардың жетіспеушілігі дамиды. Ағзада мыстың жетіспеушілігі сүйектің майысуы мен сынуына әкеледі. Марганец сілтілі фосфатазаның белсенділігін арттырады, марганец жетіспеген кезде глюкозамингликандардың синтезі бүзылады. Сол себепті марганецтің көп мөлшерде болу "марганецті рахиттің" дамуына әкеледі, ал оның жетіспеушілігі - қаңқаның өсуін тоқтатады, эпифиздер деформациясын тудырады. tov 18.1. Дәнекер тканінің қызметтерінің, зяттар алмасуының және химиялық құрамының срекшеліктері. Ткань дегеніміз бір - бірімен физикалық қосылған клеткалар мен олармен байланысқан клеткааралық заттан түратын топтар, олар белгілі бір қызметтерді орындауға маманданған. Ағзаның әртүрлі тканьдерінің мамандануы интеграцияланған және реттелген, сол себепті ағзаның өмір сүру қабілетінің сақталуы қамтамасыз етіліп отырады. Әртүрлі тканьдер көбінесе мүшелер деп аталатын ірі функционалдық бірлікке бірігеді. Жануар тектес ағзада мүшелер одан да ірі функционалдық бірлікке бірігеді, олар жүйелер деп аталады ( ас қорыту, жүрек - қан тамыр, жүйке және т.б. жүйелер). Жануар тектес ағзасында тканьдердің 4 түрі бар: эпителиальды, дәнекер, бүлшық ет, жүйкс. Эпителиальды ткань - бір қабатты немесе көп қабатты пластар түрінде болады, олар кез-келген агзаның ішкі және сыртқы қабатын жауып түрады. Эпителиальды ткань эктодермадан дамиды, одан тері, жүйке жүйесі және ас қорыту жолы бөліктерінің эпителиальды қабаттары түзіледі. Эпителиальды ткань сонымен қатар эндодермадан да дамиды, одан бауырдың және үйқы безінің, ас қорыту жолдарының кейбір бөліктерінің эпителийі пайда болады. Клеткалық кабатының саны мен клеткалар формасы бойынша эпителиальды тканьдер 3 түрге бөлінеді: жай, күрделі, безді эпителий. Эпителиальды тканьнің қызметі - өзінен төмен орналасқан құрылымдарды механикалық зақымдалулардан және бактериялардың енуінен сақтау болып табылады. Эпителиальды клеткалар негізінен қүрамында гиалурон қышқылы бар аздаған клеткааралық затпен бірге базальды мембранада орналасады, бүл мембрана коллагенді талшықтардан түрады. Жануарлардың дәнекер ткані- ағзаның басты тірек ткані болып табылады. Дәнекер ткані әртүрлі мүшелерді сыртынан көмкеріп түрады да, оларды бір - бірінен бөледі, қан тамырларын, жүйке талшықтарын (олардың белгілі бір мүшеге енетін және шығатын орнында) қоршап түрады жоне әртүрлі тканьдерді өзара байланыстырады. Дәнекер тканінің бірнеше түрі бар, олар бос және тығыз дәнекер ткані, май ткані, дентин, шеміршек, сүйек, кан тканьдері. Дәнекер ткані - күрамына мезенхимадан дамитын әртүрлі клеткалар кіретін, әртүрлі типтес талшықтар және гиалурон қышқылынан түратын сүйық немесе жартылай сүйық аморфты матрикс, хондроитинсульфаттар мен креатинсульфаттар кіретін күрделі құрылым болып табылады. Бүлшық ет ткані - сүтқоректілердің дене салмағының шамамен 40 % -ын құрайды. Ол үрық мезодермасынан дамиды және дәнекер тканімен өзара байланысқан талшытардан немесе жоғары маманданған жнырылу кклеткаларынан түрады. Адам ағзасында бүлшық еттің 3 түрі бар - көлденең - ала, тегіс және жүрек бүлшық еті, олар иннервациясының сипаты, күрылысы және жнырылу белсенділігі бойынша бір - бірінен ерекшеленеді. Жүйке ткані - эктодермадан дамиды және тығыз жинақталған, озара байланысқан жүйке клеткалары - нейрондардан (олар импульстарды өткізуге маманданған) және нейроглия клеткаларынан түрады. Жүйке тканьдерінде рецепторлы клеткалар бар, олар дәнекер тканімен қоршалған және қан тамырларына өте бай. Донскер ткані - жануар тектес ағзада ең көп таралған ткань, оларда клеткааралық зат және ерекше фибриллярлы талшықтармен қатар фибробластар және олардың түрлері (остеобластар, хондробластар, кератобластар және т.б.), ретикулоциттер, мезенхимальды және жуан клеткалар бар. Дәнекер тканінің клеткалары базальды мембраналармен байланыспайды, олар клетканралық заттың тікелей өзінде орналасады немесе орын ауыстырады. Клеткааралық матрикстың маманданған бөлігі базальды мембраналар болып табылады, олардан жәнекер Базальды мембраналар баска тканьдерден дәнекер тканьдер аумағын шектеп түрады және клеткааралық митрикс күралатын косылыстардан түрады. Дәнекер тммекк- тер vар базальды мемораналар терінің эпидермальды және дермальды қабаттарының арасында, ас қорыту жолдарының, тыныс жолдарының қуысын қүрап түрган эшителийдің астында, Шванн клеткаларының, адипозоциттердің, бүлшық ет клеткаларының айналасында, эндокринды және экзокринды бездердің паренхиматозды клеткаларының негізінде кездеседі. 38. Дентин, химиялық құрамы, органикалық және неорганикалық заттары. Дентин, химиялық құрамы, органикалық және неорганикалық заттары. 19.2.3. Дентиннің биохимнялық құрамының ерекшеліктері. Дентин - тістің негізгі бөлігін қүрайды. Бүл қан тамырынсыз, остеобластардың тармақтары - өскіндермен толтырылған ткань. Дентин түтікшелерінде дентинді сүйықтық ағында болады, оның күрамында дентиннің жанаруына қажетті органикалық жоне минералды заттар бар. Дентин эмальға қарағанда аз кальцинацияланған. Дентинде гидроксиапатиттер кристаллогидраттары эмальға қарағанда бөлек формалы және аз көлемді болады, олар сүйек тканіне үқсас . Дентиннің химиялық күрамы 19.1. және 19.2 кестесінде көрсстілген. Эмалыға карағанда дентинде судың мөлшері 5-6 есе көп. Органикалық заттар көп, ал минералды заттар аз болады. Дентиннің органикалық матриксы коллаген және коллаген емес белоктар түрінде болады, күрамында глюкозаминдар, галактозаминдер, урон қышқылдары, нейрамин және сиал қышқылдары болады. Коллагенді емес белоктар 356 минералданған тканьдердің түрлік, тканьдық, функционалдық, мүшелік және жас ерекшеліктердің қалыптасуына қатысады. Тістің карнеске резистенттігі соған байланысты болады. Карнес кезінде ең бірінші кезекте коллагенді емес белоктардың күрылымы өзгереді. Тіс тінінің көп бөлігін құрайтын қатты тін. Құрамы жағынан ол сүйекке ұқсайды. Тіс қуысын және түбір өзегін қоршап тұрады. Оның химиялық кұрамы: 28% органикалық заттан(коллаген-98%, гликозамингликандар, гликопротеиндер, ) 78%-бейорганикалық зат-кальций фосфаты, магний, кальций фториді 39. Цемент, химиялық құрамы, органикалық және неорганикалық заттары. • Тіс түбірі дентинінің сыртқы бетін жауып жатады. Жас ұлғая оның тіс түбіріндегі мөлшері көбейеді. Ол : • 68% бейорганикалық зат • 32% органикалық зат Су Цементтүбір дентинін толықтай жауып жатқан тығыз, қатайған тіс тіні болып табылады. Цементтің қалыңдығы тістің мойын бөлігінде 20-50 мкм болса, ал түбір ұшына қарай бағытында цемент қабаты қалыңдап 1500 мкм құрайды. 60% жағдайда цемент кіреукемен қабаттасады, ал 30% кіреукемен түйісе орналасса, 10% жағдайда цемент және кіреуке жиегінде ашық дентин аймағы қалады. Кіреуке-цемент байланысы әр тістер тобында және бір тістің әр беткейінде бірдей емес. Цемент өзінің құрылымы және химиялық құрамы жағынан дәрекіталшықты сүйекке ұқсас келеді, бірақ сүйектен айырмашылығы қан тамырлары болмайды. Цементтің бейорганикалық бөлігін 50-60% гидроксиапатиттің кристалдарынан тұрса; ал органикалық бөлігі негізінен І типтегі коллагеннен тұрады. Цементтің сүйектен айырмашылыгы сүйекте қалыпты жагдайда сорылу үрдісімен қатар жұқа сүйек тінінің қалыптасуы жүретін болса, ал цементте сорылу үрдісі жүрмейді. Цемент коллагені периодонттагы цементобластардан және фибробластардан құрылады және ол жалгыз пайда болу көзі болап табылады. Цементобластар ішкі коллаген талшықтарын, ал фибробластар сыртқы коллаген талшықтарын түзейді. Ішкі диаметрі кіші талшықтарцементтің өзіндік талшықтары цементтің беткейімен параллельді жүріп отырады. Сыртқы талшықтардың диаметрі үлкен, периодонта қалыптасып, шарпеев талшықтары түрінде цементке еніп оның беткейіне тік бұрышта жүреді. Бұл талшықтар тістің альвеолада мықты тұруын қамтамасыз етеді. 39. Цемент, химиялық құрамы, органикалық және неорганикалық заттары. Цемент, химиялық құрамы, органикалық және неорганикалық заттары. • Тіс түбірі дентинінің сыртқы бетін жауып жатады. Жас ұлғая оның тіс түбіріндегі мөлшері көбейеді. • Ол : • 68% бейорганикалық зат • 32% органикалық зат • Су Цементтүбір дентинін толықтай жауып жатқан тығыз, қатайған тіс тіні болып табылады. Цементтің қалыңдығы тістің мойын бөлігінде 20-50 мкм болса, ал түбір ұшына қарай бағытында цемент қабаты қалыңдап 1500 мкм құрайды. 60% жағдайда цемент кіреукемен қабаттасады, ал 30% кіреукемен түйісе орналасса, 10% жағдайда цемент және кіреуке жиегінде ашық дентин аймағы қалады. Кіреуке-цемент байланысы әр тістер тобында және бір тістің әр беткейінде бірдей емес. Цемент өзінің құрылымы және химиялық құрамы жағынан дөрекіталшықты сүйекке ұқсас келеді, бірақ сүйектен айырмашылығы қан тамырлары болмайды. Цементтің бейорганикалық бөлігін 50-60% гидроксиапатиттің кристалдарынан тұрса; ал органикалық бөлігі негізінен I типтегі коллагеннен тұрады. Цементтің сүйектен айырмашылығы сүйекте қалыпты жағдайда сорылу үрдісімен қатар жұқа сүйек тінінің қалыптасуы жүретін болса, ал цементте сорылу үрдісі жүрмейді. Цемент коллагені периодонттағы цементобластардан және фибробластардан құрылады және ол жалғыз пайда болу көзі болап табылады. Цементобластар ішкі коллаген талшықтарын, ал фибробластар сыртқы коллаген талшықтарын түзейді. Ішкі диаметрі кіші талшықтарцементтің өзіндік талшықтары цементтің беткейімен параллельді жүріп отырады. Сыртқы талшықтардың диаметрі үлкен, периодонта қалыптасып, шарпеев талшықтары түрінде цементке еніп оның беткейіне тік бұрышта жүреді. Бұл талшықтар тістің альвеолада мықты тұруын қамтамасыз етеді. 40. Эмаль, химиялық құрамы, органикалық және неорганикалық заттары. Эмаль, химиялық құрамы, органикалық және 19.2.2.Эмальдың биохимиялық құрамының ерекшеліктері. неорганикалық заттары. Эмаль - ағзаның ең қатты, қан тамырсыз ткані болып табылады. Ол дентинді, пульпаны кез-келген әсерден сақтайды. Эмальда бейорганикалық субстанция -93,7%, су -2,3%, органикалық заттар - 4% болады. Эмальды сүйықтық гидроксиапатиттың өте қаныққан ерітіндісі түрінде болады, бүл оптимальды рН кезінде онда эмальдың еруіне кедергі келтіреді және реминерализацияны қамтамасыз ететін кальций , фосфат иондарының және басқа иондардың эмальға түсуін қамтамасыз етеді. Эмальды сүйықтық сілекейден эмальға келіп түсетін иондар мен аздаған молекулалар үшін тасымалдаушы орта қызметін атқарады. Эмальды сүйықтықтың қозғалысы негізінен кристалдар аралық кеңістікте және эмальды пластинкаларында жүреді. Эмальдың минералдық заттары 41 элементтерден түрады. Эмальдың сыртқы қабатында фтор, қорғасын, темір, цинк концентрациясы едәуір жоғары, ал натрий, магний, карбонаттар мөлшері азырақ болады. Стронций, мыс, алюминий, калий болса қабаттар бойынша біркелкі таралған. Эмальдың минеральды матриксының негізгі құрылымдық қосылысы эмальды призмалар болып табылады, олар апатит тәрізді табиғаты бар кристалдардан құралған, оның 75 % - гидроксипатиттен,12 % -і карбонапатиттерден, 4,4 % - хлорапатиттерден, 0,6 % фторапатиттерден түрады. Эмальдың беткі қабатына коллаген тәрізді ерімейтін белоктың және эмальдың кальций байланыстырушы белогы-остеокальцинның болуы тән. Остеокальцин кальциймен байланысып, ол гидроксиапатит кристалдарымен тығыз байланысқан суда ерімейтін белокты матрица түзеді және олардың өсуін инициациялайды. Полипептидтер мен бос аминқышқылдары 0,15% қүрайды. Дентинге қарағанда эмальда липидтер көп, ал көмірсулар мөлшері 1,65 мг % Эмаль барлық бағытта өткізгіш. Тістің эмалына әртүрлі иондардың енуінің негізгі шарты - пульпа мен сілекейдің клеткааралық сүйықтығының осмостық қысымының айырмасы болып табылады. Сілекейден эмальға тек минералдық заттар ғана емес, сонымен қатар органикалық қосылыстар да келіп түседі. Дентин жағынан эмальға органикалық заттар келмейді. Эмальға заттардың тасымалдану процесіне ортаның рН-ы, витаминдер, гормондар, ферменттер белсенділігі және эмальдың жетілу деңгейі әсер етеді. Тістің өсу кезеңінде кальций мен фосфордың жинақталу процесі қарқынды өтеді. Сонан соң бүл заттардың жинақталуы азаяды. Эмальға лимон қышқылы, никотинамид, көмірсулар және ең бірінші глюкоза оңай өтеді. Бірвалентті иондардың өтуі еківалентті иондарға қарағанда неғүрлым жақсы болады. Эмальдың өткізгіштігі жас үлғайған сайын төмендейді. Паратгормон, сілтілі өнімдер де эмальдың өткізгіштігін төмендетеді. Эмальды натрий фторымен өңдеу эмальдың өткізгіштігін күрт төмендетеді. Тиреокальцитонин, каротиндер және А витамині, гиалуронидаза, электрофорез, қышқыл өнімдер, ультрадыбысты толқындар эмальдың өткізгіштігін арттырады. жүктеу/скачать 266.17 Kb. Достарыңызбен бөлісу: