Тақырып. «Арнайы педагогика» Кіріспе. Арнайы педагогика теориясының жалпы сұрақтары
Психикалық даму бүзылыс түрлерін анықтайтын көрсеткіштер(В.В. Лебединский)
жүктеу/скачать 262.77 Kb.
|
| 7. Психикалық даму бүзылыс түрлерін анықтайтын көрсеткіштер(В.В. Лебединский).
Писхолгиялық дамуы тежелген балалар деген термин 5-6 жастан бастап 1-12 жас аралығында жиі кездесетін психикалық дамуы эртүрлі дэрежеде тежелуі, немесе уақытша дамымауы нэтижесінде мектеп жасына келсе де, балалық мінездерден, ойындардан арылмаған, ынта-жігері, ақыл-ойы, мектепте оқуға дайындығы өзі қатарлы балалармен салыстырғанда элі жетілмеген балалар тобына жатады. Психикалық дамуы тежелген балаларды жан-жақты зерттеу 1960 жылы басталды. В.В. Лебединский Психологиялық дамуы тежелген балалардың бэрінде эртүрлі дэрежеде психикалық функциялардың тек тежелуі ғана болатынын анықтады. Оларды кемақылдылықтың жеңіл түрі кездесетін балалардан ажырату үшін, Г.Е. Сухарева «Психикалық дамуы тежелген балар (ПДТБ)» деген терминді енгізді. Бүл термин осы уақытқа дейін бүрынғы дэрежесінде қолданылады. Осымен қатар, ПДТ балаларда кездесетін этиопатогенетикалық өзгерістердің сапасы анықталады. Ең негізгісі, бүл балалардың орталық жүйке жүйесіндегі өзгерістері күрделі емес, жеңіл,өтпелі екені анықталды. Кейбір жағдайда мида патологиялық өзгерістер тіптен байқалмайды, тек қана оның эрекеті эртүрлі себептердің салдарынан уақытша нашарлайтыны анықталды.ПДТ-інің себептері кемақылдылықтың себептеріне ұқсас, бірақ олардың эсері жеңілдеу. Негізгі этиопатогенетикалық себептеріне тоқталайық: • Нэрестенің анасының құрсағында даму кезеңінің соңғы айларында эртүрлі зиянды себептердің оның миына эсер етуі; • Нэрестенің босану кезіндегі бас сүйегі мен миының зақымдануы; • Бала туғаннан алғашқы айлары мен жылдарында әртүлі соматикалық жэне жүқпалы аурулармен ауруы; • Отбасында дүрыс тэрбие мен күтім болмауы; • Жаңа туған нэрестелерді, жас балаларды тастанды балаларға арналған балалар үйлерінде дүрыс тэрбиелемеу, мейірім мен жақсы көріп еркелету, сүйіспеншілік сезімінің жетіспеуі сиякты және басқа да зиянды себептер баланың психиксының қалыптасуын тежейді, эсіресе эмоцианальды -жігер эрекеттері төмендейді, инфантилизм қалыптасады. Қазіргіуақытта балалардыңПДТ-іжан-жақтыклиникалық, психологиялық және педагогикалық бағыттарда зерттелген, оның клиникалық белгілері анықталған. Лебединскийдің клиникалық зерттеулерінің нэтижесінде психикалық дамудың тежелуі төмендегідей клиникалық өзгерістер түрлерінде кездесетінің айқындайды: 1) Констщионалъды немесе гармониялъщ инфантилизм түрінде цалыптасатын ПДТ-і. Бүл топтағы балалардың негізгі клиникалық белгілері - эмоциялары мен жігерлік қасиеттеріні тежеліп, жас жағынан көп кіші балаларға тэн мінез, еркелеу, қуаныш - реніш, аңқаулық, сенгіштік сияқты психикалық ауытқулар. Керісінше, өз жастарына тэн іс - эрекеттерге (оқу, жаттау, ойнау, сапалы іс бітіру, жауапкершілік)ынталары болмайды. 2) Соматогенді ПДТ-і. Бүл топтағы балалардың психикалық дамуының тежелуінің негізгі себептері: баланың іштен туа, немесе жүре келе жүрек, бүйрек, өкпе ауруларымен жиі ауруы, созылмалы аурулардың асқынуы, жүйке ауруларының эсері сияқты соматогенездік зақымданулар балаларда астеениялық жағдайларды қалыптастырады. Осыдан барып, балалардың психхикалық тонусы төмендеп, оның дамуы тежеледі. Жиі кезздесетін клиникалық белгілері: әлсіздікк, дәрменсіздік, қорқақтық, өзіне - өзінің көңілі толмаушылық, жалтақтаушылық. Көптеген балаларда жоғарыда келтірлген кемістіктер отбасындағы тэрбиенің дүрыс болмауынан, баланы қорқытып, жәбірлеп, үрып-үрсып, қорқытып өсуіннен болса, ендігі бір жағдайда ата-ананың баланы қорғаштап, оның айтқпнын істеп, шамадан тыс еркелетіп, олардың өз бетімен талптанып ойланып,шынығуына тиістіжағдайжасалмағандықтан. 3) Психогенді ПДТ-і. Бұл топтағы балалардың психикалық дамуының тежелуінің негізгі себебі: басының жас кезінде отбасылық жағдайда, немесе эртүрлі созылмалы жүйке ауруларының салдарынан психикалық күйзеліске үшырауы. Баланың эмоцияналдық жэне жігерлік эрекеттері өте төмен. Бала ынжық, өзіне сенімсіз, эр нәрсеге, эр адамға күдікпен қарайды, жалтақтап, сезіктеніп түрады. 4)Церебралъды - органикалъщ ПДТ-і. Бүл топтағы балалардың психикалық дамуының тежелуінің басты себебі - жоғарғы жүйке жүйесінің эрекетінің жеңіл түрде зақымдануы, немесе бас миының кейбір бөліктеріндегі өтпелі қабыну процесстері. Сондықтан бір қарағанда психикалық тежелу күрделі, кемақылдылыққа үқсағанмен, мидағы өзгерістер органикалық сипат алмағандықтан бүл патология дер кезінде анықталса, дұрыс, жан-жақты емдеу - түзету әдістері қолданылса балалар уақыт өте келе өз қатарлы дені сау балалармен бірдей дэрежеге жетеді. жүктеу/скачать 262.77 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|