5В050800 «есеп және аудит»

5В050800 «ЕСЕП ЖӘНЕ АУДИТ»

МАМАНДЫҒЫ СТУДЕНТТЕРІ ҮШІН

ОҚУ - ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАР

Семей

2013

Мазмұны

Тәулікті жабу – шаруашылық қызметіне байланысты тәулікті жабу керек болған жағдайда қолданылады. Тәуліктер – бір айға жетпейтін кез келген есепті кезеңнің шартты атауы.

1. 
   Бухгалтерлік есептің пайда болу тарихы.
   
2. 
   1С – бухгалтерия қағидасы
   
3. 
   Бухгалтерлік есепті 1С Бухгалтерия жүйесінде жүргізу
   

1. Ежелгі Египетте, Месопатамиде, Вавилонда, Иранда шаруашылық есеп жүргізетін есепшілердің болғаны анық. Египетте - папирустарға, Вавилонда - қыш кестелерге жазбалар жазылған. Біздің уақытқа дейін келіп жеткен есеп регистрлары ретіндегі бос парақтар сол уақытта – ақ қалыптасқан.Шамамен 5-6 мың жыл бұрын бухгалтерлік есептің әдіс – тәсілдері пайдаланыла бастаған.

Ежелгі Греция мен Римде шаруашылық есеп жүргізідің деңгейі едәуір жоғары болды. Ағаш тақтайшаларға есеп жазып, оларды кодекс деп атаған. Шаруашылық қатынастардың болуы, адамзаттың дамуы өздігінен есептің дамуын қажет етті. Қажеттіліктен туындаған есеп жүргізудің ежелгі әдістері бүгінгі бухгалтерлік есептің негізін құрайды.

Орта ғасырдың соңында бухгалтер сөзі пайда болды. 1498 жылы Әулие Рим империясының императоры Максимилиан 1 алғашқы бухгалтер етіп Христоф Штехерді сайлады. Сол уақыттан бері есепті арнайы кітаптарда жүргізу қалыптасқан.

Бухгалтерлік есеп бойынша алғашқы кітапты 1494 жылы белгілі математик, монах Лука Пачоли жазды. Бұл кітап математикадан болатын, «Арифметика, геометрия сомалары, пропорциялар мен қатынастар туралы ілім» деп аталған.

Онда «Жазбалар мен шоттар туралы трактат» деп аталатын бөлім қосарлы бухгалтерияны жүргізудің тәсілдерін сипаттайды. Итальяндық қосарлы бухгалтерия есептің дамуына үлкен үлес қосты.

Ежелгі Ресейде есепті шіркеулер мен монастырларда жүргізді.Жазба кітаптарында мал саны, жер өлшемдері сияқты деректер болды. Петр І Ресейдегі есептің дамуына үлес қосты.Арнаулы мектептерде есеп жүргізетін адамдарды даярлап, есеп кітаптарын жүргізуді ұйымдастырды. Петр І мемлекеттің табыстары мен шығындарына ғана есеп жүргізіп қана қоймай, қазыналық зауыттарда да есеп жүргізуді талап етті. Одан кейінірек орыс тілінде бухгалтерлік есеп туралы баспа кітаптар шыға бастады. 1783 жылы бухгалтерлік есеп туралы «Коммерция және сауданың кілті, немесе бухгалтерия ғылымы, көпестер шоттарының шығуы » деген алғашқы кітап шықты.

Дербес ЭЕМ-нің дамуына байланысты кәсіпорындарда бухгалтерлік есеп жүйесін автоматтандыру 90-жылдардан бастап есептеу орталығынан, жүйені автоматтандыру бөлімдерінен тікелей бухгалтердің жұмыс орнына берілді. Содан бері бухгалтерлік есеп, қазіргі экономика жағдайында кәсіпорындардың барлық меншік формалар мен мөлшерлерінің қаржы-шаруашылық қызметі жайлы ақпараттарын тіркеудегі, өндеудегі және сақтаудағы кәделі экономикалық пен болып отыр. Қазіргі кезде қазақстандық, шетелдік, ресейлік фирмалар ірі және шағын кәсіпорындарға бағытталған ең озық үлгідегі жаңа технологияға негізделіп жасалған кешендік бухгалтерлік программаларды ұсынуда. Мұндай өнімдерді жасаушы фирмалар АйТи, Галактика, Диц 1С:, Парус, Информатика, Инфрософт, Инфин, Инэк, КомТех+, Ланкс, ЛокИС, Цефей, Никос-софт, Гарант, Консультант+, Кодекс және басқалар әр түрлі кәсіпорындарға арналған талдау мүмкіндіктері мол кешендік бухгалтерлік программалар жасауға зор көңіл бөлуде. Мұндай программалар 1994 жылдан бастап дамыған: ЛУКА-ПРО, ГАЛАКТИКА, 1С: Бухгалтерия, ТСВ БУХГАЛТЕРИЯ, SOLOMON 4, NAVISION FINANCIALS, SCALA, Алтын, Business express (BE-2), Турбо Бухгалтер, Super Tree, KOMTEX және тағы басқалар жатады.

Бухгалтерлік программалардың құрылымы икемді және ашық жүйелі болуы керек. Бұл бухгалтерлік есеп саласында болатын өзгерістерге байланысты кез келген уақытта үлгіге (бухгалтерлік формаға) өзгеріс енгізе алады деген сөз. Бұл талаптар автоматтандырылатын объектілердің қатаң параметрленуі және модульдік принцип бойынша іске асырылады.

Адамзат қоғамы сияқты, бухгалтерлік есеп те ежелден дамып келеді. Бухгалтерлік есептің автоматтандырылған түрі енгізілген. Бухгалтерлік есепте қарапайымнан күрделіге қағидасына енгізілген 1 С бухгалтерия бағдарламасы жұмыс істеп дамуда. Бухгалтерлік есептің автоматтандырылған нысаны – бүгінгі күннің талабына сай, электрондық есептеу машиналарын кеңінен пайдалануға негізделген. Бұл нысан есептік процессті бастапқы құжаттардан бастап, бухгалтерлік қорытынды есепке дейін кешендік автоматтандыруды қамтамасыз етеді.

Бухгалтерлік есептің автоматтандырылған жұмыс орнын қолдану мынандай мүмкіндіктерге қол жеткізеді:

• 
  есеп мәліметтерінің сапасы мен оперативтілігін жоғарылатады;
  
• 
  аралық ақпарат тасымаушыларды дайындауды қысқартады;
  
• 
  қол еңбегінің, қағаздың, өңдеудің шығындарын азайтуға жағдай туғызады.
  

«1С Кәсіпорын» жүйесі (7.7 версия). 1С жүйесі қарапайым да күрделі бухгалтерлік есеп программасы болып саналады, ло әртүрлі меншік формасындағы және әртүрлі қызмет саласындағы кәсіпорындарда қолдануы мүмкін. Жүйесінің жұмысы мынадай негізгі үш компонентке негізделіп жасалған: «Оперативтік», «Бухгалтерлік есеп» және «Есептеу» компоненті.

Бухгалтерлік есеп компоненті кәсіпорынның шаруашылық қызметін қамтиды.Бұл шоттар жоспарын, операциялар мен проводкаларды және бухгалтерлік қорытынды есепті қамтамасыз етеді.Жинақтамалы шоттар бойынша көп өлшемді және деңгейді есеп жүргізуге мүмкіндік береді.Есептің қалған бөліктерінде, мысалы валюталық есеп, қосалқы шоттар және басқалары оның қосымша бөлігі болып табылады, кейде олар пайдаланбауы да мүмкін.Есеп ақшалай да, заттай да жүргізіледі.Көп өлшемді талдамалы есеп қорытындыларын әртүрлі бөліктерде алуға мүмкіндік береді.Құжаттарды жүргізу кезінде бухгалтер проводкаларды қолмен немесе автоматты түрде енгізе алады.
Өзін-өзі тексер сұрақтары:

1.  Бухгалтерлік есептің қашан пайда болды?

2. Бухгалтерлік есептің заңдылық базасы не?

3. Бухгалтерлік есептің қандай әдістері бар?

4. «1 С: Бухгалтерия»бағдарламасының құрылымы қандай?

2 тақырып. Бухгалтерлік операцияларды журналға енгізуді автоматтандыру.
Дәріс сұрақтары:

1. Жедел есеп компоненті

2. Жүйенің негізгі міндеттемелері

3. Ақпараттарды енгізу режимі

Барлық құжаттар кәсіпорынның шаруашылық қызметіндегі іс-әрекеттер тізбекті құрайды. Құжаттың басқа құжатқа қатысты жайғасымы күнімен, уақытымен, сонымен қатар тізбегінің бір күндегі бір уақытымен белгілеу қосымша шамасымен анықталады. Құжаттарды «кейінгі күнмен» өткізу және түзету ерекше факт болып есептелінеді және белгілі бір ережелер бойынша орындалады. Жедел есеп компонентінен оның кез келген күрделі есепті және кәсіпорынның экономикалық қызметінің әр бөлігі бойынша құрылымын ұйымдастыруға мүмкіндік беретінін көруге болады.»Есептеу» компоненті арнайы алгоритмдер бойынша кезеңдік есептемені орындайды. Бұл компонентінің негізі болып, кезендік есеп беру деректері және олардың алдыңғы тарихы сақталған қорытынды есеп журналы болып табылады.Қорытынды есеп журналына міндетті түрде есеп беру обьектісі немесе басқа да анықтамалар жатады. Бұл анықтамалық бойынша есеп жүргізілетін обьектілер түрі анықталады. Журналдағы жол бір күннен бір жылға дейінгі кез келген кезең үшін, анықтамалықтағы бір обьекті бойынша қорытынды есеп беруді бейнелейді. Ақпаратты еңгізудің қолайлылығы ескеріледі.Құжаттарды толтырғанда алдын-ала қойылған параметр арқылы немесе сәйкес анықтамалықтан тандау арқылы мәндерді еңгізу жүзеге асырылады. Бір анықтамалықтың өзі есеп берудің бірнеше түріне қатысуы мүмкін онда ол үшін бірнеше журнал құрылады.

Конфигурациялау сатысында икемделген есептеме журналының саны шектеусіз және шешілуге қажетті есептер санымен анықталады. Әр журналға күрделі есеп алгоритмі сәйкес келеді. Нақты алгоритмді сипаттау үшін «есептеу түрі» ұғымы енгізілген. Компоненттегі есептеу түрінің саны да шектелмеген.Есептеу алгоритмі арнайы тіл көмегімен сипатталады. Есептеу түріне мысалы ретінде, «айлықты есептеу», «табыс салығын» немесе «өтелімді «амортизацияны)» айтуға болады. Есептеудің бірнеше түрлетін қандайда бір белгі арқылы біріктіру үшін «есептеу тобы» деген ұғым енгізілген.есептеу тобына мысалы, - «салық салынатын есептеулер», «орташа жалақыны есептеуге енетіндер» және басқалар жатады.
2. Жүйенің негізгі мүмкіндіктері:

1С: Бухгалтерия жүйесі бухгалтерлік есептің барлық бөлімінде қолданылады:

• 
  Банк және касса есебі;
  
• 
  Негізгі құралдар және материалдық емес активтер есебі;
  
• 
  Тауарлар есебі, өнім өндіру және қызмет көрсету;
  
• 
  Валюталық операциялар;
  
• 
  Ұйымдармен, алашашақтармен, берешектермен, есеп беруші тұлғалармен өзара есеп айырысу есебі;
  
• 
  Еңбекақы бойынша есеп айырысу;
  
• 
  Бюджетпен есеп айырысу;
  
• 
  Есептің басқа бөлігі.
  

• 
  Көп деңгейлі шоттар жоспарымен жинақтамалы есеп жүргізу;
  
• 
  Бірнеше шоттар жоспарымен жұмыс істеу;
  
• 
  Валюталық есеп;
  
• 
  Көп деңгейлі талдамалы есеп;
  

• 
  Өлшеміне байланысты көп деңгейлі талдамалы есеп;
  
• 
  Сандық есеп;
  
• 
  Бір деректер базасымен бірнеше кәсіпорындарда есеп жүргізу (желілік).
  

3. Программаға ақпараттарды енгізу бірнеше режимде:

• 
  Қолмен енгізу режимі;
  
• 
  Типтік операциялар режимі;
  
• 
  Құжаттау режимі арқылы жүргізіледі.
  

Кез келген бухгалтерлік программамен жұмыс тұрақты немесе шартты-тұрақты деректерді пайдалану арқылы жүргізіледі.Сондықтан, бухгалтерлік программаны жұмысқа дайындаудың ең бірінші, жауапты және кезеңі тұрақты немесе шартты-тұрақты деректерді компьютерге енгізу болып табылады.

1. Бухгалтерлік операцияларды журналға енгізуді қалай автоматтандыруға болады?

2. Бухгалтерлік есепті 1 С  жүйесінде қалай жүргізуге болады?

3. Жедел есеп компоненті деген не?

1. 1С бухгалтерия бағдарламасына ену операциясы

2. Операцияның құрылымы

3. Қосымша ішкі жүйелер

 кәсіпорындарда қолданылатын шоттар жоспарын құру;

 талдамалы есеп жүргізуді ұйымдастыру;

 бастапқы қалдықтарды енгізу;

 алғашқы құжаттар жиынтығымен қамтамасыз ету;

 керекті бухгалтерлік проводкаларды құру;

• 
  стандартты емес есеп беру үлгілерін құру.
  

Бухгалтерлік есепті автоматтандыруға арналған ақпараттық жүйелерді шартты түрде үш топқа бөлуге болады:

• 
  мини-жүйелер;
  
• 
  шағын және орта кәсіпорындарға арналған әр жақты (әмбебап) жүйелер;
  
• 
  ірі кәсіпорындарға бағытталған кешендік жүйелер.
  

Мұндай жүйелердің сипаттық белгілері деректерді басқару және өңдеу құралының, сонымен қатар енгізу және шығару формаларының көзі болып табылады. Ондай жүйелерге ЛУКА-ПРО, ИНТЕГРАТОР, БОСС 1.0, RS – баланс, СУПЕР- МЕНЕДЖЕР және т.б. жатады.

Жүйенің ашықтығы сонда оны кейінгі өзгерістерге байланысты пайдаланушы өз бетінше икемді күйге келтіре алады.

Программаны жұмысқа қосу барысында пайдаланушылардың әртүрлі санатына (категориясына) арналған бес модификациясы жасалған.

• 
  Лайт – кіші және орта кәсіпорындарға арналған меңгеруге оңай бухгалтерлік программа.
  
• 
  Негізгі (Базовая) – валютаның бір түрімен есеп жүргізетін, кіші және орта кәсіпорындарға арналған кешендік программа.
  
• 
  Проф – көп валюталы есеп жүргізетін кіші және орта кәсіпорындарға арналған кешендік программа.
  
• 
  Соло – орта және ірі кәсіпорныдардың бухгалтерлік есебін автоматтандыруға арналған программа.
  
• 
  Желілік версия – бірнеше пайдаланушылардың бірнеше жұмыс орны мен бір деректер базасы арқылы жұмыс істеуге мүмкіндік беретін желілік программа.
  

3. Қосымша ішкі жүйелер.

Бұл кез келген меншіктегі кәсіпорын үшін еңбекақыны есептеуге және кадр жұмысын жүргізуге арналған кәделі программадан тұратын ішкі жүйе.

Бұл жүйе есеп айырысу – төлем құжаттарын және т.б. салық органдарын тапсыратын құжаттарды автоматты түрде құрады.

«Негізгі құрал» модулі

Нақты объекті бойынша негізгі құралды кіріске алу және пайдалануға беру, негізгі құралдардың қозғалысын, негізгі құралдың шығының, қайта бағалау және т.б. байланысты егжей-тегжейлі есеп жүргізіледі.

Программа мемлекеттік салық инспекциясына нақты тұлғаның табысы туралы ақпарат, сонымен бірге зейнетақы қорына талап етілетін үлгіде мәліметтерді магниттік жинағыштарда дайындап береді. Жүйенің жұмыс істеу мүмкіндігі:

• 
  есеп беру құжаттарын қолмен құру;
  
• 
  есеп беру құжаттарын автоматты түрде құру.
  

Жүйе көтерме сауда және ұсық көтерме сауда, өткізу бөлімі мен өндірістік кәсіпорнындарды жабдықтау және қызмет көрсету саласына арналған. Жүйе сауда және қойма қызметіне байланысты мынадай операцияларды автоматтандыруға арналған:

• 
  тауарлар қозғалысының есебі (сату, сатып алу, қабылдау, босату, ішкі қозғалысы, түгендеу, есептен шығару);
  
• 
  қоймадағы тауар қалдығының орташа бағасы, ФИФО, ЛИФО әдістері бойынша бағалау;
  
• 
  сатуға берілген тауарлар есебі;
  

• 
  тауарлы-материалдық құндылықтарға байланысты банкалық және кассалық операцияларды жүргізу;
  
• 
  өндіріске материалдарды жіберу (босату) және өндірілген өнім есебі.
  

• 
  сатып алушылар мен жабдықтаушылар бойынша бақылау және талдау жасау;
  
• 
  сату көлемін талдау;
  
• 
  пайда мен шығынды талдау;
  
• 
  ақша қаражатының қалдығын, тауарлар қорын талдай.
  

1. 1 С бухгалтерия бағдарламасына енудің қандай жолдары бар?

2. Бухгалтерлік операцияларды журналға енгізуді автоматтандыру қалай жүргізіледі?

3. Қандай ішкі жүйелер бар?

1. Шоттар жоспарының түсінігі.

2. Шотты көшіру немесе жою.
1.Шартты-тұрақты деректерді күнделікті жұмыс барысында да енгізуге болады. 1С: Бухгалтерия программасында осындай деректерді сақтауға арналған анықтамалықтар мен сыныптамалар бар.Олардың ішінде ең негізгісі Шоттар жоспары болып табылады.

Программамен жұмысты бастамас бұрын бухгалтер-пайдаланушы кәсіпорында жүргізілетін негізгі есеп принцинципін және оны жүргізу барысында қолданылатын шоттарды анықтап алып, оны қазақстандық шоттар жоспарына ауыстыруы керек, осы шоттар негізінде бухгалтерлік есеп жүргізіледі және керекті құжаттар алынады.Кәсіпорында нормативтік құжаттармен берілген стандартты шоттар жоспары және басқа да арнайы шоттар жоспары қолданылады.Шоттар жүйесі кәсіпорынның есеп саясатына байланысты.1С: Бухгалтерия жүйесінде есепті бірнеше шоттар жоспарында жүргізілу мүмкіндіктері қарастырылған.

Шоттар жоспары басты менюдің «Амалдар (Операции)» пунктінен «Шоттар жоспары (План счетов)» бөлімін тандау арқылы іске қосылады.Шоттар жоспарының әр жолы бухгалтерлік есептің нақты немесе қосалқы шоттың көрсететін кестесінен тұрады: