Девиантты мінез-құлық және бұқаралық ақпарат құралдары

Қоғамның қазіргі күйінің үрей тудыратын симптомы- мінез-құлқында ауытқушылық бар кәмелетке толмаған балалар санының өсуі болып табылады. Міне-құлықтың асоциалды, агрессивті, деструктивті, аддиктивті формаларының көріну үдерісіне бұқаралық ақпарат құралдары (БАҚ), әсіресе теледидар, компьютерлік ойындар, видеофильмдер және т.б. үлкен әсер етеді.

1. 
   Телебағдарламаладың тақырыптық мазмұнына талдау әдістемесі (жасөспірімдер арасындағы танымалдық рейтингі) оның құрамындағы материалдың қызметтік тиістілігін тексеру мақсатында онда берілетін ақпараттарды обьективті зерттеуге бағытталған талдау бірлігі ретінде материалды тұтас сипаттайтын белгісі алынады:
   
   1. 
      Ақпартаттық (жаңалықтар, саяси бағдарламалар);
      
   2. 
      оқу-танымдық;
      
   3. 
      спорттық;
      
   4. 
      көңіл жадырататын (көркем фильмдер, мультфилмдер, сазды бағдарламалар, шоу).
      
2. 
   «Контент-талдау» әдістемесі. Талдау бірлігі болып мәтіннің жеке үзіндісі алынады (сөз, кейіпкер, байымдау, белгілі бір тақырыппен сәйкес келетін абзац немесе мәтіннің берік бекімеген бөлімі). Телебағдарламалардың мінез-құлықтың ауытқуына тікелей немесе жанама әсер ететін мәтіндері (бұл жерде мәтін деп кез-келген ақпаратты, мазмұнды, бейнені және т.б. түсінеміз) Саны төмендегідей формамен жүзеге асады:
   

1. 
   Зорлық-зомбылыққа бейімделу - БАҚ тұтынушылардың зорлық-зомбылық құндылықтарын белсенді бейімдеуі;
   
2. 
   Девиантты мінез-құлықты ақтау- девиантты мінез-құлықты түсіндіру, кешіру үшін қолданылатын дәлелдер;
   
3. 
   Девиантты мінез-құлықты батырлық ету- бұл жоғары идеялы миссияны орындауға іс-әрекеттерді немесе қылықты жатқызу есебінде дәріптеу;
   
4. 
   Девиантты мінез-құлықты насихаттау- девиантты мінез-құлықты көрсетуге бағытталған қандай да бір көзқарасты идеяны ілімді, білімді тарату және түсіндіру;
   
5. 
   Девиантты мінез-құлықты иелену- меншіктену орындау барысында зорлық-зомбылық кезесетін міндеттерді адам ашық түрде өз мойнына алуда жүзеге асады;
   
6. 
   Девиантты мінез-құлыққа арандату- арандатушылық, девиантты мінез-құлықтың пайда болуына әкелуі мүмкін іс-әрекетке біреуді итермелеу.
   

3. 
   Эмпатиялық үрдістер деңгейін зерттеу әдістемесі. Бұл әдістемені эмпатияны (жаны ашуды), яғни өзін басқа адамның орнына қоя білу іскерлігін, басқа адмдардың қайғыруына еркін эмоционалды ықыластыққа қабілетті зерттеу үшін И.М. Юсупов ұсынған. Эмпатия тұлғааралық қарым-қатынастарды теңдестіруге септігін тигізгендіктен, ол адам мінез-құлқын әлеуметтік шартты етеді.