Мә тін дерді оқып, оларды салыстыра тал даң дар. Оқылым мәтіні нің  ше шен дік толғауға жататынын дәлелдеңдер. Оқылым мәтіні

87
За ман да сы бол ма са,
Қа рия бо лар тез ға ріп.
Ел жа ға лай қон ба са,
Бе те ге лі бел ға ріп.
Қаз-үй ре гі бол ма са,
Ай дын-шал қар көл ға ріп.
Әділ биі бол маса,
Бір лі гі кет кен ел ға ріп.
Қа ді рін елі біл ме се,
Қай рат ты ту ған ер ға ріп.
Ба қыт ты адам қа ла са,
Қар үс тін де от жа нар.
Ба қыт сыз адам қа ла са,
Құр ғақ үй ден су та мар.
Жақ сы ту ған ба ла ның
Ата сы жа ман бол са да,
Үй де оты рып сый та бар.
Жа ман ту ған ба ла ның
Ата сы жақ сы бол са да,
Түйе үс ті нен ит қа бар.
(То рай ғыр ше шен)
То рай ғыр Еді ге ұлы (1772–1825) – бел гі лі би, ше шен. 
Шық қан те гі – ар ғын ішін де гі ай да бол. Пав ло дар об лы сы, 
Ба ян ау ыл өңі рін де ту ып өс кен. Әке сі Еді ге Тө ле бай ұлы Тәуке 
хан тұ сын да би бол ған. То рай ғыр орыс қа ба ғы ну дан бас тарт-
ты. Ор та жүз де Ғұ бай дол ла Уәлиұлы ның хан дық би лі гін 
ор нық ты ру ға әре кет жа са ды. Орыс отар шы лы ғы на қар сы 
ақыл- па ра са ты мен, ай бын ды сө зі мен кү рес кен То рай ғыр 
Ре сей құ жат та рын да (1825) им пе рия ға қа ру лы қар сы лық 
жа са ған Сар жан Қа сы мұлы мен те ңес ті ріл ген. То рай ғыр дың 
адам ның қо ғам да ғы ор ны ту ра лы тү сі ні гі мен на қыл да ры на, 
жақ сы мен жа ман ды без бен де ген көр кем әрі бей не лі сөз де-
рі не да ла да на лы ғы, ха лық фи ло со фия сы тән. Мәш һүр Жү сіп 
Кө пей ұлы за ма на қай шы лық та рын те рең та ны ған То рай ғыр 
би дің на қыл сөз де рін («Ас пан, жер жә не адам жа ра ты лы сы 
ту ра лы») өзі нің тір ші лік тің бас тау көз де рі жө нін де гі ой- пі-
кір ле рі не дә лел ре тін де пай да лан ған. Ба янау ыл өңі рін де 
«То рай ғыр кө лі», «То рай ғыр ауы лы» ат ты жер-су ат та ры бар.
(«Қазақстан» ұлттық энциклопедиясынан)

жүктеу/скачать 6.15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: