Т. Н.Ермекова,Г. М.Найманбаева,Б. М.Найманбаева
жүктеу/скачать 6.15 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Шешендік сөздің көтерген тақырыбы Шешендік сөздің тәрбиелік мәні
- Шешендіктолғау
| 85
4. Мәтінді оқып, шешендік арнаудың қай түрі екенін анықтаңдар. Ше шен дік сөзді талдаңдар. Шешендік сөз қан дай жағдайда туған? Шешендік сөздің көтерген тақырыбы Шешендік сөздің тәрбиелік мәні Жанқұтты он жеті жасында әкесінің айтуымен Сары елі- нің беделді биі Шабанбайға бата алуға барады. Жанқұт ты - ның жайын сұрап білгеннен кейін: – Шырағым, дүниеде не адал, әлемде не мықты? – деп сұрайды. Сонда Жанқұтты: Адал болсаң, судай бол: Су арамды кетіреді. Мықты болсаң жердей бол: Жер жаһанды көтереді, – деп жауап береді. Жігіттің жауабына риза болған Шабанбай би Жанқұттыны бірнеше күн қонақ етіп, кетерінде: Аллаңа жағам десең, азанды бол, Ағайынға жағам десең, қазанды бол, Халқыңа жағам десең, әділ бол. Судай таза бол, Жердей берік бол. Өмірің ұзақ болсын, Сөзің халқыңа қуат болсын, – деп, батасын беріп аттандырған екен. («Қазақтың би-шешендері» жинағынан) 5. Әуен, әуез, тембр, қар қын, кі ді ріс ті сөй леу мә не рі не сай қол да нып, ше шендік сөзге жасаған талдауларыңды оқып берің дер. Бұйрық рай етістіктерін анықтаңдар. 6. Қосымша әдебиет тер ден бір адамға арнайы айтылған сәлем, сын, әзіл, бата түрін де гі шешен дік арнауға мысалдар жазыңдар. 7. Ше тел дер де жүр ген немесе елге қайта оралған та ны мал қан дас та- ры мыз ту ра лы мә лі мет жинап, презентация немесе ой тұ жы рым дайындаңдар. 86 §6. Ше шен дік тол ғау 1. Нұр ту ған жы рау дың «Қа не ки, ті лім, сөй ле ші» тер ме сін «Қо ңыр» то бы ның орын дау ын да тың даңдар. Тыңдаушыға ық пал ете білу, ше шен сөйлеу талапта рын сақ тап, алған әсерлеріңді баян даң дар. Шешендіктолғау Ше шен нің жан дү ние сін де гі шы мыр ла ған тол ға ныс тол қын да ры тың да ған жан ға әсер ете тін тол ғау күй ін де өрі ле ді. Толғау – шешеннің ішкі толғанысы. Ол өмір, дү ние сыры, адам дар қатынаcының түйінін шешу т.б. күрделі мәселелерге ар на ла ды. Толғау өлеңмен, жырмен айтылады. Бұның өзі қазақ бишешен де рі нің даналығын, ақындығын, терең ой иелері екендігін көрсетеді. Бише шен дер – тек жұрт алдына шығып, уағыз айтушы немесе әдемі, жү йе лі сөйлеуге үйретуші ғана емес, таным сыр ларын шешуші, та ғы лым мәнін жеткізуші де. Толғаулардың көп көтеретін тақырыбы – ел, жер, ұлт тағдыры. Тол ғау ға насихат, өсиет, қоғамдықәлеуметтік жайға алаңдаушы лық, сая сатқа күмән, философиялық талдау тән. Толғаудың нақыл, мақалмәтел, басқа шешендік сөздерден айыр ма шы лығы – белгілі бір мақам мен, ас пап тың сүйемелдеуімен ай ты луы. жүктеу/скачать 6.15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|