Тақырып 2 – Өсімдік клеткаларын in vitro жағдайында өсіру әдістері



жүктеу/скачать 35.42 Kb.
бет2/9
Дата19.12.2023
өлшемі35.42 Kb.
#487071
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Тақырып 2

Өсімдік клеткаларын іn vitro жағдайында өсіру үшін кеңінен пайдаланылатын қоректік орталардың құрамы



Компоненттері
Ортадағы концентрациясы, мг/л

Мурасиге-Скуг ортасы

Уайт ортасы

Шенк-Хильд ортасы

В5 ортасы

Хеллер ортасы

Линсмайер-Скуг ортасы

Макроэлементтер

Ca(NO3)2

_

142

_

_

_

_

KNO3

1900

81

2500

3000

_

1900

NaNO3

-

-

-

-

600

-

NH4NO3

1650

-

-

-

-

1650

NH4H2PO4

-

-

300

-

-

-

(NH4)2SO4

-

-

-

134

-

-

MgSO4 x 7H2O

370

74

400

500

250

370

CaCl2 x 2H2O

440

-

200

150

75

440

KCl

-

65

-

-

750

-

KH2PO4

170

12

-

-

-

170

NaH2PO4 x H2O

-

-

-

150

125

-

Микроэлементтер

Mn SO4 x H2O

-

-

10

10

-

-

Mn SO4 x 4H2O

22.3

-

-

-

0.1

22.3

KJ

0.83

-

1

0.75

0.01

0.83

H3BO3

6.2

-

5

3

1

6.2

ZnSO4 x 7H2O

8.6

-

1

2

1

8.6

CuSO4

-

-

0.2

0.25

-

-

CuSO4 x 5H2O

0.025

-

-

-

0.03

0.025

Na2MoO4 x 2H2O

0.25

-

0.1

0.25

-

0.25

CoCl2 x 6H2O

0.025

-

0.1

0.025

-

0.025

AlCl3

-

-

-

-

0.03

-

NiCl2 x 6H2O

-

-

-

-

0.03

-

Темір иондары

FeCl3 x 6H2O

-

-

-

-

1

-

FeSO4 x 7H2O

27.8

-

15

-

-

27.86

Fe2(SO4)3

-

2.46

-

-

-

-

Сиквестрен – 330 Fe

-

-

-

28

-

-

Na2 ЭДТА

37.3

-

20

-

-

37.26

Органикалық заттар

Мезо-инозит

100

-

1000

100

-

100

Тиамин – HCl

0.1

-

5

10

-

0.4

Никотин қышқылы

0.5

-

0.5

1

-

-

Пиридоксин – HCl

0.5

-

0.5

1

-

-

Ашытқы экстракты

-

100

-

-

-

-

Сахароза

30000

20000

30000

20000

20000

30000

pH

5.6-5.8

-

5.9

5.5

-

5.8

Ескерту: Бұл кестеде ортаға қосылатын күрделі заттар және фитогормондар көрсетілмеген. Орталардың түп құрамы келтірілген. Хеллердің ортасын дайындағанда сахароза тұздар еітіндісіне қосылады.




Клеткаларды өсіруге қажетті жағдайлар

Өсімдіктің клеткалары, ұлпалары, мүшелері өсуіне қоректік ортадан басқа да жағдайлар әсер етеді. Өкінішке орай, олардың in vitro жағдайында өсетін клеткаларға тигізетін ықпалы аз тексерілген, бұл тұрғыда арнайы зерттеулер қажет болып тұр. Көпшілік мақұлдаған түсінік бойынша, клеткаларды өсіру үшін 25-20С шамасында температура қажет. Бірақ бұл дағдылы болып кеткен көзқарастың себебі – нақтылы деректердің жетіспеушілігі. Мысалы, темекі клеткаларына ең қолайлы температура 320С, адыраспан клеткаларына 300С, шырмауық гүлдің суспензиясына 30-320С. Температура негізгі және қосымша метаболизмнің процестеріне әсер етеді. Сірә, зерттеу жұмысының мақсатына қарай, әрбір өсімдікке қолайы температура әдейі істелген тәжірибелер нәтижесіне сүйеніп таңдалып алынуы керек. Бірақ мұндай тәжірибелерді өткізуге көп еңбек және ұзақ уақыт керек. Сондықтан, зерттеушілер клеткаларды көбінесе 250С температурада өсіре береді.


Клеткалардың өсуіне әсе ететін сыртқы факторлардың бірі-жарық.Жалпы, in vitro өсірілетін өсімдік клеткаларында жасыл пигмент хлорофилл түзілмейді. Сондықтан олар әдеттегідей ототрофтық (автотрофтық) жолмен емес, гетеротрофты қоректенеді. Дегенмен, кейбір жағдайларда клеткалар өзіне тән табиғи фототрофты қоректене алады. Әзірше осындай құбылыс өсімдіктердің 16 түрінде ғана байқалған. Басқа каллустардың түсі ақшыл,кейде сарғыш келеді. Хлорофилл түзетін қабілетжоқ болғандықтан ондай клеткалар қараңғыда немесе ала көлеңкеде өсіріледі. Мұндай хлорофиллі жоқ ұлпаларға жарық сәулелерді өз ықпалын,шамасы,фитохром арқылы тигізеді. Клеткаларда қосымша заттардың түзілуіне жарықтың сапасы (спектрлік құрамы), қарқындылығы және фотопериодтың әсер ететіндігі дәлелденген.Сондықтан, клеткалаық технологияны жасаудағы басты мақсаттардың бірі- клеткаларды өсіру үшін қажетті жарықтың сапасы мен қарқындылығын анықтау.
Клеткалардың өсуіне аэрацияның әсері зор. Аэрация болмаса,жалпы алғанда,суспензияның өсуі мүмкін емес. Алайда газ компоненттерінің (оттегі, азот, көміртегі диоксиді) клеткаларға тигізетін ісері жете зерттелмеген. Клеткалады өсіргенде қоректік ортаның осмос қысымын да ескеру керек. Жоғары осмос қысымы қоректік заттарды клеткалардың сіңіруін қиындатады. Ортаның осмос қысымын қалыпты күйде сақтау, әсіресе протопластарды бөліп алғанда және оларды өсіргенде өте маңызды. Осмос қысымын реттейтін заттың (полиэтиленгликоль,сорбит, т.с.с.) концентрациясы өсімдіктердің түріне және физиологиялық күйіне байланысты жеке іріктеліп алынады.


Каллусты алу және оны өсіру

Клеткалардың етсіз бөлінуі нәтижесінде пайда болған ұлпаны каллус деп атайды. Клеткалардың бөліну арқылы көбейіп өсуін пролиферация дейді. Каллус- ұлпаның ерекше түрі, бүтін өсімдіктің зақымданған жері (жарасы) біте бастаған кезде түзілетін бітеуленген бұлтық. Ол зақым болған жерді түрлі инфекциядан қорғайды. Каллус ұлпасында қоректік заттар жиналып, арнаулы қорғаныш қабат пайда болады немесе жойылған мүше қайта пайда болады, я,ни регенерация процесі өтеді. Сондай каллус ұлпасы in vitro жағдайында да пайда болады. Каллустық клеткалардың құрылуын, бөлінуін, көбейіп өсуін фитогормондар(ауксиндер мен цитокининдер) реттейді.


Алғашқы каллусты алу үшін және оны өсіру үшін залалсыздандырылған қоректік орта қажет екендігі туралы бұрынырақ айтылған болатын. Өсімдік материалы алдын ала бірнеше рет жуылып, тазаланылады. Одан кейін стерильдейтін заттарды пайдалануарқылы микроорганизмдерден аластатылады. Жиі қолданылатын стерильдейтін заттар, атап айтқанда мыналар:активті хлоры бар натрий және калий гипохлориттері, хлорамин, хлор әгі; құрамында сынап бар алмас(сулема), диоцид;этанол. Анда-санда бром,күкірт қышқылы, фенол, антибиотиктер, фунгицидтер қолданылады. Стерильдейтін заттардың түрі, концентрациясы және аластау мерзімі зерттелген өсімдікке байланысты. Ол заттар барлық микрооранизмдерді құрту жою мен қатар өсімдік клеткаларына зиян тигізбеу керек, және де өсірілген объектіден суға шайқағанда оңай кету керек. Осы шарттарға сай келмесе, стерильдейтін заттан клеткалар мен ұлпалар уланады, содан кейін өсуі тежеледі. Әдетінше, ғалымдар жоғары аталғанзаттарды қолданады немесе эксперименттік жолмен әрбір нақтылы объектіге қолайлы стерильдеудің тәсілін зерттеп табады.


Өсімдікті стерильдеу



Объект

Стерильдеу уақыты, мин

Диацид
0,1%

Сулема
0,1%

Na,Ca гипохлориты
5-9%

Сутек асқын тотығы
10-12%

Антибиотик-тер

Құрғақ тұқым

15-20

10-15

15-20

12-15

Шай сабағы

Бөрткен тұқым

6-10

6-8

10-15

6-8

Жуан тамыр, түйнек

20-30

15-25

15-20

-

Сабақ ұлпасы

20-40

20-25

20-25

-

Жапырақ

1-3

0,5-3

3-6

3-5

Апекстер

1-10

0,5-7

3-15

2-7




жүктеу/скачать 35.42 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9



©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет