Сәләфия ағымын ұстану – бұрын

164
Мәзһаб туралы таным
ұғымды білдіретін «сәләфия» сөзін қолданудың бидғат 
болуының себебіне келсек, оның әһли сүннә уәл 
жамаға жолын ұстанушы біртұтас Ислам жамағатынан 
бөлініп шыққан Ислами ағымға ат болып беріуінде 
жатыр. Бүгінгі «сәләфия» дегеніміз – белгілі ижтиха-
ди пікірлер тізбегін иемденіп, соны қорғаушы; мейлі 
итиқади, мейлі фиқһи үкімдерде болсын осы пікірдің 
шеңберінен шығушыларды бидғатшылықпен айып-
таушы адам. (Ихтилаф бөлімінде фиқһи мәселелерде 
айырмашылықтар болатындығы жайлы егжей-тегжей-
лі түсіндірдік). Бірақ шариғат бізге мұның тұп-тура 
терісін көрсетеді. Шариғат бойынша, өзі таңдаған пікір-
мен ақиқатты шектеп, екінші пікірдегілерді бидғатшы 
немесе дінді бұрмалаушы ретінде санаған адам – нағыз 
бидғатшы. Ол Ислам қоғамын бөлуші, мұсылмандар 
арасында өшпенділік туындауына себепкердің нақ 
өзі. Ол мұсылман қауымының (ижмасынан) жолынан 
таюшы. Себебі ол әһли сүннә уәл жамағаттың ижти-
хади көзқарастар үшін бекіткен жолынан бас тартуда. 
Бұл жол «әһлу хадис» және «аһлу рәй» болып екіге 
бөлінген сәләфу-с салихиннің екі тобын біріктірген 
болатын. Осы жолдың арқасында олардың арасын-
да айырмашылықтар ақиқат жолындағы ынтымақ пен 
өзара жәрдемдесудің көзіне айналды. Ал бүгін өздерін 
сәләфиміз дегендер сәләф қауымының бұл жолын 
қабылдамай, оның орнын өзімшіл бірбеткейлік пен 
ағым тараптарлығы арқылы ауыстыруда. Сөйтіп өзіне 
пікірі қайшылардың барлығын бидғатшы, дінбұзар етіп 
сипаттауда. Олай болса, Аллаһтың дінінде олардың бұл 
ісінен асқан ашық бидғат бар ма екен?
Бірде араб елдерінің бірінде жамағатпен құптан 
намазын оқыдық. Арамызда бір топ ғылым адамдары 

165
Сәләфия хақ жол ма?
бар еді. Намаздан соң арамыздан бірі қол көтеріп дұға 
жасады. Қалғандар әмин деп қосылып отырдық. Бұл істі 
дінге қайшы санаған қатысушылардан бірі (сәләфи бо-
латын) орнынан тұрып жамағаттан бөлініп кетті. Біздің 
бұл «күнәлі ісімізге» ортақ болғысы келмегені көрініп 
тұр. Мен оған бұл істің қай жері күнә деп сұрадым. 
Ол: 
– Пайғамбарымыздың сүннетінде намаздан соң 
дұға жасау жоқ. Пайғамбарымыз намаз үстінде ғана 
дұға жасайтын, – деді. 
Оның «дұға намаздың ішінде болады, намаздың 
соңынан емес» деген ижтихади пікірге көңілінің 
бұрғандығы үшін біз оған сын тақпақшы емес-
піз. Себебі, Бұхари мен Тирмизидегі Сағд ибн Әбу 
Уаққастың хадисін әр түрлі түсіну нәтижесінде ғұлама 
имамдардың ішінде де осы пікіріге барғандар табы-
лады. Бұл хадисте Сағд ибн Әбу Уаққас мұғалімнің 
балаларға әріп үйреткеніндей етіп, өз балаларына 
мына сөздерді үйретеді: «Расулуллаһ мына сөздермен 
намаздың соңында сыйынатын: Уа, Аллаһым, 
сараңдықтан саған сыйынамын. Қорқақтықтан саған 
сыйынамын. Кәріліктің жаманшылығынан саған 
сыйынамын, әрі дүниенің сынағынан да саған сыйына-
мын». Олар хадистегі «намаздың соңында» деген сөзге 
«намаздың соңғы бөлігінде» деген мағына берді. Сөйтіп 
«Пайғамбарымыздың (с.а.у.) бұл дұғасы намаздың 
соңғы жағында сәлем беруден бұрын еді» – деп 
тұжырым жасады. Ал, көпшілік ғұламалар «намаздың 
соңында» деген сөз «намаздан кейін, ізінше» дегенді 
білдіреді, – деп тәпсірледі. Бұған хадистегі «дубуру-с 
салах» деген сөздің сөздік мағынасын дәлел қылды. Со-
нымен қатар имам Ахмад пен Ибн Мажа риуаят еткен 

166
Мәзһаб туралы таным
Умму Саламаның (р.а.) хадисін дәлелге алды. Ол хадис-
те: «Пайғамбарымыз таң намазында сәлем бергеннен 
кейін: «Аллаһым мен Сенен пайдалы білім, адал ризық, 
қабыл етілген амал сұраймын» – дейтін еді».
Енді мен айтар едім: «Әлгі адамның қателігі мен 
бидғат ісі осы ғұламалар тарпынан қабыл етілген екі 
пікірдің бірін ұстағандығы емес. Бұл жердегі нағыз 
бидғат іс: оның екі көзқарастан бірін таңдап, одан кейін 
өз таңдауын әрбір адам қабылдауы керек ақиқат етіп 
алуы; 
Қарсы пікірдегілердің таңдауын олардың негізсіз 
қате жолда екендіктеріне дәлел ретінде көруі;
Солай түсінгеннен кейін жамағаттың ісін жақтырмай 
бөлініп, олардың ісіне ескерту жасаған болуы;
Адамдардың бұл «адасушылығы» оның ойындағы 
«ең дұрыс» Ислам жамағатына кірмегендіктен болуда 
деп ойлауы. 
Сәләф ғалымдарынан қай ғалым осындай оғаш жол 
қалдырды? Қайсысы мұсылмандар бірлігін паршалап, 
осындай ретсіз менбілемдікпен өзгелердің ижтихади 
пікірлерін теріске шығарды? Ешқайсысы да!!!
Иә, әһли-сүннә уәл-жамағатдан көп мұсылмандар 
бидғатшы, діннен шығушы деп айыпталдық. Бар айы-
бымыз, біз сәләф ғұламаларының көпшілігінің жүрген 
жолымен жүрдік. Мәселен, көпшілік ғұламалардың ай-
туынша, егер бір кісі пайғамбарымыздың (с.а.у.) қабірі 
мен мешітін зиярат етуге ниеттеніп шықса мұның еш 
зияны жоқ. Бір ғажабы, Ханбалилер бастаған көпшілік 
ғұламалар құптаған бұл пікір кейбіреулер тарапы-
нан дінге қайшы, қате пікір деп қабыл етілуде! Неге? 
Себебі сәләфи жамағатының көзқарасына қайшы. 
Ал, Пайғамбарымыздың қабірін зиярат етуді теріс-

167
Сәләфия хақ жол ма?
ке шығаратын көзқарас, әрі сол көзқарасқа сүйенген 
Ибн Тәймияның ұстанымы қаншалықты әлсіз, тіпті 
шариғи және тілдік қағидалар тұрғысынан жарам-
сыз болғанына қарамастан, әлі күнге «ең дұрыс» пікір 
болып саналуда. Сондай-ақ оған қарсы пікір – қате пікір 
деп қабылданады.
Олардың бұлайша көпшіліктің дәлелді сөзіне 
құлақ аспауларының бір ғана себебі бар. Ол «сәләфия» 
өзінің «бас тартуға болмайтын шешімін» қабылдап 
қойғандығы. Яғни «пайғамбарымыздың (с.а.у.) қабірін 
зиярат ету үшін жолға шығу – бидғат» деген шешім.
Осындай талас мәселелердегі шешім біржақты 
қабыл етілгеннен кейін мұсылман жамағатының бір-
лігін екіге бөлетін қанжарға айналып отырады. Бірін-
ші топ – Сәләфия. Хақиқатты бір өзі біліп, бір өзі 
ұстанады. Екінші топ – бидғатшылар. Хақиқаттан 
жырақ, адасушылық жолында сандалушылар.
Сәләф дәуірін мұқият зерттеп, «олардан кім осын-
дай қанжар қолданып, мұсылмандардың арасын бөліп, 
берекесін алды» деп сұрақ қойсақ, олардан ешбірінің 
мұндай жолға барғанын көре алмаймыз. 
Ендеше құрметті оқушы, «сәләфияны» дінге кейін-
нен енген «жаңа бидғат жол» деуден басқа амалымыз 
жоқ. 
Шариғи (итиқади және фиқһи) үкімдердің ішін-
дегі әркелкілікке ие, болжамды (мухтәләфун алейһ) 
мәселелерден құрастырылған «сәләфияның» ерекше-
леуші құрылымымен де таныс болдық. Сәләфияның 
құрушылары бұл мәселелерді сәләфус-салихин 
ғалымдарының кейбірінің айтып кеткен болжамды 
пікірлерінен теріп, жинақтады. Сөйтіп, осы жинақтаған 
таласты мәселелерді нағыз хақ жол етіп алды. Кімде-

168
Мәзһаб туралы таным
кім осыдан басқа болжам мен пікірлерге ауатын болса 
олар нағыз бидғатшы, жолдан таюшы деп, көрсетті.
Сәләф пен хәлафтың ешбірінің дәуірінде болмаған, 
Құран мен Сүннетте рұқсат етілмеген мұндай жаңа 
жол қалыптастыру дінге кірген бидғаттың ең сорақысы 
болса керек. Егер кейбіреулер үшін мұның барлығы 
бидғат саналмаса, онда бидғат сөзінің қандай мағынасы 
қалмақ? Бидғат ұғымы бұдан басқа қай мысалда, қай 
оқиғада толық көрініс таба алады?

169

жүктеу/скачать 0.68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: