Сюймекликге харс. Акъ башлыгъым, къара джамчым къарачай

КЕСИМЕ АЙТЫЛГЪАН НАЗМУ

Меккяны, Мединаны юсю бла барады

Джюрекге рахатлыкъ, къанат да берген джол.

Меккяны, Мединаны юсю бла барады

Айгъа, джулдузгъа да джол.

Къарачайгъа, Малкъаргъа да джол

Меккяны, Мединаны юсю бла барады.
Джуртунгу, Халкъынгы, Кесинги да табар ючюн, джакълар ючюн,

Эки дунияны да магъанасын ачыкълар, ангылар ючюн,

Эки дунияда да юлюшлю, насыблы болур ючюн,

Джанынг рахатлыкъ, тынчлыкъ табар ючюн,

Аллах айтханча джашагъанладан бол.

КЁЗЮМ БЛА КЁРГЕНИМ

Эркишилери тамырдан тойгъан, кюлге аунагъан эшеклеча,

Тиширыулары бугъагъа тургъан ийнеклеча…
Огъай, бу тонгузла бла тенглешдириб,

Эшеклени, ийнеклени да гюнахларына кирмейим –

Быладан джийиргеншли джан джокъду дунияда.
II. ШИМАЛ ТЕНГИЗНИ ТОЛКЪУНЛАРЫ

(Мухаджирликде джазылгъан назмула.

Акъыл-балыкъ болгъанлагъа назму китаб)
ДЖУРТДАН АЙЫРЫЛЫУ +++++++++++++++
Айырылдым, айырылгъанча джаннетден,

Айырылдым, джан айырылгъанча тёнгекден...

Буюрулурму артха къайытыб джашаргъа,

Къобанны сууун ичиб, ташларын да джаларгъа?!

Сермешгенча Ёрюзмек,

Фукну туудукълары бла

Мен да сермеше келдим.

Эки бетли эмеген

Кёзбаулукъгъа къуш болуб,

Эталгъанына бош болуб,

Энтда талайды бизни.
Амантишлени табыб,

Сюйген джанына бюгюб,

Гулош таякъла этиб,

Сер эмеген нарт элни

Кюрешеди тюб этиб.
«Къарт болсам да нартма» деб,

Айтханланы джойду ол,

Къыбламасыз къойду ол.

Нартма, аланма демеген.

Бюгюн, тамбла болса да,

Союллукъса, эмеген.

Мен да джуртха къайытырыкъма,

Къайытырыкъма таулагъа,

Къайытханча таубагъа.

Къайытырыкъма таулагъа.

Джуртдан кетгеним ючюн,

Тышындан ауаз бергеним ючюн,

Этгеним, этмегеним ючюн да –

Бюгюн да тилейме кечмеклик.

Терслемейме мен гяуурну, къралны,

Алагъа кюремейме гюнахымы, терсими –

Мен терслейме къуру да кесими.

Кесибиздеди бютеу къыйынлыкъ.
...Этеме тилек, къылама намаз,

Джердеди, Кёкдеди, джюрекдеди Кавказ.

Иншаллах, чыкъгъан джан къайытыр тёнгекге,

Адам да Хауасы бла джаннетге.

Не да барды мында:

Таула да, суула да.

Нем да барды мында –

Юйюм да, кюнюм да.

Алай а, джокъду мында

Джулдуз, Ай тилим –

Къарачай тилим.

Джулдуз, Ай халкъым –

Къарачай халкъым.
Мени тилими джокъду ангыларыкъ,

Мени джырыма джокъду тынгыларыкъ.

Анда да джангызем,

мында да – алай.

Алай а, алай:

Джерде да, Кёкде да,

Джюрекде да,

Назмуда, тилекде да –

Аллах. Къарачай.
2

Иманны азлыгъынданды

Хомухлукъ-кёлсюзлюк.

Иманы толугъа джокъду

Джуртсузлукъ, элсизлик.
Аллах джаратхан дуния

Меникиди бары.

Шайтан бла сермеширге

Барыбызгъа борчду.

Иманы толугъа

Джокъду джангызлыкъ.

Аллах бла болгъаннга,

Аллахы болгъаннга

Джангызма деб тыхсыу,

Не тюрлю да тарыгъыу –

Айыбды, гюнахды.

адамда Адамны уятыу,

адамны джаныуарлыгъын-хайуанлыгъын къурутуу,

аны Адамлыкъгъа-Муслиманлыкъгъа чакъырыу,

Хакъ кертини ангылатыу,

Керти динни джайыу –

Ол назмучугъа да баш ишди, борчду.
Шийир да – азанды.

Ким болса да, эшитир,

Ойланыр, тюшюнюр деб, базама.

Аны ючюн джазама

Норвейде да назму.

Stavanger 28.06.03
ЭНДИ НЕ БОЛУБ КЪАЛГЪАНДЫ БИЗГЕ? ++++++++
Тау тёппеледе чыммакъ къарла,

Шоркъулдаб келген тап-таза суула,

Джашил джагъала, нарат терекле,

Мийик къаяла, орман чегетле –

Буду Къарачай деген Ата джурт, Алан джурт,

Аллах бизге берген мийик джурт, джаннет джурт.

Минги Тауну да буз сюммеклерин эмиб,

Ёсген тюрклебиз, таулулабыз биз,

Бёрюкъан, таукёл, таукел адамлабыз биз.

Къалюбаладан ахырзаманнга дери,

Джайылдыкъ Заманда, Аламда, Узайда.

Джолубузну, джаныбызны хар къуру, хар къайда

Аманат этиб Тейриге-Аллахха,

Бойсунмай келдик терсликге, палахха.

Кёлюбюзню этмедик аман.

Уллу Аллахдан тиледик иман.
Энди не болуб къалгъанды бизге -

Башыбыз къалырча бедишге, сёзге.

Халкъгъа, джуртха сюймеклик да аз...

Энтда дун-дуниягъа джайылгъанбыз.

Джуртдан, халкъдан айырылгъанбыз,

Къайгъыдан, сагъышдан а – огъай.

Джарылгъан джюреклерибизден туралла къанай.

Эркин Кавказ ючюн сермешген къазакъ бёрюле –

Чечен, Юнгюш, Малкъар, Къарачай,

Аллах ючюн, Адам ючюн сермешген таулула –

Чечен, Юнгюш, Малкъар, Къарачай –

Аллахны джоругъу бла джашаргъа излейбиз биз,

Къуран бла, Шериат бла джашаргъа излейбиз биз –

Аны ючюн кюрешеди бизни бла Ибилис юзюк.

Бир Аллахха ийнаннганла бла Ибилисге табыннганла.

Кеслерича имансыз этерге ууланыбла,

Кеслерича мурдар, гуду, тоноучу этерге ууланыбла,

Кеслерича намыссыз, бетсиз, уятсыз этерге ууланыбла,

Кеслерича джаныуар, хайуан этерге ууланыбла.

Аны ючюн барады тохтамай къазауат.

Тынгылаб турургъа джокъду амал.

Аны ючюн, къаламгъа,

джихад къылычхача, къадалыбды

Джулдузлу, Айлы – Къарачайлы

Лайпанланы Билал
БУ ДУНИЯСЫН ДА БУРАЛЛЫКЪДЫ ДЖАННЕТГЕ
Къайда, къалай, неге тюберин билсе адам,

Къачан, къайда, къалай ёлюрюн да билсе адам,

Джашау – ол ёлюмге джууукълашыуду деб, турса адам,

Джашауу бурулур эди джаханимге.

Джашаргъа, ёлюрге да не ючюн кереклисин билсе адам,

Ёлюмден сора да тириллигин сезсе адам,

Толу болса кёлде-джюрекде иман,

Ол бу дуниясын да бураллыкъды джаннетге.
ДЖАРЫКЪ ХОРЛАЙДЫ КЪАРАНГЫНЫ
Чыпчыкъла да къууаналла тангнга.

Къууанмагъан ким болур анга?!

Къууанчын этебиз аны

Адамла, джаныуарла да,

Терекле, кырдыкла да.

Аны ючюн джандырабыз чыракъланы да,

Аны ючюн кюреше келгенбиз

От этерге, отну джукълатмазгъа да.

Аллах джандыргъан джулдузланы

Бурхуларылла, кёлеккелерилле.
Аллах да сюймейди къарангыны,

Аллах джаратхан джанла –

Биз да сюймейбиз къарангыны.
Бизни къарангыдан джарыкъгъа чыгъарыр ючюн,

Нюр Китабын – Къуранын – ийгенди Аллах.

Нюр джарыкъдан эсе къарангыны сайлагъаннга

Джетеди къыйынлыкъ, азаб, палах.

Да ким болур къууанмагъан анга?

Джарыкъ хорлайды къарангыны,

Къууанчын этебиз биз да аны.

От тиллеге ушайдыла толкъунла.

Кёк кюкюреб, ачы чартлаб,

Урады анга къайырылгъан тенгизни.

Тенгиз чыпчыкъла,

къонар джер табмай,

Къычырыкъ-сыйыт, къуугъун этелле –

Тенгиз джутхан къыйынлыланы

Джанларыча учалла ала.

Къанатлы къычырыкъ-сыйыт

Кёлюмю-джюрегими титиретелле:

Мында да джокъду тынгы-тынчлыкъ.

Балаууз чыракъ, джукъланыргъа аз-буз къала,

Къарыусуз джанады –
Ол не эсе да, сабийлигими,

Лампа джарыгъында

Къуран окъуй тургъан Анамы

Эсге тюшюреди.

Тынгыбызны-тынчлыгъыбызны да алыб,

Сюрюб айланнган.
Ансы келиб бу Шимал тенгизни

Джагъасына нек орналдым мен,

Джуртумдан, халкъымдан да айырылыб?
Дагъыда къайдан келди бу таууш:

Кимден, неден айырылсанг да,

Имандан айырылма.
ГОЛЛАНДА ДА ДЖАЗЫЛГЪАН ШИЙИР
Мында къызла

Боюнларын-къоюнларын, киндиклерин-бутларын ачыб,

Тиширыу берекетлерин дуниягъа чачыб,

Алай алдаргъа кюрешелле джашланы,

Алай излейле кеслерине эр.

Мал базаргъа ушайды шахарны ара майданы.

Джангыз эчкилени, ийнеклени, байталланы, къойланы орнуна –

Ары-бери баргъан къызла, тиширыула...

Намыс-уят, бет-адет дегенча затланы

Эски кийимленича аууушдуруб,

Джангы кийимлери, къылыкълары бла уа

Джахил заманланы тюшюрелле эсге.

Тиширыу маталлы болуб айланалла.

Къартларын къартлыкъ юйлеге бериб,

Кеслерин да ичкиге, хаулеге бериб,

Намысларын нафысларына хорлатыб

Айланнган джаш тёлю, шашхан тёлю.

Ахырзаман дуниясы.

Ахырзаман адамчыкълары.
Кеси кесин эсгериб, тюшюнюб,

Къачан акъыл джыярыкъды экен адам улу?!

Огъесе кёрген къыйынлыкълары

Азлыкъ этеми болурла анга?!

Саулугъум-кючюм тюгенмегенлей,

Джюз джыл джашау тилейем Аллахдан,

Сакъла дейем къайгъыдан, палахдан.

Ата-ана, эгеч-къарнаш ючюн да,

Джумлей муслиман ючюн да,

Бютеу адам улу ючюн да,

Кетгенле, келликле ючюн да.
Артда ангыладым – неден да алгъа,

Аллахдан иман тилерге кереклисин,

Къалгъанны барын андан сора...
Акъылым-эсим тюрленмегенлей,

Саулугъум-кючюм юзюлмегенлей,

Джашар джылла тилейме энтда Аллахдан –

Халкъымы сакълар ючюн къайгъыдан, палахдан.

Анга динни, иманны сингдирир ючюн, джаяр ючюн,

Кесим да тобагъа, халкъыма, джуртума къайытыр ючюн,

Къуран аятланы, назму тизгинлени да айтыр ючюн,

Кесими, халкъымы да къутхарыр ючюн,

Энтда талай джыл джашау тилейме Чексизден.

Алай а, умутсуз болургъа джарамаз.

Этеме тилек, къылама намаз,

Ас-салам алейкум, Минги Тау, Кавказ.

1. БЁРЮ БЛА ИТ

Джаныуар да къоруйду джуртун:

Чекни сакълай, кече-кюн айланады джортуб.

Къуш да къоруулайды къаясын –

Джаны чыкъмай, берлик тюлдю уясын.

Итле ит этерге излейле бёрюню,

Ит болгъандан эсе ол сайлайды ёлюмню.

Биреуге бойсунуб, тагъылгъандан эсе бойнундан,

Ол хазырды айырылыргъа къабханнга тюшген санындан эм джанындан.

Къазакъ бёрю джангыз кеси болса да,

«Ит джыйын биригибди, кёбдю, кючлюдю –

Ит болуб, аланы бирлери болуб къалайым»,- демез,

Бёрюлюгюн, эркинлигин тас этмез.
Кишилигин, эркинлигин тас этиб,

Ол ит болуб, итча тюлдю джашарыкъ.

Ит – къулду, Бёрю –ёзденди, джангыз буду

Экисини арасында башхалыкъ.

Джуртун, къауумун, бёрюлюгюн, эркинлигин

Алтын сынджыргъа, кюмюш тегенеге ауушдургъаннга,

Джауну чуругъун, джоругъун джалагъаннга, джакълагъаннга,

Душманнга джол уста болуб, ёз къошуна, къауумуна чабханнга

Айтхандыла бёрюле, душманла да «ит» деб.

Алай бёлюнеди адам улу да экиге.

Ёзден эсенг – барыб тохтагъан эрсе –

Аллах дерсе, Халкъым дерсе, Джуртум дерсе.

«Сынджыр», «тегене», «сюек» дей, талашырса, ёлюрсе.

Эркиши бол, ёзден бол, не да сыйла къуллугъун къулну,

Джол ачыкъды – кесинг сайла кесинге джолну.

Къушну да къаргъа этер умутлулла ала.

«Сен джангызса, бизни тилибизни ал,

Бизни бирибизни ал.

Биз бишген уллу къазанда сен да биш.

Кеси разылыгъынг бла къошул джамагъатха,

Огъай десенг – ашырлыкъбыз ахратха.

Аман этерикбиз кюнюнгю,

Аман этерикбиз кёлюнгю».

Узакъ болса да аралары,

Къая тюбюнден темирчилейдиле къушха,

Алдар умут да этелле «джууукъ бол» дей, къошха.

Къаргъалагъа ол къайдан болсун джууукъ.

Ол джууукъду Кёклеге, элиялагъа –

Къаргъала джетелмез дуниялагъа.

Кюнню батыб баргъанын да эм артха кёреди ол.

Къаргъаланы тенглигине энмез-тюшмез ол,

«Къаргъа болгъан къуш» деб, бедишлик болмаз ол.

Не къанатларын джаяр да кетер ёрге,

Не къанатларын джыяр да, ёлюб тюшер джерге.

къул бла Ёзден...

Я Аллах, болуш

Бизлеге ёзденлей, къушлай, бёрюлей къалыргъа,

Хакъ джолдан, иман джолдан тайышмай барыргъа,

Къыйынлыкъда, къууанчда да Адамлай къалыргъа.

Джазыучу уа – сабан ёгюзге.

(Бал чибинни къыйнайла балы ючюн,

Тартхан ёгюзге да кёбюрек джетеди чыбыкъ).

Джамчы бла айланабыз сюрюб.

Тёнгегибиз тюл, джаныбыз

Ёмюрлюкге къалгъанды джибиб.

Сыннган сюек да ызына къайнайды.

Сыннган кёлге уа аллай мадар джокъ –

Эсибиз бизни кече-кюн да къыйнайды.

Джангыдан тюшюре ёртеннге-отха –

Тутмакъгъа, сюргюннге, къазауатха:

Мурдар джорукъ ёлтюреди, тонайды.

Аны унутуб-къурутуб болалмай,

Терслейбиз кесибизни, бир-бирибизни, башхаланы да...

Соруу кемиреди къартланы, джашланы да:

Не ючюн?
Соруугъа джууаб береди Аллах:

Айырмагъанынгыз ючюн сууаб-гюнах,

Айырмагъаныгъыз ючюн халал-харам,

Къуран бла, шериат бла джашамагъаныгъыз ючюн,

Ибилис джорукъгъа бойсуннганыгъыз ючюн,

Аллахдан тюл, андан къоркъгъаныгъыз ючюн,

Анга табыннганыгъыз ючюн,

Аны джолуна кёчгенигиз ючюн,

Джетеди сизге къыйынлыкъ.
Ийнаннган къауум сорады Аллахха:

Биз сени джолунгда барыргъа кюрешдик,

Халкъыбызны да къутхарыргъа кюрешдик,

Ибилис бла да аямай сермешдик.

Бизлеге уа нек джетеди къыйынлыкъ?
Былагъа да береди Аллах джууаб:

Сиз кюрешдигиз Ибилисге къаршчы,

Ибилисден джетеди сизге къыйынлыкъ.

Алай а, энди сиз къойгъансыз кюрешни,

Къууандырасыз шайтанны, Ибилисни.

Бош айтасыз «арыгъанбыз-талгъанбыз» деб,

«Кесибиз да аз къалгъанбыз» деб.
Иманны азлыгъыды бу сёзлени айтдыртхан,

Ибилисни джоругъу бла кюрешни тохтатдыргъан.

Иманны джокълугъу ючюн джетеди къыйынлыкъ,

Иманны азлыгъы ючюн да джетеди къыйынлыкъ.

Иманыгъыз толу болса, керти болса,

Адамны шайтандан сакълай, къутхара,

Ёлгюнчю кюреширик эдигиз.

(Аллах джюрегинде болгъан джангыз болурму?)

Керти ийнаннган къарыусузма демейди

(Аллахы болгъан, Аллах бла болгъан къарыусуз къалай болур?)

Бу дуния уа – анга джихадды, къазауатды.

Не да барды, не да джетишеди озуб.

Сизге джетишмеген – иманды джангыз,

Аны тилегиз да, бардырыгъыз джихадны.

Сизни ючюн джаратханма дунияны эм ахратны.

Адам улуну къутхарыр ючюн,

Мен да Европа бла Азиягъа керилгенме

Евразияны бирлигин къутхарыр ючюн.

Урса да хар кюн джюрегим,

Тюрк-муслиман дунияны атынданды

Аллаху тагъалагъа тилегим.

Къазауатчы атларыны ёшюнлери бла уруб,

Махтанчакъ Ауропаны терк тобукъландырыб,

Сора атларыны къуйрукъларына байлаб, сюйреб,

Алай къошханла Азиягъа...
Юзюлюб, къачаргъа кюрешгенлени да,

Аркъан атыб, тутуб, артха къайтаргъанла.

Кюч бла, джигитлик бла къургъанла ала

Дунияны титиретген империяланы.

Ойгъанды артда Тюркню къаласын.

Чачылгъан Тюркню да бирге джыяргъа

Бу назму сёзюм джарасын.

Минги таулу атауулунданма.

Тирилир, биригир деб,

Бу назмуну ол джора бла джазгъанма.
Минг-минг джылны мындан алгъа

Тюрк тюркге салгъан биринчи джарадан

Бюгюн да бетибизге чачыла тургъан,

Къычыра тургъан тюрк къанды бу назму.

2.КЕТГЕННИ, КЕЛЛИКНИ КЁЗГЕ КЁРГЮЗТЕ
Сабийлигим къалгъанды къайда?

Сюргюнде – Къыргъызстанда, Кок-Сайда.

Джашлыгъым а ётгенди къайда?

Къызыл-Къалада, Къарачайда.

Билмейме къайда джетерин аджалым.

Айю къарт болгъанында джубранчы болду деб,

Джылым келгенинде къалдым джолоучу болуб.

Биринден бирине кёчюб айланама.

Алай а, ийнанама:

Джазыу джууукълашдырса джулдузу бла Айгъа,

Болджалым джетсе, Топрагъым тартыб,

Къайтарыр артха – Къарачайгъа.

Мени назмуларымда табарсыз.

Къадау Ташха,

Джангыз Терекге,

Къазакъ Бёрюге

Сын-суратымача, тин сыфатымача къарарсыз.

«Джарылгъан джюрегинги

Кёкюрегингден къоратайыкъ,

Аны орнуна бир сау джюрек

Табайыкъ, орнатайыкъ»,- дейле.
...Джюреги сау, ким болса да,

Бир ёлсе деб, сакъларча,

Джюрек джаргъан джашаугъа

Быллай бир къадалырча,

Биреуню къара кюню

Меннге джарыкъ боллугъун

Ким айтды? Аны да айт.

«...Къанатлыча чалдышда,

Башха джюрек, башха джюрек

Тыпырдайды кёкрекде.

Ол урады-къычырады

Чакъырады иесин...».
Бу сезим бла дунияда

Джашаргъа боллукъмуду?

Батырнымы, къызбайнымы,

Эркекними, тишиними –

Кимни джюрегисе сен?

Ким эди сени иенг?

Башхада джашарынгы?!

Ма менде джашарынгы?!
Ол къоркъа да болуред,

Сен джашау берген инсан

Терс иннетли болур деб,

Бир къара иш этер деб,

Огъесе, иенг кеси да

Тюз адам болмазмы эди?

Сени бла боллукъду:

Оюмум-сёзюм-ишим а

Сеникимид, меникимид?

Бирге джашаб кетсек да,

Алгъыннгы джюрекденча,

Бошарыкъма сенден да.

Этерикмисе къуллукъ?

Душманны къаушатыргъа

Боллукъмуса джумдурукъ?

Ёз халкъынгы къайгъысын,

Ёз иенги къайгъысын?
Ким биледи, сени иенг

Болгъан эсе да

Мени джюрегими джаргъан?
Алай эсе,

Сен да къыйнарыкъса мени.

Алай а,

Мен да къыйнарыкъма сени.

Дохтур сакълайды джууаб.

Гюнах-сууаб деген а?

Джашау-ёлюм деген а?

Дуния-ахырат деген а?
Не джашауну, не ёлюмню

Сайларгъа керекме мен.

Башха джюрек бла джашауну,

Не кеси джюрегим бла ёлюуню –

Ма экисинден бирисин –

Сайларгъа керекме мен.