Таңһылыу Кусимова исемдәр донъяһында в мире имен
жүктеу/скачать 5.08 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ЯЛАЛИТДИН
Й ЙОРТБАҠ баш. — йорт+баҡ йортто, илде һаҡлаһын тигән теләк менән ҡушылған боронғо исем; Йортбаҡов фамилияһы бар ЙОРТБӘК баш.— йорт башлығы {Йортбәков фамилияһы бар) ЙОСОПҢЙОСОФ ғәр.—өҫтәмә матур, бик шәп (Йосоп пәй- ЮРТБАК баш. — юрт дом, стра-на, родина + бак защищай, ох-раняй (выражает пожелание, чтобы ребенок стал защитником своей родины); образована фамилия Юртбаков ЮРТБЕК баш.—глава рода, глава народа, страны (образована фамилия Юртбеков) ЮСУП ар. — приумноженный, кра-сивый, хороший (арабская фор-
42 ғәмбәр исеменән, сығышы Ио-сиф тигән боронғо йәһүт исе-:г::э барып тоташа, «йосоп һәм Зөләйха» легендаһына бәйле лә төрки халыҡтарҙа күп таралған) ЙОСОПЙӘН ғәр, фарс. - йосоп + йән; матур, бик шәп бала ПӨҘБАШ баш.—йөҙ башы, башлыҡ, етәксе (тарихи документтарҙа һаҡланған) ПӨҘЙӘШӘР баш. — йөҙ + йәшәр (оҙон ғүмер теләп ҡушылған боронғо исем) ЙӨҘЛӨБАЙ баш. — йөҙлөклө, бөркәнсек менән тыуған балаға ҡушылған боронғо исем ЙЫЛҠЫБАЙ баш. — йылҡы+ бай; 1) малы, йылҡыһы күп, бай; 2) йылҡы йылында тыуған (боронғо 12 йылдан торған мөсәл хисабында етенсе йылдың атамаһы) ЙЫУАНЫС баш.—йыуаныс, шатлыҡ ЙЫУАШБАЙ баш. — йыуаш (аҡыллы) + бай; аҡыллы бала, ЙЫҺАНГИР фарс. — йыһанды баш эйҙереүсе ЙЫҺАНДАР фарс. — йыһан, донъя башлығы ЙЫҺАННУР фарс, ғәр. — йыһан нуры ЙЫҺАНША фарс. — йыһан хужаһы ЙЫҺАТ ғәр. — 1) изге һуғыш; 2) тыйнаҡлы, тотанаҡлы ПӘҒӘФӘР ғәр. — йәннәт шишмәһе ПӘҘГӘРЦИӘҘЕГӘР фарс.— иҫтәлек, йәткәр, ҡомартҡы (боронғо йола буйынса, атаһы үлгәс тыуған балаға Бүләк, Мирас, Иәҙгәр, һәҙиә тигән исемдәр ҡушылған) ПӘКШӘМБӘТ фарс.—йәкшәмбе көн тыуған (Иәкшәмбәтов фамилияһы бар) ма древнееврейского имени про-рока Иосиф. Распространение данного имени у тюркских на-родов, возможно, связано с ле-гендой «Юсуф и Зулейха») ЮСУПЪЯН ар, перс. — юсуп кра-сивый+ян душа ЮЗБАШ баш. — сотенный, начальник, главарь (это имя зафик-сировано в исторических доку-ментах) ЮЗЬЯШАР баш. — юзь сто + яшар проживет (выражает по-желание долгих лет жизни) ЮЗЛУБАЙ баш. — имена со сло-вом ю з л у, ю з — «с покрыва-лом» давалось детям, родив-шимся в рубашке ЗИЛКИБАЙ баш. — зилки ло-шадь +бай богатый; богатый лошадьми; 1) издревле суще-ствовал обычай наречения де-тей названиями домашних жи-вотных; 2) родился в год ло-шади (название седьмого года в летоисчислении по двенадца-тилетнему животному циклу) ЮАНЫС баш. — утешитель, успо-коитель ЮАШБАЙ баш. — юаш кроткий, спокойный, умный+бай; умный, спокойный ЗИГАНГИР перс. — зиган+гир; покоритель мира, властелин ЗИГАНДАР перс. — зиган жизнь, вселенная, косжос+дар; властелин мира ЗИГАННУР перс, ар. — зиган жизнь, мир, вселенная, космос+ нур свет, блеск, луч ЗИГАНША перс. — зиган+ша; хо-зяин мира, властелин ЗИГАТ ар. — 1) священная вой-на; 2) выдержанный, скромный ЯГАФАР ар.— райский источник ЯДГАР перс. — память, реликвия (по старому обычаю ребенку в память отца, погибшего (умер-шего) до рождения ребенка, да-вали имена Мирас, Ядгар и пр.) ЯКШИМБЕТ перс. — от слова якшамбе — воскресенье; родился в воскресенье (образова-на фамилия Якшимбетов)
43 ЙӘЛИЛ ғәр. — бөйөк, оло, ҙур, хөрмәтле, шөһрәтле, атаҡлы ЙӘЛӘЛ ғәр. — бөйөк, дан ЙӘЛӘЛЕТДИН ғәр. — йәләл + дин; диндең бөйөк кешеһе ЙӘМИЛ ғәр. — матур; һөйкөмлө ЙӘМИН ғәр. — уң ҡул, ярҙамсы ЙӘНАЛИ фарс, ғәр.—йән + ғәли (Йәналин фамилияһы бар) ЙӘНБАҠТЫ фарс, баш. — йән + баҡты (был төр исемдәр оҙаҡ көтөп алынған балаға ҡушылған). Йәнбактин фамилияһы яһалған ЙӘНБИРҘЕ фарс, баш. — йән+ бирҙе; Йәнбирҙин фамилияһы яһалған ЙӘНБУЛАТ фарс. — йән+ булат ЙӘНБӘК фарс, баш.—йән + бәк ЙӘНГИЛ фарс, баш. — йән+гил (кил); Йәнгил тигән йылға, ауыл исемдәре бар ЙӘНГИЛДЕ фарс, баш. —йән-Ь килде ЙӘНГИР фарс.—йән+тир (тот, ал). Йднгиров фамилияһы бар ИӘНҒАЗЫЛ фарс, ғәр. — көрәшсе ЙӘНҒОЛ фарс, баш. — йән+ғол ЙӘНҒӘЛИ фарс, ғәр. — йән + ғәли; батыр йәнле ЙӘНЕКӘЙ фарс, баш.—йән + кәй (иркәлэү ялғауы) ЙӘНЙЕГЕТ фарс, баш. — йән + егет; нескә, саф күңелле егет ЙӘНМЫРҘА фарс. — йән + мырҙа ЙӘНОҘАҠ фарс, баш. — йән + оҙаҡ (ғүмере оҙон, оҙаҡ булһын тигән теләк менән ҡушылған исем) ЙӘНСУРА фарс, баш. — йән +сура (батыр); батыр егет ЙӘНТАҺИР фарс, ғәр. — йән + ЯЛИЛЬЦ ДЖАЛИЛЬ ар. — вели-кий, величавый, славнын, про-славленный ЯЛАЛЬ, ДЖАЛАЛ ар. —вели-кий. славпый
ЯМИЛЬ|| ДЖАМИЛЬ ар. - кра-сивый, прекрасный, любезный, милый ЯМИН ар. — правая рука, помощ-ник ЯНАЛИ перс, ар.—янЧ-гали (об-разована фамилия Яналин) ЯНБАКТЫ перс, баш. — ян ду-ша+ бакты появилась (такие имена давались долгожданным детям). Образована фамилия Янбактин ЯНБИРДИ перс. баш. — ян ду-ша+бирди Зал; образована фамилия Янбирдин ЯНБУЛАТ перс.— ян душа+бу-лат сталь ЯНБЕК перс, баш.—ян душа + бек крепкий ЯНГИЛЬ перс, баш. — ян душа+ гиль приди, приходи ЯНГИЛЬДИ перс, баш. — ян пришел ЯНГИР перс—ян душа-Һтир возьми, обладай (образована фамилия Янгиров) ЯНГАЗИЛ перс, ар. — борец ЯНГУЛ перс, баш.—ян душа+ гул (компонент мужских имен) ЯНГАЛИ перс, ар. — ян душа+ гали великий, величавый, сме-
ян душа-гкей (уменьш.-ласк. аффикс); душенька ЯНЗИГИТ перс, баш. — ян ду- шо + зигит (джигит) юноша; ду- шевный, чнстосердечный юноша ЯНМУРЗА перс. — ян + мурза ЯНУЗАК перс, баш. — ян душа+ узак долгий (выражает пожела- ние родителей ребенку долгих лет жизни) ЯНСУРА перс, баш. — ян душа+ сура герой ЯНТАГИР перс, ар. — ян + тагир;
44 таһир (Таһирйән исеме менән бер тин: таҙа, саф, пак) ПӘНТЕЛӘ фарс, баш. — йән+те-лә (Йәнтилин фамилияһы яһалған) ПӘНТИМЕР фарс, баш. — йән + тимер; (балаға ныҡлыҡ теләп ҡушылған исем) ПӘНТҮРӘ фарс, баш. — йән+ түрә; аҡыллы булһын тигән теләк менән ҡушылған (Йәнту-рин фамилияһы бар) ПӘНҺАРЫ фарс, баш. — йән+ һары (аҡ төҫ); Йәнсарин фамилияһында һаҡланған боронғо исем ЙӘНҺӨЙӘР фарс, баш. — йән + һөйәр (бала һөйәкле булһын тигән теләк менән оҙаҡ көтөп алған балаға ҡушылған исем) ПӘНӘБИ фарс.—түрә затынан ЙӘНӘХМӘТ фарс, ғәр. — йән + әхмәт; данлыҡлы кеше ЙӘНЬЮЛДАШ фарс, баш. — йән дуҫ: Иэныолдашев фамилияһы бар ПӘРК.ӘИ фарс— йәр, дуҫ, ип-тәш + кәй (иркәләу ялғауы) ЙӘРМӨХӘМӘТ фарс, гәр.—йәр + мөхэмәт ЙӘРМУЛЛА — ҡара: Муллаяр ЙӘРМӘК фарс, ғәр. — 1) йәрмөхәмәт исеменән ҡыҫҡартылған; 2) ҡара: Ярмаҡ (бәлки Ирмаков, Ермаков фамилиялары ошо исемдән яһалғандыр) ЙӘРМӘКӘЙ фарс, ғәр. — Йәрмөхәмәт исеменән ҡыҫҡартылған; йәки ҡара: Йәрмәк, Ярмаҡ) ЙӘҮҘӘТ ғәр. — өҫтөн, юғары ПӘҮИТ ғәр. — мәңгелек ПӘҮӘТ ғәр. — киң күңелле ЙӘҺҮҘӘ ғәр. — 1) тырышыусы; 2) йәһүд (Йәһүдин фамилияһы Сар) то же, что Тагирьян: чистый, невинный, непорочный ЯНТИЛЯ перс, баш. — ян душа+ тиля желай (сохранилось в фа-милии Янтилин) ЯНТИМИР перс, баш.—ян ду-ша+тимир железо (выражает пожелание ребенку «железного» здоровья) ЯНТУРА перс, баш. — ян душа+ туря умный (выражает пожелание ребенку, чтобы он был умным). Образована фамилия Янтурин ЯНСАРЫ перс, баш.— ян душа+ сары белый, светлый (в древне-тюркском языке сары озпачало «белый», «светлый»), Сохрани-лась фамилия Янсарин ЯНСЕЯР перс, баш. — ян душа + сеяр полюбит (выражает пожелание ребенку, чтобы он был любимым, уважаемым) ЯНАБИ перс. — благородного про-исхождения ЯНАХМЕТ перс, ар. — ян душа + ахмет; прославленный человек ЯНЬЮЛДАШ перс, баш. — ду-шевиый друг; образована фамилия Яныолдашев ЯРКЕИЦЕРКЕИ перс-яр друг, товарищ+кей (уменьш.-ласк. аффикс) ЯРМУХАМЕТ перс, ар.—яр друг+мухамет прославляемый ЯРМУЛЛА —см. Муллаяр ЕРМАКЦ ЯРМАК перс, ар.— 1) усеченная форма имени Яр мухамет; 2) см. Ярмак (воз- можно, фамилии Ирмаков, Ер маков связаны с данным име нем) ЕРМЕКЕЙ|| ЯРМИКЕЙ перс, ар.— усеченная форма имени Ярмухамет; или см. Ермак, Ярмак ЯВДАТ ар. — превосходный ДЖАВИТЦ ЯВИТ ар. —вечный ДЖАВАТЦЯВАТ ар. — благород- ный ЯГУДА ар. — 1) старающийся; 2) еврей (образована фамилия
45 к КАМАЛ ғәр. — кәмселекһеҙ, камил КАМАЛЕТДИН ғәр. — камал + дин КАМИЛ ғәр. — кәмселекһеҙ КАРАМ ғәр. — йомартлыҡ КАРАМЕТДИН ғәр. — карам + дин КАФИ гәр. — етерлек, ярарлыҡ; булдыҡлы КАШАН ғәр. — алдан барыусы;
КАШАФ ғәр. — асыусы, табыусы КЕЙЕКБАЙ баш. — кейек+бай (борон бала көслө, йылғыр булһын, тип төрлө януар, йәнлек атамаһын исем итеп ҡушыу йолаһы булған. Кейекбаев фамилияһы киң таралған) КЕЙЕКБИРҘЕ баш. — кейек+ бирҙе (Кейекбирҙин фамилияһы бар) КИЛДЕБАЙ баш. — килде+бай КИЛДЕБӘК баш. — килде+ бәк (көслө, ныҡ) КИЛДЕҒОЛ баш.—крлде+ҡол (малай, ир бала тыуҙы) КИЛДЕЙӘР баш., фарс. — кил- де+йәр (иптәш, дуҫ) КИЛДЕЯР баш., фарс. — килде + яр КИЛМӨХӘМӘТ баш., ғәр.—кил+ мөхәмәт КИЛМӘК баш. — ситтән килгән (килеү һүҙенән яһалған) КИЛСЕНБАЙ баш. — килһен + бай (боронғо төрки к и л с е н формаһында һаҡланған исем; Килсенбаев фамилияһы бар) КИНЙӘ баш. — кинйә, төпсөк; һуңғы бала КИНЙӘБАЙ баш. — кинйә + бай (борон кинйә, төпсөк балаға ҡушылған исем) КАМАЛ ар. — совершенный КАМАЛЕТДИН ар.—камал со-
мужских имен) КАМИЛ ар. — совершенный КАРАМ ар. — щедрость КАРАМЕТДИН ар.— карам щедрость -Ьдин религия КАФИ ар.—достаточный; удов-летворительный, деловитый КАШАН ар. — предводитель; об-разована фамилия Кашанов КАШАП ар. — открывающий, изо-бретающий КАШАФ ар. — открывающий, изо-бретающий КИЕКБАЙ баш. — киек вверь, бакие животные+бай (обычай на-речения ребенка названием ди-ких животных известен у мно-гих тюркских народов. У баш-кир распространена фамилия Киекбаев) КИЕКБИРДИ баш. — киек+бир-ди (образована фамилия Кигк-бирдин) КИЛЬДИБАЙ баш. — кильди при-шел+ бай КИЛЬДИБЕК баш. — кильди при-шел+бек сильный, крепкай КИЛЬДИГУЛ баш. — кильди по-явился+туп (кул) сын КИЛЬДИЯР баш., перс. — кильди пришел+яр друг, товарищ КИЛЬДИЯР баш., перс.—кильди + яр КИЛЬМУХАМЕТ баш., ар.—кил приходц+мухамет прослаеляе-мый КИЛЬМАК баш. — пришелец (от слова килеү — приходить). БШ, с. 214 КИЛЬСЕНБАЙ баш. —килсен пусть приходит + бай; сохрани-лась фамилия Кильсенбаев КИНЬЯҢКИНЗЯ баш. — после-дыш, последний; самый млад-ший в семье КИНЬЯБАЙЦКИНЗЯБАИ баш.— кинья самый младший из де* тей+бай (компонент мужских имен)
46 КИНЙӘБУЛАТ баш, фарс. — кин- йә +булат КИНЙӘҒОЛ баш. — ккнйә + ғол (ир-ат исеме ялғауы) КИНЙӘҒӘЛИ баш., ғәр. —кинйә + ғәли КИНЙӘКӘЙ баш. — кинйә+кәй (иркәләү ялғауы) КИНЙӘМОРАТ баш. ғәр.— кинйә + морат; һуңғы теләк КИРАМ ғәр. — киң күңелле, хуш күңелле КИРӘЙ фарс. — 1) боронғо монгол ырыуы атамаһына барып тоташа; 2) гәрәй формаһында фарсы телендә «эйәреүсе», «дауам итеүсе»; 3) кирәй, гәрәй һүҙҙәре ир-ат исеме ялғауы булып йөрөн КӘБӘК бор. баш. — батыр, иптәш; ҡара: Күбәк КӨМӨШБАЙ баш. — көмөш + бай; ҡәҙерле, ҡиммәтле КӨМӨШҠОЛ баш. — көмөш + ҡол; көмөш һымаҡ ҡәҙерле КӨСӨК баш. — көсөк һүҙенән (эт, көсөк атамалары менән исем ҡушыу йолаһы күп төрки халыҡтарына билдәле. Кусюков, Кучуков фамилиялары, Көсөк тигән ауыл исеме билдәле) КӨҪӘМЕШ бор. баш.—көҫәп, көтөп алған КӨҪӘПҠОЛ бор. баш. — көҫәп, теләп алған бала КҮБӘК бор. баш. — 1) батыр, иптәш; 2) эт. (Борон баланы һаҡлау әсән, эт һымаҡ ныҡ, әрһеҙ булһын, үлмәһен тип «эт» һүҙе менән исем ҡушыу йолаһы булған; сағыштырығыҙ: Аҡкөсөк, Эткөсөк, Этбай, Эталмаҫ һ. б.) КҮЗБӘК бор. баш.—ҡуҙы (бә-рәс)+бәк (көслө, ныҡ). Төрлө януар, хайуан һәм уларҙың балаларының атамаһын исем итеп ҡушыу йолаһы борон башҡорт- КИНЬЯБУЛАТ || КИНЗЯБУЛАТ баш, перс. — кинья+булат КИНЬЯГУЛ||КИНЗЯГУЛ баш.— кинья+гул (компонент мужских имен) КИНЬЯГАЛИ баш,, ар. — кинья + гали КИНЬЯКАЙ Ц КИНЗЯКАЙ || КИН- ЗИКЕЙ баш. — кинья+кай (уменьш.-ласк. аффикс); обра-зованы фамилии Киньякаев, Кинзябаев, Кинзикеев КИНЬЯМУРАТ баш, ар.—кинья последний+мурат желание; по-следнее желание КИРАМ ар. — великодушный, бла-городный КИРЕЙ перс. — 1) название древ-него монгольского рода; 2) в форме «гирей» (перс.)—после-дователь; 3) слова «кирей», «гирей» являются нменообразова-тельными компонентами мужских имен КУБЯК ДР- баш. — 1) храбрец, смелый товарищ, друг; 2) со-бака (Баскаков, с. 204) КУМУШБАЙ баш.— кумуш се-ребро + бай; дорогой, ценный КУМУШКУЛ баш. — кумуш се-ребро + кул; дорогое, как сереб-ро КУСЮК баш. — щенок (наречение ребенка названиями собак, щен-ков известно многим тюркским народам. У башкир известны фамилии Кучуков, Кусюков и название деревня Кучуково и
КУСЯМИШ др. баш. — желанный, жданный КУСЯПКУЛ др. баш. — от слова «кусяу» — желать; желанный, жданный КУБЯК др- баш. — 1) смелый, храбрый, товарищ, друг; 2) со-бака. (По древнему обычаю, чтобы сохранить жизнь ребенку, давали имена со словами «эт», «кубек» собака, «кусюк» щенок; сравните: Аккусюк, Кусюк, Этбай, Италмас и пр.) КУЗБЕК др. баш. — кузы ягне-нок+бек крепкий (в башкир-ском и в других тюркских язы-ках много личных имен, обра-зованных от названий диких,
47 тарҙа һ. б. төрки халыҡтарҙа киң таралған булған (Кузбәков, Ҡузыев фамилиялары яһалған) КУЛИБАЙ баш. — кули (ҡол) + бай КҮСЕМ баш. — күсеп йөрөгәндә тыуған (боронғо күсмә тормошҡа бәйле исем) КҮСЕП баш. — «күсеү» һүҙенән (Кусеев фамилияһы бар) КҮСКИЛДЕ баш. — күс + килде; 1) күс — бал ҡорто күсе, ояһы мәғәнәһендә башҡорттарҙың бороп бал ҡорто аҫрап йәшәүенә бәйле исем булыуы мөмкин; 2) боронғо төрки (башҡорт) телдәрендә «күс» ил, йорт, нәҫел-ырыу, халыҡ, төркөм мәғәнәһендә ҡулланылған; ил, йортҡа күсеү мәғәнәһендә ҡулланылы-уы ла ихтимал (Кускилдин фамилияһы бар) КҮСӘБАЙ баш. — күсеп йөрөгәндә тыуған (Күсәбаев фамилияһы бар) КҮСӘК баш. — күсеп йөрөүсән (күсеп йөрөгәндә тыуған балаға ҡушылған исем) КҮСӘКБАЙ баш. — күсәк + бай (күсмә тормошҡа бәйле исем) КҮСӘКБЕЙ бант—күсәк+бей («Күсәкбей» эпосының теп геройының исеме) КҮСӘР баш. — күсеп йөрөүсән КҮСӘРБАЙ баш. — күсәр + бай Күсәрбаев фамилияһы бар. КӘБИР ғәр. — бөйөк, оло; мөһабәт, етди КӘЛИ ғәр.—һүҙ; һүҙ оҫтаһы КӘЛИМУЛЛА ғәр.—һүҙ оҫтаһы; бөйөк, таныҡлы КӘРИМ ғәр. — йомарт, киң күңелле КӘРӘМ ғәр. — йомартлыҡ, киң күңеллелек КӘРӘМӘТ ғәр. — йомартлыҡ, киң күңеллелек КӘҮСӘР ғәр. — йәннәт шишмәһе; муллыҡ, байлыҡ КӘШИФ ғәр. — яңылыҡ асыусы, табыусы
домашних животных и их дете-нышей); образовапы фамилии Кузбеков, Кузыев и пр. КУЛИБАЙ баш.—кули раб + бай КУСИМ баш.— от слова «кусеу»— кочевать (отражает кочевой образ жизни древних башкир) КУСЕЙ баш.— от слова «күсеү»— переезжать, кочевать (образова-на фамилия Кусеев) КУСКИЛЬДИ баш. — 1) кус рой (пчелиный) +кильди пришел; происхождение этого имени, воз-можно, связано с пчеловодче-ским образом жизни башкир; 2) в древнетюркском (и баш-кирском) языке слово «кус» оз-начало страна, родина, дом, на-род, группа; вполне возможно н образование имени с данным значением слова (образована фамилия Кускильдин) КУСЯБАЙ баш. — родился во вре-. мя кочевья; образована фами-' лия Кусябаев КУСЯК баш. — кочующий, кочев-ник (это имя давалось ребен-ку, рожденному во время кочевья) КУСЯКБАЙ баш. кусяк кочую-щий +бап (компонент мужских имен) КУСЯКБИ баш. — кусяк кочую-щий + бя (компонент мужских имен). Имя эпического героя эпоса «Кусякби» КУСЯР баш. — кочующий КУСЯРБАЙ баш. — кусяр кочующий, кочевник + бай (образована фамилия Кусярбаев) КАБИР ар. — великий, могучий, большой; важный, серьезный КАЛИ ар. — слово; красноречи-вый КАЛИМУЛЛА ар. — красноречи-вьга; великий, знаменитый КАРИМ ар. — щедрый, велико-душный КАРАМ ар. — щедрость, великоду-шие, благородство КАРАМАТ ар. — щедрость, вели-кодушие КАВСАР ар. — райский источник; богатство, изобилие КАШИФ ар. — открывающий, изо-бретающий КӘШФИ ғәр. — табылған, асылған; табыш КӘШФУЛЛА ғәр. — алланы таныусы КӘШӘФ ғәр. — асыусы, табыусы КӘШӘФЕТДИН ғәр. — кәшәф + ДИН ҠАБАН баш. — бала ҡабан һымаҡ көслө булһын, тип ҡушылған исем (ауыл исемдәрендә һаҡланған) 1\Лилиилп о«^. .—« , «_.ч т-т * -т -.^^ 1^ойцп КТР\ГГР ҠЯГ)- шы алыусы; булдыҡлы, һәләтле ҠАДИР ғәр., баш. — ҡөҙрәтле, көслө, һәләтле; ҡаты, уҫал, яһил КАДИРҒОЛ баш. — ҡадир + ҡол; көслө, ҡөҙрәтле ҠАҘАҠБАЙ баш. — ҡаҙаҡ+бай; 1) ҡаҙаҡ, атлы, ғәскәри һалдат; 2) ҡаҙаҡ — ырыу, ҡәбилә атамаһы ҠАҘАҠҠОЛ баш. — ҡаҙаҡ+ҡол; Ҡаҙаҡҡолов фамилияһы бар ҠАҘАН бор. баш. — ҡаҙан һүҙенән (боронғо күсмә халыҡтар тормошонда ҡаҙан (аш бешереү һауыты) ҙур урын тотҡан, һунынан ырыу атамаһына әйләнгән. Ҡаҙан һүҙе менән исемдәр байтаҡ һаҡланған; Ҡаҙансы, Ҡаҙанай, Ҡаҙанбай, Ҡаҙанғол, Ҡаҙанҡай, Ҡаҙантар-хан, Ҡаҙансубы, Ҡотлоғаҙан һ. б. Ғөмүмән, боронғо башҡорт исемдәре составында эш ҡорамалдары, һауыт-һаба, ырыу, ара һ. б. атамалар киң сағылыш алған) ҠАҘАНБАЙ баш. — ҡаҙан + бай ҠАҘАНҒОЛ баш.—ҡаҙан + ҡол ҠАҘАНСЫ баш.—ҡаҙан + сы («ҡаҙансы» тигән ырыу атамаһынан; Ҡаҙансы, Үрге Ҡаҙансы, Яны Ҡаҙансы, Иҫке Ҡаҙансы тигән ауыл исемдәре бар) КАШФИ ар. — изобретенныи, от- крытый; находка КАШФУЛЛА ар. — иризнающий! бога КАШАФ ар.—открывающип, об- наруживающий КАШАФИТДИН || КАШАФУТ ДИН' ар. — кашаф открывающий-\- дин религия ҡ КАБАН баш. — кабан, дикая. свинья (выражает пожелание^ чтобы ребенок был кренким,. сильным); это имя сохранилось. в антропотопонимах У/*»ш\'пкш йя,,т — кабан + бай
встречающни, способныи, смет- ливый КАДИР ар., баш. — могуществен-ный, сильный, способныи; суро-вый, жестокий, свирепый КАДИРГУЛ баш. — кадир сильный, могущественный+гул КАЗАКБАЙ баш. — казак+бай;, 1) солдат конной армии; 2) ог этнонима к а з а х КАЗАККУЛ баш. — казак +-кул (образована фамилия Казаккулов) КАЗАН др. баш. — котёл (имена-со словом казан распростра-нены у многих тюркскнх наро-дов. В разряд личных имен сло-во «казан» перешло как назва-ние посуды, имевшей важное-значение в быту древиих лю-дей, а затем как этноним. Как: известно, в составе древнебаш-кирских имен названия орудия> труда и быта, этнонимы полу-чили широкое отражение) КАЗАНБАЙ баш. — казан + бай КАЗАНГУЛ баш.— казан котел-Ь гул (компонент мужских имен)» КАЗАНСЫ баш. — казан + сы (аффикс) — от этнонима «казансы»; известны названия дере-вень Казанчи, Старые Казан-чи, Новые Казанчи, Верхние* Казанчи) 49:
ҠАҘНАБАЙ ғәр., баш. — ҡаҙна (хазина, байлыҡ) + бай (ир-ат исемдәре ялғауы) ҠАЗБУЛАТ ғәр., фарс.— ҡара: Хазбулат, Хасбулат ҠАЗИХАН ғәр., баш.— ҡаҙый (хөкөм итеүсе) +хан (ир-ат исеме компоненты) ҠАЙБАТЫР бор. баш. — ҡай (ныҡ, ҡыйыу) + батыр; боронғо башҡорт исемдәрендә «ҡай» һүҙе менән күп исемдәр осрай. Ҡай ҡыпсаҡ ырыуының бер араһының атамаһы булған ҠАЙГИЛДЕ бор. баш. — ҡай (ныҡ, ҡыйыу, батыр) +гилде (килде) ҠАЙҒОЛ бор. баш. — ҡай (ныҡ, батыр)+ғол (ҡол) ҠАЙМЫРҘА бор. баш., фарсҡай (ныҡ, батыр) + мырҙа (ҡусты) ҠАЙСУРА бор. баш. — ҡай (ныҡ, батыр)+сура (батыр, дуҫ, улан) ҠАНГИЛДЕ баш. — хан + килде (Ҡангилдин фамилияһы бар) ҠАНСУРА баш. — ҡара: Хансура ҠАЛДЫБАЙ баш.—ҡалды (үлмәне) + бай ҠАРАБАЙ баш. — ҡара (көслө, ҡөҙрәтле) + бай ҠАРАБАШ баш. — 1) ҡара сәсле; 2) борон ҡолдарға бирелгән исем; 3) көслө, ҡеүәтле, ғәйрәтле; уҫал, дәһшәтле (йылға, ауыл исемдәре һәм Ҡарабашев фамилияһы бар) ҠАРАГҮБӘК баш. — ҡара (көслө)-)-күбәк (батыр, иптәш, улан) ҠАРАҒОЛ баш. — ҡара + ҡол; һаҡсы, ҡарауылсы (Ҡарағол тигән ауыл исеме, Ҡарағолов фамилияһы бар) ҠАРАҒУЖА баш., фарс. — ҡара (көслө, ҡөҙрәтле) +ғужа (Ҡарағужин, Ҡарагузин фамилиялары яһалған) ҠАРАҠАЙ баш. — ҡара+ҡай (иркәләү аффиксы) КАЗНАБАЙ ар., баш. — казна клад, сокровище, богатство-^-бай (компонент мужских имен) КАЗБУЛАТ ар., перо. — см. Хазбулат, Хасбулат КАЗИХАН ар., баш. — кази су-бья+хан (компонент мужских имен) КАЙБАТЫР др. баш. — кай крепкий, смелый+батыр храбрый (слово «кай» является названп-ем подразделения рода Кып-сак. — Рашид ад-дин. Сб. лето-писей, т. I, ки. 1, стр. 87—88, 203) КАЙГИЛЬДИ др. баш.—кай крепкий, смелый, герой+тълъцп пришел КАЙГУЛ др. баш. — кай крепкий, герой + гул (компонент мужских имен) КАЙМУРЗА др. баш., перс — кай крепкий, герой + мурза брат КАЙСУРА др. баш. — кай крепкий, герой + сура герой; друг, сын КАНГИЛЬДИ баш. — хан+гйль-ди пришел (сохранилось в фа-милии Кангильдин) КАНСУРА баш. — см. Хансура КАЛДИБАЙ баш. — калди остал-ся+бай КАРАБАЙ баш. — кара черный; сильный могучий, грозный+баи (компонент мужских имен) КАРАБАШ баш. — 1) черноволо-сый; 2) раб, слуга; 3) сильный, могучий, грозный (сохранилось в антропотопонимах и в фа-милии Карабашев) КАРАГУБЕК баш.— кара черный, сильный, могучий + губек товарищ, друг, сын КАРАГУЛ баш. — ҡара + гул; ох-ранник, патруль, часовой (встре-чается в антропотопонимах Карагулова, образована фамилия Карагулов) КАРАГУЖА баш., перс. — кара сильный, могучий + гужа хозяин (образованы фамилии Карагужин, Карагузин) КАРАКАЙ баш.—кара+кай (уменын.-ласк. аффикс)
|