«Тарихты оқыту әдістемесі» пәнінен оқу-әдістемелік кешені

1. Білімді тексеру мен бағалау жүйесінің мақсаты неде?

2.Баға үшін оқыма білім үшін оқыны қалайтүсінесіз?

3. Тексеру мен бағалау тәсілдерітуралы некайтасыз?

4. Білімді тексеру барысындағы сұрақтар мен тапсырмаларға мінездеме.

5. Білімді бағалау формалары қандай?

1. Шаймерденова К.Ш. Қазіргі сабақ және өзекті мәселелері. А., 1990

2. Тұрлдығұлов Т. Тарих сабағын жетілдіру жолдары. А., 1984

3. Құсайынов Р. «Туған өлке – туған қазына», Қазақстан мектебі.// 1991 №6.

1.Педагогикалық қызметінде тарих мұғалімінің атқаратын

функциясы

2. Қоғамтану мен тарих мұғалімінің дамыту функциясы.

3. Қоғамтану мен тарихты оқып үйренудің тәрбиелік функциясы.

4. Ұйымдастырушылық- педагогикалық білімдері мен іскерліктері.

Тарих мұғалімінің мақсаты өз кәсібінің өзектілігін, маңыздылығын, мәнін сезіне отырып, өз кәсіби шеберлігін шығармашылық деңгейде меңгеруге ұмтылдыру.

Білім беру жүйесінде жалпы азаматтық және үлттық негізде жеке тұлғаны дамыту және қалыптастыру үшін қажетті жағдайлар жасалуда. Бүгінгі мақсат - әрбір жеке тұлғаға түбегейлі білім мен мәдениеттің негіздерін беру жэне олардың жан-жақты дамуына қолайлы жағдай жасау.

Мектеп - жасөспірімдерді қалыптастыратын келешекке жол беретін алтын орда. Мектеп жөнінде: М.Жұмабаев данамыз былай деген: «Қазақтың тағдыры, келешегі, ел болуы да мектептің қандай негізде құрылуына барып тіреледі. Мектебімізді сау, берік, һэм өз жанымызға қабысатын, үйлесетін негізде құра білсек, келешегімізге тайынбай серттесуге болады. Сондай негізде құра алмасақ, келешегіміз күңгірт».

Ендеше, жаңа типті мектептердің ашылуына байланысты оқу процесінің жаңаруындағы тарих мұғаліміне жан-жақты, жаңалыққа жаны құмар, шығармашылық қасиеті қалыптасқан, жоғары деңгейде өз пәні бойынша білімді меңгерте алатындай жауапкершілік жүктеледі.

Өмірдегі көп мамандықтың ішінде жан-жақты білімділікті, икемділікті, шеберлікті, ерекше шәкірт жандылықты қажет ететін мамандықтың бірі -мұғалімдік. Олай дейтініміз, мұғалім, әсіресе тарих мүғалімі еңбегі біріншіден, адамзат қоғамы тарихында жинақталған ғылым негіздерінен білім беруге тиіс болса, екіншіден, ол үнемі оқушымен қарым-қатынаста болып, білсем, үйренсем деген бала арманы мен оның сырлы тағдырына басшылық етуді мойнына алған маман. Мұғалім алдынан бір-біріне ұқсамайтын, әрқайсысының өзіндік ерекшелігі бар мыңдаған шәкірттер өтеді. Сондықтан, мұғалімді әр баланың жан дүниесін танып білуші, әрі оны жеке тұлға етіп қалыптастырушы, ел болашағының мүсіншісі деуге болады. Тарих мұғалімі күнбе-күнгі өзінің көп қырлы еңбегінде мазмұны әрқандай кездейсоқ жайттардың туындап отыратынын алдын-ала сезіп, болжап жэне оның оң шешімін табуға да дайын болуға тиіс.

Осындай күрделі де қиын жауапкершілікті арқалаған тарих мұғалімі өз пәніне қатысты үнемі білімін жетілдірумен, сабақ өткізу шеберлігін таңдаумен бірге Тарих мүғалімінің мақсаты өз кәсібінің өзектілігін, маңыздылығын, мәнін сезіне отырып, өз кәсіби шеберлігін шығармашылық деңгейде меңгеруге ұмтылдыру.

Білім беру жүйесінде жалпы азаматтық және ұлттық негізде жеке тұлғаны дамыту және қалыптастыру үшін қажетті жағдайлар жасалуда. Бүгінгі мақсат - әрбір жеке тұлғаға түбегейлі білім мен мәдениеттің негіздерін беру және олардың жан-жақты дамуына қолайлы жағдай жасау.

Мектеп - жасөспірімдерді қалыптастыратын келешекке жол беретін алтын орда. Мектеп жөнінде: М.Жұмабаев данамыз былай деген: «Қазақтың тағдыры, келешегі, ел болуы да мектептің қандай негізде құрылуына барып тіреледі. Мектебімізді сау, берік, һэм өз жанымызға қабысатын, үйлесетін негізде құра білсек, келешегімізге тайынбай серттесуге болады. Сондай негізде құра алмасақ, келешегіміз күңгірт».

Ендеше, жаңа типті мектептердің ашылуына байланысты оқу процесінің жаңаруындағы тарих мүғаліміне жан-жақты, жаңалыққа жаны құмар, шығармашылық қасиеті қалыптасқан, жоғары деңгейде өз пәні бойынша білімді меңгерте алатындай жауапкершілік жүктеледі.

Өмірдегі көп мамандықтың ішінде жан-жақты білімділікті, икемділікті, шеберлікті, ерекше шәкірт жандылықты қажет ететін мамандықтың бірі -мұғалімдік. Олай дейтініміз, мұғалім, әсіресе тарих мұғалімі еңбегі біріншіден, адамзат қоғамы тарихында жинақталған ғылым негіздерінен білім беруге тиіс болса, екіншіден, ол үнемі оқушымен қарым-қатынаста болып, білсем, үйренсем деген бала арманы мен оның сырлы тағдырына басшылық етуді мойнына алған маман. Мұғалім алдынан бір-біріне ұқсамайтын, әрқайсысының өзіндік ерекшелігі бар мыңдаған шәкірттер етеді. Сондықтан, мұғалімді әр баланың жан дүниесін танып білуші, әрі оны жеке тұлға етіп қалыптастырушы, ел болашағының мүсіншісі деуге болады. Тарих мүғалімі күнбе-күнгі өзінің көп қырлы еңбегінде мазмүны әрқандай

педагогикалық - психологиялық өрісін өсіріп отыруға мәжбүр болады. Онсыз ұстаз оқушының қабілетін, қызығушылығын, ішкі қажеттерін сезіп, бағдарлай алмайды, яғни оның шәкірттеріне берген білімі мен тәрбиесі де мазмұнды бола алмайды. Тарих мұғалімінің қазіргі таңдағы алатын орны зор. Мұғалімнің еңбегі өте жауапты, әрі күрделі. Өйткені, ол жас ұрпақтың болашақ тағдыры үшін өзін жауапты сезінеді, оның тэртібі, білімі, қоғамнан алатын орны, адамгершілігі, белсенділігі, іскерлігі үшін күресетін, оның жүрегіне жол тауып, оның жан дүниесінің таза, білімге деген ішкі қажеттілігін оята отырып, баланы білімге ұмтылдырып, талаптандыратын және отан сүйгіштікке тәрбиелейтін - тарих мүғалімі.

Ғылыми педагогиканың негізін салушы Ы.Алтынсарин мұғалімнің қоғам алдындағы ролін қарапайым, әрі нақтылай айта келіп, кезінде «...Салып жатқан үйдің жақсы болуы, оның іргесінің берік және мықты қалануына байланысты болатыны сияқты, біздің қолға алып отырған ісіміз де, қазақ мектептерінің бар келешегі көбінесе, істің қазіргі басталуына байланысты. Сондықтан да мен қазір жақсы оқытушыны дүниедегі заттың бэрінен де қымбат көремін» - деген пікірі өтпелі дэуірде өз мемлекетінің ірге тасын қалап жатқан қазақ халқының мұғалімге қоятын талабы ретінде естіледі.

Тарих мүғалімінің ерекшелігі деп, эсіресе педагогтің ізденімпаздығын, талмай оқитындығын, білуге деген құштарлығын, артық білуге ұмтылуын айтады.

Тарих мұғалімі жұмысының табысты болуы, белгілі жағдайда балаға деген сүйіспеншілікке байланысты және де өз ісіне деген сүйіспеншілігі арқылы балаға өз пәнінен көбірек мәлімет беруге ұмтылуы болады. Психологиялық - педагогикалық зерттеу мәліметтеріне қарағанда (Ф.Н.Гонобалин, И.В.Страхов, А.И.Щербаков) педагогикалық қабілеттің бірнеше түрін айтады:

1. Дидактикалык қабілет - мұғалімнің оқушыға оқу материалын жеткізу қабілеті, оқушының білім дәрежесін, іскерлігін, дағдысын дұрыс анықтай білу, өз пәніне қызығушылығын арттыру, таным белсенділігі мен ойын дамыту.

2. Академиялық қабілет - мұғалім қабілетінің пән саласына (Қазақстан тарихы, дүние жүзі тарихы т.б.) сәйкестігі. Ондай мұғалім өз пәнін ғылым дамуына сай біледі, өз бетімен қарапайым зерттеу жұмыстарын жүргізеді.

3. Перцептивті қабілет - оқушының ішкі жан дүниесін тани білу. Қабілетті мұғалім оқушылардың сабақ үстіндегі психикалық жағдайын (ренішін, сабаққа қаншалықты әзір, әзер еместігі екенін т.б.) бірден байқауға болады.

4. Сөйлеу (экспрессивті) қабілеті арқылы өз ойын, ішкі сезімін нақты түсінікті етіп, жеткізе білуі. Бұл мұғалім үшін өте маңызды қабілет ерекшелігі.

5. Ұйымдастырушылық қабілеті - сабақты талдауға, білімді қабылдауға оқушыларды әзірлей білуі, ұжымды дұрыс басқарып, ұйымдастыра білуі, оқу мен тәрбиені дұрыс ұштастыру міндеттерін де оқушыларға бағыт беріп, рухтандыру ісіне басшылық беру, ата-аналармен жұмыс істей білу, сынып ұжымын оқушыларға педагогикалық ықпалды құралға айналдыру, мұғалім өз жұмысын ұйымдастыра білуі.

6. Коммуникативті қабілет - оқушылармен қалыпты дұрыс қарым-қатынас жасай білу, педагогикалық әдептілік жетілдіру.

7. Конструктивті қабілет - оқу және тәрбие міндеттерін шешудің тиімді жолдарын іздестіру, оқу және тәрбие жүмысының түрлері мен әдістерінің мазмұнын анықталуы, өз ісіне саналылық, жауапкершілікпен, ойлылықпен қарап педагогтық тапқырлықты таныту.

8. Қолданбалы қабілет - мұғалім өз мамандығына қатынасы жоқ, спорт, оймен келетін шахмат, тоғызқұмалақ, дойбы, көркем өнер, бейнелеу өнер туындыларын білетіндігімен оқушыларды қуанттырып, оларға қатынасу арқылы өз дегеніне жетуге баланы жан-жақты дамыту ісіне үлесін қосуы тиіс.

Қазіргі танда тарих мүғалімінің қызметі инновациялық қызметті меңгеруіне тікелей байланысты. Инновациялық қызмет зерттеушілік, ақпараттық, педагогикалық және үйымдастырушылық, басқарушылық қызметті қамтиды. Кез келген жаңа типтегі мектептің тарих мұғалімі инноватор, яғни жаңалықты игеру үрдісінің авторы.

Мектептің педагогикалық ұжымында тарих мұғалімінің кәсіптік деңгейінің төменгі талаптарына сай болуына талап қойылады:

1. Тарих пәнінен ғылыми - теориялық білімнің тереңдігі.

2. Педагогтық - психологиялық дайындығы.

3. Оқытудың дамыту технологиясын меңгеру.

4. Қоғамның алдыңғы қатарлы идеяларын игеруі;

5. Жан-жақты білімдарлық, өмірдің әртүрлі саласынан хабардар болуы;

6. Тарих пәнін, соған байланысты ғылымдарды, олардың жетістіктерін, ағымын жақсы білу.

7. Педагогикалық процестерді жобалай және жоспарлай білу:

- оқыту, тәрбиелеу методикасын білу;

- жұмысына шығармашылық көзқарас;

- баланы жете білу, олардың жан дүниесін түсіну;

- педагогтік техниканы меңгеру (қисынды, мэнерлі сөйлей білу);

- педагогтік әдептілікті меңгеру;

- балаға деген сүйіспеншілік пен эәілдікті сезіндіру.

- педагогикалық жағдайларды талдайды;

- оқушыларды ойлауға, жарыс сөздерге түсінуге дағдыландырады;

- жеке оқушылармен, топтармен жекелей жұмыс жүргізеді;

- өзінің іс-әрекетін қадағалау, бағалау тиімділігін дамытады;

- әр оқушымен түсінісе білуі жэне түлға деп санауы;

- қиындықтан қорықпау, еңбек құмарлық, өз ісін сүюі.

Жалпы педагогикалық үрдіс кезінде тарих мұғалімі оқушылардан өз бетінше білім алуға ынталы, өз жұмысын өзі ұйымдастырып, басқара алатын топ құрастыруға талаптануға тиіс. Шәкірт жоғары сапалы білім алуға, тарих мұғалімімен өз ата - анасындай, туыстай қатынаста болуға, оның ар намысына сөз келтірмей сыйлай қарайтын, аялы алақанды сезіп ер жетуге қақылы екендігіне тарих мұғалімі жауапты.

XXI - ғасырдың тарих мұғалімінің болмысы қазіргі таңдағы қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық міндеттердің өзгеруіне байланысты өсіп келе жатқан жас жеткіншектерді дайындауға жаңа талаптар туындауына байланысты өзіндік, педагогикалық шеберлікті талап етеді.

Білім берудің ұлттық болмысына өту жағдайында қазіргі таңдағы мектеп оқытудың және тәрбиелеудің жаңаша психологиялық - педагогикалық диагностиканың тәсілдерін шебер меңгерген, шығармашылықпен ойлайтын, педагог ізденуші, ғылыми ойы бар, патриоттық қасиетке ие, жаңашыл тарихшы педагогты қажет етеді.

2. Қоғамтану мен тарих мұғалімінің дамыту функциясы. Кейінгі кездері білім беру саласында жүйелеу тәсілін қолдануға баса назар аударылуда. Бұл проблемаларға бірқатар ғалымдар арнап еңбек жазды. Қазіргі ғылымда жүйелеу тәсілін қолданудың, теориялық білім жасаудың жолдарын объектідегі таным қозғалысының схемасын зерттеу пәнін және оны баяндау тәсілін, пән туралы білімнің құрылымын, ғылыми ойлаудың және оқытуға жүйелік түрғыны пайдаланудың, оқушылардың окыту үрдісін оңайландырудын кажетті шарты, ол педагогикалық үрдістің мәнін ашып көрсетеді.

Э.Г. Юдин, В.П. Беспалько еңбектерінде оқытуда жүйелілік тұрғыны пай-далану сан түрлі қырынан қарастырылады. В.П. Беспальконың пікірінше оқу мазмұнын көрнекілік түріңде құрылымдау, біржағынан оқылып отырган саланы окушылардың қабылдауын оңайлатса, екінші жағынан кабылдау мен меңгеруді, зердені дұрыс бағьгггауға мүмкіндік береді. Егер оқушылар оқылатын материал бойынша сызбаны өздері жасаса жаңа мағлұмат меңгеру дәрежесі жоғары болады. Өз сабактарымда жиі тірек схемаларды пайдалану.

Мысалы: 7 сыныпта «Шынғыс хан империясы» туралы тақырыгггы еткізу барысында «Монғол империясының коғамдық күрылысы», «Хронологиялық кесте», «Монғол дәуіріндегі Шыңғыс хан 1218-1225 жж.» атты тірек схемаларын пайдаландым. Оқушыларға сызбаны жасап келуге тапсырма беру, электронды окулықты пайдалана отыра «Отырардың күйреуі», «Монғолдың құпия шежіресі» атты баяндама жазып келеді. Бұлардың барлығы оқушылар шыгармашылығын дамытады. Сабақ барысында ойын элементтері «Шығармалардың авторын дұрыс тауып жаз», «Уақытнамалык кенет сайысы» тағы да баска тапсырмалар беріледі. Картамен жұмыс, басып алынган жерлер көрсетіледі. Сабақ түсіңдіру бары-сында «Шыңғыс хан империясы туралы» электронды окулықтан және интер-неттен алынған мәліметтерді пайдаландым. Оқушылардың қызығушылығын артгыру мақсатында Шынғыс ханның өмірбаяны, ұрпақтары, оныңішіңде Абы-лай, Әзім хан, Кенесары туралы айтылды. Шыңғыс хан жерленді деген бол-жаммен 2001 жылдан бастап қазба жұмыстар жүргізіліп жатқандығы туралы айтылды. Сабақ «Кім тез», «Кім жылдам» деген ойынмен бекітіліп, үй тапсыр масына «Шынғыс хан туралы осы сабакқа дейін не білдің?», «Сабақ барысында не білдің?», «Болашакта не білгім келеді деген қысқаша хабарлама жасауға тапсырма берілді.

3.Қоғамтану мен тарихты оқып үйренудің тәрбиелік функциясы.

Тарих сабағындағы патриоттық тәрбие.Тарих сабағында оқушыларды тәрбиелеудің арнайы немесе ерекше әдісі жоқ. Негізінен, бұрыннан белгілі оқыту әдіс-тәсілдері: әңгіме, баяндау, әңгімелесу, картаны, түрлі көрнекті құралдарды, тарихи көркем әдебиетті, тарихи құжаттарды, өлке материалдарын пайдалану; интерактивті әдістер, оқулықтан, мерзімді баспасөз материалдарымен жұмыс істеу сияқтылар пайдаланылады. Оқушылардың өздігінше атқаратын жұмыстарын ұйымдастырып, өздеріне тәрбиелік мәні бар қорытындылар жасату да тиімді.

Бұл пән көп ізденуді, қосымша деректермен толықтыруды талап етеді. Мұғалім тақырыптың мазмұнын кеңейтіп және толықтыратын қосымша материалдарды қолдану аркылы дәстүрлі емес сабақ түрлерін өткізіп оқушылардың тарих пәніне деген қызығушылығын үнемі арттырып отырғаны жөн.

Тарих - өткен шақ туралы білімдердің жинағы емес, тарих – ойлау жүйесі, қазіргі әлемде өз жағдайында нақтырақ түсінуге бастайтын жол. Әлемде болып жатқан оқиғалар мен құбылыстардың мәні мен бағыттарын түсінуге тарихтың қажеттілігі. Тарих және адамның азаматтық позициясы, ұлттық намыс пен патриотизм.

Тарих пәні – жалпы адамзат алға басуындағы әр мемлекеттің болашағы үшін өз патриоттарын даярлау жолындағы басты бағыт беруші пән.

Тарих пәні небір тамаша тарихи фактілерді, оқиғаларды, құбылыстарды жеке тарихи қайраткерлердің халық үшін жасаған қызметін баяндайды. Осылардың бәрі олардың жүрегіне, сезіміне күшті әсер етеді, адамгершілігі жоғары, саналы азамат болып қалыптасуына үлес қосады.

Тарихты оқыту әдістері оқу-тәрбие процесінің сапасы мен тиімділігінің және оқушылардың шығармашылық танымдық әрекеттерінің үлес салмағының артуларына мүмкіндік жасауы, мәселерді талқылауда еркін пікірлесуге жағдай тудыруы керек. Оқу құралында оқушыларда Қазақстан тарихына, тарихи процес пен тарихи оқиғалардың логикасын тануға қызығушылық пен бағдарламадан тыс білімдерді меңгеруге ықыласын туғызуға басты назар аударылған. Оқушылар өздігін тарихи фактілер мен құбылыстарды сұрыптап, оларды тиісті дәуір және аймақпен байланыстыра алуы, меңгерген білімдерін жаңа жағдайлармен сабақтастыра білулері керек.

Тарих пәнін оқытудағы негізгі мақсат – ұрпақтарды өз елінің тарихымен таныстыру. Оқушылардың танымдық қабілетін өсіруде адамгершілік қасиеттерін дамытуға әсер ету. Еліміздің әр азаматы тарихтан біз келешекте қандай қоғам құруды мақсат қыламыз, өткеннен қандай үлгі, өнеге алуымыз керек деп сұрақ қойып жауап алуымыз қажет. Ана тілімізді мирас болған тарихымызды білу, тану негізгі табиғатын сақтау тәуелсіз еліміздің ір азаматының борышы деп санаймын. Осындай үлкен істі жүзеге асыруда тарихшы ұстаздардың атқаратын рөлі ерекше зор. Қазіргі кезеңде қоғамдық пәндерді жаңа бағытта оқытуға, тәрбие және білім беру жүйелерін осыған сай жаңа деңгейге көтеруге көп көңіл бөлінуде. Еліміздің тарихын оқытуда шәкірттердің ой-өрісін кеңейтуді мақсат етеміз. Тарихымыз жаңашыл шын көзқараспен таразыланып, ескермеген деректер қайта бағаланып жатыр.

Тарих пәнін оқытуда оны ұрпақтар бойына дарыту әлі де көп ізденістерді әдістемелік-тәсілдерді қажет етеді. Оқытудың тиімділігін арттыру үшін тарихи материалдардағы қосымша деректерді пайдаланудың зор мәнісі бар. Мектепте тарих пәнін оқытуда, қосымша материалдарды, деректерді әсіресе баспасөз материалдарын пайдалану оқушылардың ұғымдарының терең жүйелі болуына әсер етеді. Оларды ретті, жүйелі қолдану оқушының адамгершілігін, эстетикалық танымын, сезімін байытады, өзіндік ізденістерге мүмкіндік береді.

Тарих сабағында оқушыларды тәрбиелеудің арнайы немесе ерекше әдісі жоқ. Негізінен, бұрыннан белгілі оқыту әдіс-тәсілдері: әңгіме, баяндау, әңгімелесу, картаны, түрлі көрнекті құралдарды, тарихи көркем әдебиетті, тарихи құжаттарды, өлке материалдарын пайдалану; интерактивті әдістер, оқулықтан, мерзімді баспасөз материалдарымен жұмыс істеу сияқтылар пайдаланылады. Оқушылардың өздігінше атқаратын жұмыстарын ұйымдастырып, өздеріне тәрбиелік мәні бар қорытындылар жасату да тиімді.

Бұл пән көп ізденуді, қосымша деректермен толықтыруды талап етеді. Мұғалім тақырыптың мазмұнын кеңейтіп және толықтыратын қосымша материалдарды қолдану аркылы дәстүрлі емес сабақ түрлерін өткізіп оқушылардың тарих пәніне деген қызығушылығын үнемі арттырып отырғаны жөн.

Бүгінгі оқушы - ертеңгі маман. Сондықтан оқушы бойында жоғарғы идеялык, адамгершілік қасиеттерді қалыптастыру оларды өмірге, еңбекке дайындауға оқытудың негізгі формасы сабақтың, әрбір пәннің мүмкіндіктерін барынша толык пайдалану керек. Демек, өзінің мазмұн ерекшеліктеріне, оқу-тәрбие ісін ұйымдастыру мен оқыту

Жастар - қоғамның болашақ құрылысшылары. Қоғамның тағдыры солардың қолында. Ендеше, жас ұрпақты заман талабына сай тәрбиелі етіп дайындау-аса маңызды міндет. Ұлы ғұлама ғалым әл-Фараби айтқандай «тәрбиесіз білім адамзат жинаған құндылыққа зиянын тигізеді».

Тарих пәнінің тәрбиелеушілік мүмкіндігі өте мол. Өйткені ол бүкіл адам баласының ғасырлар бойы жинаған тәжірибесін баяндайды. Ал мектептегі тарих курсына сол тәжірибенің алдымен ең маңыздылары, құндылары, ізгілері алынады. Әрине, мектептің тарих курстарында кұнсыз тарихи оқиғалар да оқытылады. Мәселен, фашизм, крест жорықтары, басқа елге шапкыншылық жасап бейбіт халықты қырғынға ұшыратқан соғыстар т.б. Бірақ мұндай кұнсыз оқиғалар білім ретінде құнды, өйткені оларды оқыта отырып оқушыларды келешекте осындай келеңсіз оқиғаларды болдырмау үшін күресуге дайындаймыз. Тарих пәні небір тамаша тарихи фактілерді, оқиғаларды, құбылыстардың халық үшін жасаған кызметін баяндайды, осылардың бәрі олардың жүрегіне, сезіміне күшті әсер етеді, адамгершілігі жоғары, сапалы азамат болып қалыптасуына үлес косады.

Қазақстан Республикасы тәуелсіз даму жолында, оның келешегі алда, біртіндеп дамыған, гүлденген өркениетті елдер қатарына қосылады. Мұны жүзеге асыратын Қазакстанның қазіргі жас азаматтары, мектеп оқушылары. Қазақстанға жан-жақты білімді, осы республикадағы барлық халықтың тілін, тарихын, әдет-ғұрпын сыйлайтын, осы ел үшін, оның халықтарының бақытты келешегі үшін бар білімі мен күш-жігерін аянбай жұмсайтын нағыз отаншыл азаматтар керек. Осы міндетті орындауға мектептегі тарих пәні өте зор үлес қосады. Тарих сабақтарында оқушылардың дүниеге ғылыми көзқарасы қалыптастырылады, адамгершілікке, имандылыққа, ізгілікке тәрбиеленеді, отаншылдыққа, халықтарды құрметтеуге, сыйлауға, яғни халықтар достығына тәрбиелейді; еңбекке, қарт ұрпақтың еңбек және жауынгерлік дәстүріне тәрбиеленеді; діннің қызметін дұрыс түсінуге, оны дұрыс бағалауға, бейбітшілікті сақтауға үлес қосуға, адамзат жасаған кұндылықтарды құрметтей білуге тәрбиеленеді; эстетикалык, экологиялык, экономикалық т.б. тәрбие алады.

Патриотизм (грекше рatriotes - отандас, раtris - Отан, туған жер) - Отанға деген сүйіспеншілік, бар күш-жігер мен білімін Отан игілігі мен мүддесі үшін жұмсау. Туып-өскен жеріне, ана тіліне, өз халқының, елінің әдет-ғұрпына, салт-дәстүріне деген сүйіспеншілік адамдарда ерте заманнан бастап-ақ қалыптаса бастаған.

4. Ұйымдастырушылық- педагогикалық білімдері мен іскерліктері.

Бүгінгі тандағы ғылым мен білім беру жүйесі қалыптаскан түрлі жаңа үрдістерге тікелей байланысты. Себебі тәуелсіздік алғаннан бергі еліміздегі қайта құрулар, экономиканы дамытудағы жаңа стратегиялық бағдарлар, қоғамның ашықтығы мен ақпараттануы білім беруге қойылатын талаптарды түбегейлі өзгертті.

Қоғамда болып жатқан түрлі өзгерістерге байланысты орта жалпы білім беретін мектепте білім берудің ұлттық моделін қалыптастыру, білім мазмұнын жаңарту, сапалы білімге қол жеткізу, оқытудың жаңа дидактикалық жүйесін іздестіру, сапалы оқулықтар мен оқу-көрнекі құралдар шығару - бүгінгі таңда дидактиканың алдында тұрған көкейкесті мәселе. Аталған мәселелерді шешу үшін білім мазмұнын, оқыту жүйесін, жеке тұлға қалыптастырудағы оқулықтың рөлін жаңаша дидактикалық тұрғыдан қарастыру қажет. Өйткені туған елі мен жерінің, халқының өткен өмірі мен бүгінгі тіршілігін, ертеңгі болашағын оқытып үйрету — оқушыларды азаматтылық пен елжандылыққа, өз Отаны — Қазақстан республикасына деген сүйіспеншілікке тербиелейді, жеке тұлғаны қалыптастыруға, ой-өрісін дамытуға, өздігінше білім алуға, өзін-өзі жетілдіруге септігін тигізеді. Осындай міндеттерді жүзеге асыруда мектепте Қазақстан тарихын оқытудың дидактикалық негізін шешудің маңызы зор.

Өскелең ұрпаққа гуманитарлық білім беру, жаңа оқулықтар мен оқу- көрнекі құралдар дайындау, олардың мазмұны мен құрлымын жетілдіру мәселелерімен көп жылдар бойы педагог-ғалымдар мен тарихшылар айналысуда. Қазақстан тарихын оқытуда тарихи білім беру мақсатын, мазмұнын, технологиясын нәтижеге бағдарланған білім беруге бағыттау курстың негізгі міндеті болып табылады. Қазіргі жалпы білім беретін мектепте оқытуды ұйымдастырудың дәстүрлі жүйесі мен бүгінгі талапқа сай білім мазмұнының тұлғалық бағдары дидактикалық тұрғыдан жүйелі түрде зерттееп отыру керек.

Ал кейбір оқушылар кесте түріңде көрсетті.

Тас құралдар дәуірі	Егіншілік	Тарихи деректер
Тастан жасалған құрал-саймандар	Соқа, кетпен	Жазба деректер, заттай деректер

Мұнан соң тексті өз бетінше мәнерлеп оқу.

Оқушы мәтін сөзін бұзбай мәнерлеп оқуға жаттығады. Тақырып соңында берілген таным арттыратын топтама, құжаттар, жеке тұлғалар өмірімен өздік жұмыс. Берілген материалдарды мазмұңдауға немесе дәптерге қажеттісін жазу, тапсырмаларды орындау ұғымына байланысты мысалдар келтіру. Сөйлем құрау тапсырылады. Жаңа сабақты бекіту кезеңінде алдын-ала даярланған кестені беріп соған байланысты қоғам өмірінің қырларын анықтауға жетелеуге болады. Өзіндік жұмыстың мұндай түрлерін орындай отырып, оқушы өз бетімен қоғам өмірінің экономикалық, саяси әлеуметтік, таптық, мәдени жағын ажырата білуге дағдыланады. Осылайша оқушылар үшін проблемалардың күрделілігі біртіңдеп өсіп отырады. Бұл орайда 5-6 сынып оқушыларына арналған қосымша құралдарды пайдалануға болады. (Жұмыс дәптерлері, т.б.) Оқушының жаңа білімді қалай меңгергенін білу мақсатында жабық тест түрінде өздік жұмыс тапсырылады. Сонымен бірге, сөз жұмбақтар немесе ребус жасау тапсырылады. Ойлауды қажет ететіндіктен көбінесе үйге беріледі. Әр оқушы әр түрлі етіп даярлайды.

Мұндай жұмыстар оқушылардың қабілетіне қарай тапсырылады. Мысалы, 6-сыныпта оқушылар мынадай топтарға бөлінген.Поэзияға аздап болса да бейімділер «Жас Мұқағалишылар» то6ы. Бұл тұрғыдағы өзіндік жұмыс оқушылардың белсенділігін арттырып қана қоймайды, сонымен бірге шығармашылық қабілетін де жетілдіруге көмектеседі. Бір оқушы Кұлтегін ескерткішін былайша жұмбақтады:

Бұл қандай тас он бойына құпиясын жасырған,

Кеше ғана мәлім болып шежіресі ашылған.

Бұрынғы өткен көне түркінің баян еткен тағдырын

Батыры мен бағланының жайып салған жан сырын — десе,екінші оқушы:

- Биіктегі үш метрден асады,

Үшбұрышты тастан оны қашады.

Бір метрден ұзынырақ ені бар,

Тапшы соны кімдер оны жасады?—деп өлең жолдарымен өрнектейді. Ал Хаммурапи заңдарын:

Екі жүз сексен екі баптан тұрған,

Патшасы Вавилонның мұны құрған.

Жер мен қарыз, кепілдің, дәрігерлік

Табасың не керектің бәрін бұдан.

Береді мол мәлімет ежелгідей,

Ұрлық үшін өлімге үкім қылған.

Бұл қандай заң? (Хаммурапи заңы) деп жұмбақтайды. Мұндай өлеңдер мен жұмбақтаудың қайсы біреулері ұйқасы жоқ, тек мазмұнын қара сөз арқылы төрт жол етіп жазып келетіндері де кездеседі. Ондай оқушыларды өз бейіміне қарай бағыттауға болады. «Қастеевшілер» тобы тақырыпқа сай өз суреттерін салып келіп, сол суреттің мазмұнын ашады. Әңгімелеу барысында оқушылардың өнерін мадақтаумен бірге сол суретті көрсету арқылы білуге тиісті сұрақтарға оқушылар жауап береді. Суретті салған оқушы оның сырын қысқаша баяндайды, суреттегі негізгі ойды ашуға көңіл бөлінеді. Өзіндік жұмыс атқаратын келесі топ «Жас Әуезовшілер» тобы. Олар көбінесе оқулықтағы суретке карап шағьш көркем әңгіме жазып жүр. Әңгімелер өте қысқа, ал кейде шұбалаңкы көркемдік жағы әлсіз болып келеді.