Қазақстан республикасының денсаулық сақтау министрлігі

ӘОЖ 616.24- 008.4 + 616.12 – 008.46 -0.39 -083.98

КБЖ 54.10

М 11
РЕЦЕНЗЕНТТЕР:

ӘОЖ 616.24- 008.4 + 616.12 – 008.46 -0.39 -083.98

КБЖ 54.10
ҚММУ Әдістемелік кеңесімен мақұлданып, басылымға ұсынылды

Хаттама № 3 10.11.2010 ж.

ҚММУ Ғылыми кеңесінің отырысында қабылданды

© Г.М. Мулдаева 2011 ж.

Қазіргі кезде жедел тыныс жеткіліксіздігі және жедел жұрек жеткіліксіздігі мәселесі клиникалық медицинаның ең маңыздысы деп саналады. Қазіргі кезде жүрек-тамырлық аурулар барлық дамыған және дамып жатқан елдерде «нөмір бірінші өлтіргіш» деп саналады. Жүрек жеткіліксіздігі ауруханаға жатқызудың себептерінің үшінші орынында тұр және 65 жастан жоғары адамдарда бірінші орында орналасқан. 45 жастан жоғарғы жастық топтамасында әр 10 жыл сайын ауыру екі есеге дейін жиілейді. Ауырсынумен бірге өлім жағдайлары көбейіп жатыр – ауыр жүрек жеткіліксіздігімен науқастарда 50%, NYHA жіктемесі бойынша IV класқа жататындар 1 жыл тұрады. Дамыған елдерде созылмалы жүрек жеткіліксіздігінің еміне медициналық бюджеттің барлық қаржысынан 2% жұмсайды. Ауруханаға жатқызу барлық шығындардың екіден үш бөлігін құрайды және аурудың таралуымен жоғарылайды.

Жіті тыныс жеткіліксіздігі өлім себептерінің арасында ауыр жарақаттарда, операцияларда және жіті улануларда бірінші орынды алады. Ауыр механикалық жарақаттарда жіті тыныс жеткіліксіздіг 61,3% жағдайда дамиды және 24,8% жарақатталғандардың өлімі негізгі себебі болып саналады [Цыбуляк Г. Н. Және т.б., 1975; Кустов Н. А.,1977]. АҚШ реанимациялық орталықтардың мәліметтерінен азап шеккендердің жартысы кең таралған жарақаттан кейін бірінші 3 тәулік өмірін сақтағандар, кейін прогрессирлеуші тыныс жеткіліксіздігінен өлген [Blaisdell F. W., 1973]. Оперативті аралысудан кейін қайтыс болған хирургиялық науқастардың жалпы санынан, 31% жедел тыныс жеткіліксіздігі бақалған [Moore P. et al., 1969].

Осы жағдайларды емдеуде реаниматология дамуы арқасында жетістіктерге қол жетті, бірақ терапия тиімділігі әр белгілі жағдайда процесс дамуы негізінде уақытымен және дәлелді жүрек және өкпе асқыныстары диагностикасына байланысты.

Шұғыл көмек көрсетуде аурухана алды кезеңінде жіті тыныс жеткіліксіздігін және жіті жүрек жеткіліксіздігін актуальді диагностикалауы, дамуын алдын алу және жоюын бағалауға қиын, өйткені әр бір критикалық жағдайларға әкелуі мүмкін.

Әр науқасты қарағанда тыныс және жүрек жеткіліксіздігінің болуын байқау керек. Осы ережені елемеуі науқастарды алдын ала болжалмайтын және басқаруға келмейтін жағдайларға алып келеді. Сондықтан жіті тыныс және жіті жүрек жеткіліксіздігі уақытымен аңықталуы және алдын алуы әрбір мамандандырылған дәрігердің маңызды есебі болып саналады.

Әдістемелік нұсқауларда ауруханаға жатқызуға дейінгі және бастапқы ауруханалық кезеңдегі шұғыл медициналық көмектің жіті тыныс жеткіліксіздігі және қанайналым жеткіліксіздігі синдромымен ауыратын жасына байланысты емес науқастардың сұрақтары қарастырылады. Жоғары айтылғандарды есептегенде, әдістемелік нұсқаулардың маңыздылығы күмән тудырмайды.


1. Жіті тыныс алу жеткіліксіздігі

Жіті тыныс алу жеткіліксіздігі (ЖТАЖ) организмнің өмірді қамтамасыздандыратын механизмдердің шамадан тыс күш түсуінің өзі оттегімен қамтамасыздандыруға және көмірқышқыл газын шығаруға жеткіліксіз болған кездегі синдром ретінде анықталады. Басқаша айтқанда, әртүрлі этиологиядағы ЖТАЖ кезінде тіндерге оттекті (О₂) тамысалдауы және көмірқышқыл газын (СО₂) организмнен шығаруы бұзылады.

Жіті тыныс алу жеткіліксіздігі-бұл сыртқы тыныс алу жүйесінің жіті бұзылысы, артериялық қандағы қалыпты газ құрамы қамтамасыздандырылмайды немесе оның қалыпты деңгейдегі қолданысы осы жүйенің шамадан тыс функционалды күш түсудің есебінен жетеді.

Тәжірибеде тыныс алу жеткіліксіздігі 60 мм.сб. кем емес PaO₂ ретінде анықталады, ауаны жұтқан кезде немесе PaCO₂50 мм.сб артық болған кезде анықталады.

• 
  Тыныс алу жеткіліксіздігінің себебін толық анамнезді жинағаннан кейін және объективті қарағаннан кейін анықтауға болады.The cause of respiratory failure is often evident after a careful history and physical examination.
  

• 
  Өкпенің Cardiogenic pulmonary edema usually develops in the context of a history of left ventricular dysfunction or valvular heart disease.кардиогенді ісінуі сол жақ қарыншаның немесе жүрек қақпақшаларының дисфункциясы кезінде дамиды.
  
• 
  Анамнезінде жүрек-тамыр жүйелерінің ауруларының, кеуде артындағы ауырсынудың, түнгі диспноэ мен ортопноэ пароксизмінің болуы өкпенің кардиогенді ісінуін көрсетуі мүмкін.
  
• 
  Кардиогенді емесе ісіну (мысалы, жедел респираторлы дистресс-синдром (ЖРДС)) сепсис, жарақат, аспирация, пневмония, панкреатит, улану және көп трансфузия сияқты клиникалық жағдайларда кездеседі.
  

• 
  These diseases can be grouped according to the primary abnormality and the individual components of the respiratory system, as follows:Central nervous system disorders Орталық жүйке жүйесінің бұзылысы
  

• 
  Орталық тыныстың жаншылуын сипаттайтын орталық жүйке жүйесінің әртүрлі фармакологиялық, құрылымдық және метаболикалық бұзылыстары.
  
• 
  A variety of pharmacological, structural, and metabolic disorders of the CNS are characterized by depression of the neural drive to breathe. Бұл жедел немесе созылмалы гиповентиляцияға және гиперкапнияға алып келуі мүмкін.
  
• 
  Мысалы, ісіктер немесе ми бағанасының қатысуымен тамырлық ауытқулар, есірткіні немесе тыныштандыратын дәрілік заттардың мөлшерін артықThis may lead to acute or chronic hypoventilation and hypercapnia. қабылдау, микседема немесе созылмалы метаболикалық алкалоз сияқты метаболикалық бұзылыстар.Examples include tumors or vascular abnormalities involving the brain stem, an overdose of a narcotic or sedative, and metabolic disorders such as myxedema or chronic metabolic alkalosis.
  
  • 
    Disorders of the peripheral nervous system, respiratory muscles, and chest wallПерифериялық жүйке жүйесінің, тыныстық бұлшық еттердің және кеуде қабырғасының аурулары
    

• 
  Бұл бұзылыстар өкпенің минуттық вентиляцияның деңгейін қолдаудың мүмкінсіздігіне алып келеді.
  
• 
  Бұл гипоксемияға және гиперкапнияға алып келуі мүмкін.
  
• 
  Мысалы, Concomitant hypoxemia and hypercapnia occur. Гийен-Барре синдромы, бұлшық ет дистрофиясы, миастения, айқындалған кифосколиоз, 3, 4 кезеңдегі семіздік.Examples include Guillain-Barré syndrome, muscular dystrophy, myasthenia gravis , severe kyphoscoliosis, and morbid obesity.
  

• 
  Abnormalities of the airways Тыныс алу жолдарының бұзылысы
  

• 
  Тыныс алу жолдарының ауыр обструкциясы жедел және созылмалы гиперкапнияның таралған себептері болып табылады.
  
• 
  Мысалы, жоғарғы тыныс алу жолдарының бұзылысы – жедел эпиглоттит және кеңірдектің ісіктері, төменгі тыныс алу жолдарының бұзылысы – СОӨА, бронх демікпесі және фиброз.
  

• 
  Abnormalities of the alveoli Альвеолдың бұзылысы
  

• 
  Жиі гипоксемиялық тыныс алу жеткіліксіздігіне алып келетін диффузды альвеолярлы толтырумен сипатталатын ауру, бірақ гиперкапния клиникалық суретті асқындыруы мүмкін.
  
• 
  The diseases are characterized by diffuse alveolar filling, frequently resulting in hypoxemic respiratory failure, although hypercapnia may complicate the clinical picture. Мысалы, өкпенің кардиогенді және кардиогенді емес ісінулер, аспирационды пневмония немесе көлемді өкпелік қан кету. Бұл бұзылыстар өкпе ішілік ұштасыммен және тыныс көлемінің ұлғаюымен байланысты.
  

• 
  І типті тыныс алу жеткіліксіздігінің жалпы себептеріCommon causes of type I (hypoxemic) respiratory failure
  

• 
  СОӨАChronic bronchitis and emphysema (COPD)СОӨА
  
• 
  Pneumonia Пневмония
  
• 
  Pulmonary edema Өкпенің ісінуі
  
• 
  Pulmonary fibrosis Өкпелік фиброз
  
• 
  Asthma Демікпе
  
• 
  Pneumothorax Пневмоторакс
  
• 
  Pulmonary embolism Өкпелік эмболия
  
• 
  Pulmonary arterial hypertension Өкпелік артериялық гипертензия
  
• 
  Pneumoconiosis Пневмокониоз
  
• 
  Өкпенің гGranulomatous lung diseasesранулематозды аурулары
  
• 
  Cyanotic congenital heart disease Туа біткен жүрек кемістігі
  
• 
  Bronchiectasis Бронхтардың кеңеюі
  
• 
  Adult respiratory distress syndrome Ересек респираторлы дистресс-синдромы
  
• 
  Fat embolism syndrome Майлы эмболия
  
• 
  Kyphoscoliosis Кифосколиоз
  
• 
  Obesity Семіздік
  

• 
  Common causes of type II (hypercapnic) respiratory failure І типті тыныс алу жеткіліксіздігінің (гиперкапниялық) жалпы себептері
  

• 
  СОӨА
  
• 
  Severe asthma Ауыр демікпе
  
• 
  Есірткінің мөлшерін артық қабылдау
  
• 
  Poisonings Улану
  
• 
  Myasthenia gravis Миастения
  
• 
  Polyneuropathy Полиневропатии
  
• 
  Poliomyelitis Полиомиелит
  
• 
  Primary muscle disorders Бұлшық еттің біріншілік бұзылыстары
  
• 
  Porphyria Порфирия
  
• 
  Cervical cordotomy Сан сүйектерінің басы мен мойнының сынығы
  
• 
  БіріншілікHead and cervical cord injury Primary alveolar hypoventilationальвеолярлы гиповентиляция
  
• 
  Obesity hypoventilation syndrome Семіздіктің гиповентиляционды синдромы
  
• 
  Pulmonary edema Өкпенің ісінуі
  
• 
  Ересек ЖРДС ВВ
  
• 
  Myxedema Микседема
  
• 
  Tetanus Сіреспе
  

1. Орталық генезді жедел тыныс алу жеткіліксіздігі.

3. Аралас генезді жедел тыныс алу жеткіліксіздігі .

Клиникада жіті тыныс алу жеткіліксіздігінің 3 кезеңі бөлінеді.

• 
  тыныс алу жолдарының өтімділігінің бұзылысы (механикалық асфиксия, ісік, түйілу, құсық массасы және т.б.);
  
• 
  өкпенің тыныс алу жоғарылығының азаюы (пневмония, пневмоторакс, эксудатты плеврит және т.б.);
  
• 
  тыныс алудың орталық реттегішінің бұзылысы (тыныс алу орталығын зақымдайтын патологиялық процесстер: қан құйылу, ісік, улану);
  
• 
  тыныс алу механикасының бұзылысын шақыратын жүйке-бұлшық ет аппаратындағы импульстардың берілуінің бұзылысы (фосфороорганикалық қоспалармен улану, миастения, сіреспе, ботулизм және т.б.);
  
• 
  басқа патологиялық жағдайлар.