Т ирән тамырлы түНТӘрем тирән тамырлы түНТӘрем™ ˜ тирән тамырлы түНТӘрем

Мамык шәлләрем бугач,

Быел җырлаган җырларым

Булган икән башыма.
Бара торгач мин утырдым

Чүмәлә төпләренә,

Әнекәем син риза бул

Имезгән сөтләреңә.

Яхшы күлмәгем кисәм,

Бармас идем иске өйләргә

Болай үләсем белсәм.

Безнең бакча янында,

Газиз башым вәйран булды

Яшь кенә чакларымда.

Ике балаң җыелыр

Алар булып, мин булмагач

Күңелләрең боегыр.

Кайнап пешсен ашларың,

Почталарда торган чакта

Ни күрмәде башларым.

Колхозда эшләмәдем,

Бу уйларымны әйтмәдем

Шушы кадәр нишләдем.

Өйләрдән чыгып киттем,

Үзебезнең иске өйләрдә

Башларыма ук җиттем.

Урман буйлары томан,

Туганнарым, еламагыз!

Үлемем шуннан булган.

Мин дип кемне сөярсең,

Исләреңә төшсәм әнкәй

Янган утка төшәрсең.

Башын түбән куярсың,

Инде әнкәем Рашидәңә

Хәер-дога юлларсың.

Гөлләр чәчәк ата дип,

Әнкәем көтәр инде

Рашидәм кайтыр диеп.

Сабынламый юыгыз,

Ходай кушмаган эш булмас

Чыдагыз, еламагыз!

Бик еламагыз инде,

Киләчәктә күрешербез

Шуны теләгез инде.

Муйныма бау элмәгә,

Дөньялардан туйганыма

Мәҗбүр булдым үлмәгә.

Тартып ачуы яман,

Их дусларым Сез яшәгез

Үлем әчесе яман.

Нокта куям юлыма,

Бу бәетне багышлыймын

Рашидә исеменә.

1995 елда Татарстанның Чүпрәле районы Иске Чүпрәле авлында яшәүче Насруллиннарнның уллары Себернең Сургут шәһәрендә эштән кайткач кинәт кенә вафат була. Ул эштән бик туңып кайта һәм ваннага юынырга керә. Ваннада аңын югалта һәм кабат аңына килә алмый. Ике баласы һәм хатыны калалар. Фәритнең авылдагы әнисе Сатирә ханым хәсрәтеннән шушы бәетне чыгара. Бәетне аның бертуган сеңелесе Хаҗиева Надирә Абзаловна күчереп ала. Надирә тормышта Балтач районы Түнтәр авылында. Түнтәр урта мәктәбендә физика укыта.

Бәетне Хаҗиева Надирәдән Зарипова Энҗе күчереп алды.
Рассадалар чәчкән идең,

Алар тишелеп чыктылар.

Кара мыеклы йөзләрең

Һич исемнән чыкмыйлар.

Җавап бирүче булмас.

Себер җирендә җан бирдең

Гомерең күңелемнән чыкмас.

Җаннар биргән чагында.

Су сөртүче дә булмады

Иреннәрең янына.

Хәлләреңне белергә.

Кем уйлаган шулай яшьли

Кара гүргә керергә.

Яткырганнар табутка.

Төшемә дә кермәс иде

Балаң үксез калырга

Үле гәүдәләреңне

Һичбер нәрсә баса алмый

Янган йөрәкләремне.

Йөрәгем янулары

Бигрәк авыр булды инде

Гүрләргә салулары.

Шуның да берсен алдың

Ике балаңны тилмертеп

Ятим итеп калдырдың.

Синнән хәбәр юк һаман

Йөрәкләремне өзәсең

Ничек түзим соң балам.

Ике үксез балаң да

Кайтып керерсең тоела

Ишеккә караганда

Вафат булуларыңа

Мәхәббәт гәүдәләреннең

Һай, җансыз калуларына.

Каты тилмердең микән

Безне мәңгегә ташлавыңны

Сизеп өлгердең микән.

Һичбер чаралар да юк

Бу дөньяда синнән башка

Аңа дарулар да юк.

Ахирәттә күршүләр

Минем алладан соравым:

Әнә шул сөйләшүләр.

Бу вакыйга 1954 елда Татарстанның Калинин районы Радика исемле авылда була. Явыз хатын колхоз рәисенә кияүгә чыкмакчы була. Әмма тегесенең бу хатынны бала белән аласы килми. Баланы юк итәргә куша. Хатын исә 8 яшьлек баласын мичкә тыгып яндыра. Каяндыр кайтып әбисе өйгә кергәндә мичтә баланың янып бетмәгән аяклары гына калган була.

Бу бәетне Кукмара районы кешеләре язып алган. Кукмарадан Балтач районы Түнтәр авылына тормышка чыгып килгән укытучы Ибраһимова Дамира Мансур кызыннан күчереп алынды.

Күчереп алучы Түнтәр авылы кызы, Зарипова Энҗе. октябрь 1998 ел.

Бу бәетнең башларын,

Кызганмыйча укыгыз Сез

Бу бәетнең дәвамын.

Кызын утка ташлаган

Әнкәй мине үтерергә

Үзенчә план корган.

Сәдәпләрен өзмичә

Кара гүргә кереп булмый

Күрәчәкне күрмичә

Минем әни ышанган,

Шунан соң ул үзен үзе

Начар фикергә салган.

Ни уйладың әнкәем,

Ничек әзрәк кызганмадың

Мин бит синең бәбкәем.

Өсләремә кияргә,

Мине үтермәсәң дә

Барыр идең кияүгә.

Йөгереп тышка чыгарга,

Ничек кулларың барды соң

Әнкәй мине утка атарга

Одеалларга урадың,

Әнкәй инде үзең дә бит

Кайгыларга уралдың

Төтен булды һавага,

Билдән суеп утка салдың

Ышан явыз анага.

Текмәгән күлмәккәем,

Исләреңә төшәр әле

Өзелер үзәккәең.

Утка салып яндырдың,

Җир йөзендә гыйбрәт өчен

Вакыйгаңны калдырдың.

Пешергән ашларыңа,

Сигез яшьтә җиттең әнкәй

Минем яшь башларыма.

Кызганычтыр һәркемгә,

Әнкәй гомрең үтсен иде

Мәңгегә төрмәләрдә.

Зәңгәрле күлмәккәем,

Киләчәктә үзеңнең дә әнкәй

Өзелер үзәкләрең.

Кереп булмый гүрләргә,

Аякларым гына калган

Әбекәем кергәндә.

Май исләре чыкканга,

Бигрәк авыр булды инде

Газиз җаным чыкканда.

Май исләре килеп торган

Урамнардан узганда,

Азрак кызганмадыңмени

Мин утларда янганда.

Чәчләремне тарасам,

Газиз җаным кызганыч бит

Әзрәк уйлап карасаң.

Тасма белән үрмәссең,

Мине мичтә яндырсаң да

Барыбер рәхәт күрмәссең.

Җырлый-җырлый су сипсәм дә

Үсмәде суганнарым,

Минем газиз тәннәремне

Күрмәде туганнарым.

Шундук кулга алдылар,

Болар киткәч авыл халкы

Ләгънәт укып калдылар.

Җыелдылар, килделәр,

Суд белән гомрен аларның

Иректән мәхрүм иттеләр.

Кисмәдем кырыйларын,

Шул чакларда эчем пошты

Килде җылыйсыларым.

Килде санасыларым,

Төшләремә дә кермәде

Утта янасыларым.

(Рәдиф бәете)

1996 елның 12 июнендә җанны тетрәндерерлек вакыйга булды. Рәхимсез үлем минем классташ дустым — Фатыйхов Рәдиф Рәсүл улы өстендә кара канатын җәйде, җир аны үз куенына алды.

Рәдиф һәрвакыт ачык йөзле, тәмле телле булды, кулына гармун алып, үзе гармунына кушылып җырлап җибәрсә, һәркем сокланудан хәйран кала иде. Утлар уйнатып, сәхнәләрне дер селкетеп биегән чагында, тиздән аны югалтачагыбыз кемнең башына килсен?

Шаян сүзләр әйтеп безне көлдергән, үзе дә безгә кушылып көлгән чагында кем уйласын аны Шушма сулары үзенә алыр дип? Ләкин нишлисең, язмыштан узмыш юк диләр бит, барыбер түзәргә, тешне кысып булса да чыдарга кала.

1 сентябрь көнне без барыбыз да мәктәпкә килдек. Инде 11 нче класска... Бәйрәмнән соң Борнакка — Рәдифнең каберенә чәчәкләр илттек. Ул юк инде. Ләкин күңел ышанмый, якты йөзле классташыбыз һаман безнең янәшәдә кебек.

Мондый хәсрәтне беркемгә дә кичерергә язмасын, диләр әти-әнисе Рәсүл абый белән Фәния апа. Хәзер инде аларга берничек тә ярдәм итеп булмый. Кайгыдан иң яхшы дәва — вакыт, диләр бит. Сабырлык кына сорарга кала.

Без изге күңелле дустыбызны мәңге онытмабыз. Бу шигырем аның әти-әнисенә, дусларына Рәдиф турында бер истәлек булып калсын иде.

Бәет Гөлназ Гариповадан 1996 елда язып алынды. Балтач районы Янгул авылы. Гөлназ чыгышы белән Түнтәрдән. Гөлназның әбисе Марзия Кадыйрова Түнтәр кызы, бөтен гомерен Яңгул авылында укытучы булып үткәрде. Түнтәр һәм Яңгул авылларының иң хөрмәтле кешеләренең берсе.

1997 елда 11 класс укучысы Гөлназның “Чулпы чыңы” исемле шигырьләр китабы да 1500 данә тираж белән басылып чыкты.

Күңелемнең өзгәләнгән чагы,

Оеп каннар сава йөрәккә.

Һәрбер күздән яшь чишмәсе ага,

Җаннар телгәләнә бигрәк тә.

Җилләр шавын зур кайгы йомды.

Китап калган кебек хәрефсез

Син дә, авыл, калдың Рәдифсез.

Үз кубызыңа безне биеттең.

Хәзер менә авыл моңсыз калды —

Алып киттең Борнак егетен.

Чыңлый күңелдәге ярада.

Шул чыңнарга кушыла чишмә җыры —

Хатирәләр җанда яңара.

Селкенерлек итә идәнне.

Яшь чагына кайта әбекәйләр,

Күз яшьләре сара күзләрне.

Йөрәкләргә үтә сагышы.

Күңел түрләреннән уелып үтә

Таһир-Зөһрәләр язмышы.

Сандугачтай гармун сайрата;

Менсә сәхнәләрне ду китерә,

Кулларыннан утлар уйната.

Сагынырга гына калыр дип.

Уналты яшь яңа тулган килеш аны

Җир үз куенына алыр дип.

Чәчәкләргә күмде болынны.

Сайрар кошлар җырлый, суза кебек

Рәдиф, синең соңгы җырыңны.

Яшь пәрдәсе каплый яңадан.

Кем биетер, кем җырлатыр инде —

Нигә киттең безнең арадан?!..

Нигә шулай ачы булдың син?

Нигә кешеләрнең көләч йөзен

Ачы яшьләр белән юдың син?

Гүя җирнең сынды сабыры.

Мөмкинме соң яп-яшь бу егетне

Җир куенына илтеп салуы?!

Аңлап матурлыгын дөньяның.

Беләм, уйнап-җырлап җир йөзендә

Уналты ел бары торганын.

Уналты бит сиңа нибары!

Бергә-бергә гөрләп яшәгәндә

Үзенә алды Шушма сулары.

Шат очкыннар сипте күзеннән.

Бир түземлек, бир Ходаем, безгә,

Ул мәңгегә синдә бүгеннән!

Каберенә бара көн саен.

“Гармуның да монда, дусларың да,

Үзең генә юк бит, улкаем!

”Китмә, улым, китмә, кадерлем!!!”

Авыр икән бала югалтулар

Кичлегенә җиткәч гомернең...

Улкаеңа — җәннәт, иншалла.

Әй, Ходаем,ана күңелкәен

Юатырдай дәва булса ла!

Берүк үзең җиткер, Ходаем!

Фәрештәдәй бу гөнаһсыз җанга

Догаларыбыз барсын һәрдаим.

Гөл һәм чәчәкләргә күмелгән.

Син үзең дә безнең күңелләргә

Гөлләр белән гүя үрелгән.