89
§7.
Ше шен дік дау
1.
Cуреттен қандай ой түйдің дер? Қандай
би-шешендердің бала ке -
зін де дау-жанжалдарға билік айтқан оқиғаларын білесіңдер?
Шешендікдау
Егес кен ді бі тіс ті ріп, дау ды шие ле ніс тір мей ше шу ді көз дей тін, ел
дік тің ір ге сін бе кі те тін сөз ай ту – да рия ой лы да на ға, ке мел ой лы ке
мең гер ге тән қа си ет. Ше шен дік дау – әлеу мет тіктұр
мыс тық өмір де гі
шие ле ніс ті жағ дай да ай тыл ған жүй елі уәж, ұт қыр ой, тап қыр ше шім ге
құ ры ла тын ше шен дік сөз үл гі ле рі. Дау лы мә се ле орын ал ған түр лі
жағ дай да ше шім та бу ға бағ дар бе ре тін, әді лет заң ды лық та ры на не гіз
дел ген тұ жы рым ды ой лар. Ше шен дік дау маз мұ ны на қа рай бес түр ге
бө лі не ді:
жер дауы, же сір дауы, құн дауы, мал дауы, арна мыс дауы.
Билер дауды шешу барысында екі жақ тың да сұ рақталап та ры н
қанағаттандыра отырып, мәм іле ге ке лу мүм кін дік те рін қа рас ты ра ды.
Қа зақ да ла сын да дау лы мә се ле лер ді ше шу
жау ап кер ші лі гін қара
қылды қақ жарған әділ билерге, от ау ыз ды, орақ тіл ді ше шен дер ге
жүк теп отыр ған.
Ше шен дік дауға қой ыла тын талап тар:
1) ай ты лар ой дың маз мұн те рең ді гі, мән ді лі гі бас ты орын да бо луы;
2) көр кем де гіш құ рал дар мен амалтә сіл дер ді ұтым ды пай да ла ну;
3) ой шын дық пен ас тас қан, дә лел ді және ше
шен нің же ке сти лін де
та ны та тын бо луы тиіс.