«Ясауи» ғылыми-зерттеу орталығы п а қ ы р н а м а
жүктеу/скачать 7.51 Mb. Pdf көрінісі
|
| Алғы сөз
Түркі әлеміне танымал тұлға Қожа Ахмет Ясауидің есімі әзірет сұлтан, сұлтан ул-арифин, сұлтан ул-әулия, т.б. құрметпен аталатыны белгілі. Бұл есімдер де тұлғаның қаншалықты сый- құрметке лайық екендігін танытса керек. Әрине, құрметке лайық болу үшін де адам баласының тұлғасы, танымы, рухани болмысы, т.т. үлгі-өнеге ретінде көрінуі керек. Білімділіктің де, оның ішінде шариғат, тариқат, мағрифат, ақиқат тұрғысынан толы болуды қажет етеді. Міне осы көрсеткіштер адам баласының бойынан табылғанда ол қандай да болмасын сый- құрметке лайық болмақ. Ал оның мұндай дәрежедегі тұлғалық сипатын артында қалған шәкірттердің де қосқан үлесінен көретініміз тағы бар. Бастысы, оның кейінгі ұрпаққа үлгі болатыны ақиқат. Сөз жоқ, мұның барлығы көптеген ізденіс пен еңбек арқылы келетін дүниелер. Қожа Ахмет Ясауи бабамыздың қалдырған жазба мұралары міне осындай сипаттағы танымдарды ұсынады. Ол оның еңбектерінен көрініс табады. Еңбектері дегенде біз бірінші кезекте «Диуани хикметті» еске аламыз. Ал өзгелерін көп ретте біле бермейміз. Айталық, «Пақырнама», «Миратул қулуб», т.б. Білсек те мазмұнына терең бойлай алмайтынымыз бар. Өйткені аталған еңбектер кеңінен танылып, насихатталмаған. Сондықтан осы еңбектердің бірі «Пақырнаманы» оқырман қауымға кеңінен таныту мақсатында талдау, сараптау әрі мазмұндық негізде жасалған жинақты назарларыңызға ұсынамыз. Қожа Ахмет Ясауидің өз деңгейінде сараланып, насихатталмаған шығармаларының бірі – «Пақырнама». Қазіргі таңда ол ғылыми айналымға енсе де, көпшілік оқырманға кеңінен тарала қоймаған деуге болады. Зерттеушілер бұл еңбекке кезінде жақсы баға берген. Оның мазмұны жағынан «Диуани хикметтің» рет-ретімен, тәртібімен, жүйесімен «нәср», яғни проза түрінде қара сөзбен ықшамдалып жазылған үлгісі ретінде қарастыратындарын айтады. Қожа Ахмет Ясауи (р.ғ.) мен оның ізбасарларында мұндай «нәср» түрінде жазылған басқа да «Рисала дәр адаб-е тариқат», «Мират 4 ул-қулуб» (Данышпан Зарнуқи), «Жауаһиру әл-абрар» (Хазини) секілді бірнеше шығармаларды атауға болады. Аталған шығармалар стилі, құрылымы, мағыналары жағынан бір-біріне ұқсас, тіпті олар бір-бірін толықтырып, айшықтап тұрады. Белгілі ғалым Фуат Көпрүлі сияқты зерттеушілер бұл рисалалардың (трактат) бір-бірінен алынған болуы мүмкін деген пікірлерді де кезінде ерекше айтып өткен болатын [1, s. 140]. Бұл ретте «Ясауи» ғылыми-зерттеу орталығы мамандары осы «Пақырнама» атты еңбектің Алматы ұлттық кітапханасындағы бірнеше шығармалар жинағының (мәжмуға) ішінен табылған шағатай тіліндегі қолжазба нұсқасын негізге алып, араб баспа әрпімен теріп, транскрипциясын жасап, қазақша мағынасын жалпы көпшілік оқырманның назарына ұсынуды жөн санадық. Жинақта пақырнама сөзіне түсінік беріліп, пақырлықтың қасиеттері, еңбектің зерттелуі, тілдік талдаулар, т.б. бағытта жұмыстар жасалынған. Ескерту: Қолжазбаны оқу барысында Алматы нұсқасына қоса Ташкент, Қазан баспаларымен салыстыра қарағанда біз келтірген кейбір орфографиялық, граматикалық қателерді және қалып кеткен сөздермен толықтыруда осы аталған баспалардың электрондық нұсқаларын негіз еттік. |