Т. Н.Ермекова,Г. М.Найманбаева,Б. М.Найманбаева
жүктеу/скачать 6.15 Mb. Pdf көрінісі
|
| 4.
Мә тін ді оқып шығың дар. Ғылыми стильдің тілдік құ рал дарын қол да нып, мә тін ге ре цен зия жа зың дар. Ба рыс – Ор та лық Ази яның сә ні ХVІІ ға сыр да орыс тың те рі са та тын сау да гер ле рі «Ир бис» сө зін Азия аң шы ла ры нан ес ті ген. Ту ва да бұл аң ды «ир биш», Же ті су да «иль берс», Қы тай мен шек те се тін Ал ма ты ның шы ғыс жа ғын да «ир виз» деп атай ды. Ал қа зақ тар олар ды жай ғана «ба ры с» деп атай ды. Барыс – әлі то лық зерт тел ме ген, сы ры жұм бақ аң. Ұзын, қа лың әрі үл піл дек жү ні ашық сұр түс ті, тіп ті ақ деу ге әб ден бо ла ды, оның үс ті не қа ра әрі ірі дақ тар ша шы раң қы ор на- лас қан. Дөң ге лек бас ты, дө ңес маң дай, тік құ лақ, үл кен са ры көз ді, қа ра мұ рын ды, ақ-қа ра мұрт ты, жал пақ ерін ді. Барыс Ги ма лай, Па мир, Тянь-Шань, Ал тай, Үл кен Кав каз тау ла ры мен тау лы мас сив тер ді ме кен ете ді. Шат қал дар да, жо талар да, тау дың ең биі гін де жү ре тін ол адам ая ғы бас па ған жер лер де ға на ты ныш өмір сү ре ала ды. Ол 6000 метр би ік- тік ке дей ін шы ға бе ре ді. Жаз мез гі лін де өз «ше ка ра сы нан» – шат қал ды, ағаш та ры мол жер ден тө мен түс пей ді. Ал қыс та тау ете гі не қа рай тү сіп, ор ман іші нде жор ту ыл жа сай ды. 162 Барыс не ме се ир бис жал ғыз жүр ген ді ұна та ды. Өзі тұ - йық, ды быс шы ғар май ды. Кей жағ дай да ға на жырт қыш қа тән ыры лын ес ту ге бо ла ды. Сон дай-ақ ба рыс тың кө ру жә не ес ту қа бі леті ерек ше да мы ған. Бар лық мы сықтұ қым дас тар се кіл ді түн де жортқанды жақ сы кө ре ді. Барыс өте сақ. Кө бі не түн де, ымырт тү се бас та ған да қо ре- гін із деу ге шы ға ды. Ба рыс тар дың күн де лік ті қай тып ке ле тін тұ ра ғы жоқ. Тек ана лық та ры – тау тан дар кіш кен тай алан- да рын аяқ қа тұр ғыз ған ша 1,5–2 ай ға дей ін уа қыт ша үң гір- лер ді ме кен дей ді. Не гіз гі қо ре гі – еш кі, ар қар, қа бан, ма рал, елік, қо ян, ке кі лік пен ұлар. Олар дың ер кін дік те қан ша өмір сү ре ті ні бел гі сіз. Ал зоо бақ тар да 18 жыл дай өмір сү ре ді екен. Олар дың бақ тала сы әрі жауы – қас қыр. Қа зір әлем бой ын ша барыстың азай ып ке ту қаупі бар. Олар Ха лы қа ра лық та би ғат ты қор ғау ода ғы ның «Қы зыл кі та бы на» жә не Қа зақ стан ның «Қы зыл кі та бы на» ен ді. Ба рыс тар ды ау лау ға не ме се ату ға тый ым са лын ған. Қа зақ стан да барыс Ал ма ты жә не Ақ су-Жа ба ғы лы қо ры ғын да бар. Мем ле ке ті- міз дің сим во лы на ай нал ған ор таазия лық ба рыс тың тұ қы мы жыл сай ын ке міп ба ра ды. «Қа зақ стан-2030» ұзақ мер зім ді да му ст ра те гия сы нда Ел ба- сы ба ры сқа ай рық ша си пат бер ді. Ст ра те гия лық бағ дар ла ма да елі міз дің сим во лы ре тін де ба рыс тың не үшін таң дал ға нын Әбіш Ке кіл ба ев бы лай тү сін ді ре ді: «Пре зи дент ба рыс тың бей не сін кез дей соқ алып отыр ған жоқ… Ба рыс – дер бес, тә кап пар, мей- лін ше сақ, бі рақ қор қақ емес, ба рын ша ба тыл, бі рақ өз ге лер ге қи янат жа сап, бі реу дің ме ке ні мен же мі не кө зін аларт пай тын, бас қа лар ға жоқ тан өз ге ге бо ла азу көр се тіп, тыр нақ ба ты ру ды біл мей тін, бі рақ өзі нің есе сін де еш кім ге жі бер мей тін, тө ңі ре гін- де гі лер ге ақы рып-ба қыр май-ақ, ай рық ша ша лым ды лы ғы мен өзін сый ла та ала тын тек ті жа ну ар». (Дайындаған Айнұр Жалмағанбетова) 5. Көтерілген мәселелерді жан-жақты ой елегінен өткізіп, терең зер- де леп, халқымыздың өткені мен бүгіні және болашағы туралы сұхбат құрыңдар. Көпшілік алдында шешен сөйлеп, тың дау шы- лар ға ық пал ете білген сыныптастарыңды анықтаңдар. 6. Сөз дәлдігін сақтап, «Ал тын адам – Қа зақ стан ның ең құн ды жә ді- ге рі» та қы ры бын да презентация дайындаң дар. |