Археология және ӛнер

АРХЕОЛОГИЯ ЖӘНЕ ӚНЕР

ӘОЖ 902: 28 - 523.4 ГРНТИ 18.07.43

ИСЛАМ СӘУЛЕТІНДЕГІ КҤМБЕЗ ҦШТАРЫ, СЕГІЗ ҚЫРЛЫ КЕСЕНЕЛЕРДІҢ МӘНІ

MEANINGS OF DOME HEADINGS OSTAGONAL TOMBS IN ISLAMIC ARCHITECTURE
Ділдаш МҰСТАПАЕВА^*
Тҥйіндеме
Мақала ислам сәулет ӛнеріндегі күмбез, күмбез ұштары және олардың мәнін ашуға бағытталған. XIX-XX ғғ. зерттеулерге, А.Кунның фотодеректеріне сүйене отырып Қожа Ахмет Ясауи кесенесі және оның жанында орналасқан кесене, сағаналар, атап айтқанда, Рәбия Сұлтан Бегім кесенесі күмбезінің мәнін түсіндіреді. Және ғылыми деректерді негізге алып, ислам ӛркениеті жетістіктерінің рухани мәні,
«кубба» немесе күмбез ұшының жасалуы мен қойылуы сӛз болады.
XX ғасырда ортағасырлық Отырар, Мыңшұңқырдан қазба жұмыстарының нәтижесінде табылған куббалардың сипаты, ӛрнектелуі, күмбез бен күмбез ұштарының қойылу себептері мен әрлену ерекшеліктері, оның исламдық ғимараттардың ажырамас бӛлігі болып дамығаны жайында айтылады.
Кілт сӛздер: Күмбез, кесене, ислам, сағана, рухани, Отырар, Мыңшұңқыр, Ахмет Ясауи


Summary
The domes in Islamic architecture, dome headings and meanings thereof are described in this article. Based on XIX-XXc. researches, photographs of A.Kun the tomb of Hoca Ahmet Yesevi, as well as tombs and tombstones located nearby have been put in hereto. Namely, the dome heading and octagonal tombs of the mausoleum of Rabia Sultan Begum, their meanings have been examined. The spiritual meaning of the Islamic golden age achievements is described in terms of the manufacturing and placement of the «kubba» or dome headings.
The features and decorations of the domes that were found in XX century during the excavations of the medieval Otyrar, Mynshunkyr, the reasons for installation of dome and the dome's head, as inseparable attribute of Islamic buildings have been analyzed.