БАҒдарламасы қостанай, 2012 жыл мазмұны 1

Негізінен ауыл шаруашылығының топырақ өңдейтін техникаларға, жабдықтарға, қосалқы бөлшектерге, тораптар мен агрегаттарға қажеттілігін қамтамасыз етуге бағытталған машина жасау кәсіпорындары 2009 жылы 13882,4 млн. теңге сомасына немесе 2008 жылға қарағанда 82,2 өнімдер шығарған. Төмендеуінің себебтері үстеме құн салығының жоғары болуына байланысты «Агромашхолдинг» АҚ және «Агромаштехмаш» ЖШС сияқты ірі кәсіпорындарда ішкі нарыққа арналып шығарылатын тракторлар мен комбайндарды сату көлемінің төмендеуі.

Кіші саланың қарқынды дамуымен қатар шешімін таппаған бірқатар проблемалар бар:

өндіріс тиімділігінің артуына кедергі жасайтын жабдықтар тозуының жоғары деңгейі;

қолда бар өндірістік күштерді толық қолданбау;

саланың төмен инвестиялық тартымдылығы және өнеркәсіптерде айналым қаражаттарының үнемі тапшылығы;

машина жасау кешені инфрақұрылымының жеткіліксіз дамуы: инфрақұрылымның едәуір бөлігін жоғалту (ғылыми-зерттеу институттары, конструкторлық бюро, тәжірибе-зерттеу базалары, сынақ және техникалық бақылау орталықтары);

үстеме құны жоғары ғылымды көп қажет ететін жоғары технологиялық өнім өндірісіндегі ғылымды қажет ететін бұйымдар өндіруде үлестің төменділігі;

өндірісті дамытуды қаржыландыруды тарту үшін жоғары пайыздық мөлшерлемелер.

Металлургия өнеркәсібі кәсіпорындары 12647,6 млн. теңге сомасына өнім шығарды, бұл 2008 жылға қарағанда 177,3% құрайды, НКИ – 118,8% құрайды. Шойын, болат құю жөнінде қызметтер көрсетілді, 2757 кг Доре ертіндісі және т.б. өндірілді.
Электрмен жабдықтау

Облыс бойынша 2009 жылы электр энергиясын пайдалану көлемі 5070,18 млн. кВтс құрады.

Жергілікті көздерден электр энергиясын өндіру 2008 жылмен салыстырғанда 0,8%-ға төмендеді және 1 465,8 млн. кВтс құрады. Бұл Рудный және Қостанай ЖЭС-да негізгі технологиялық жабдықтарды жоспардан тыс жөндеуден өткізуге байланысты.

«2008-2010 жылдарға арналған Қостанай облысының электр жылу энергетикасын дамыту» өңірлік бағдарламасының іс-шаралар жоспарын іске асыру шеңберінде 2010 жылдың 1 қаңтарына республикалық бюджеттен 100 млн. теңге, жергілікті бюджеттен – 441,9 млн. теңге игерілді.

Облыс қалаларын электрмен жабдықтауды мынандай кәсіпорындар: Қостанайда – «ЭПК forfait» ЖШС; Рудныйда – «РудныйЭнергоКомпаниясы» ЖШС; Арқалықта – «Қостанайюжэлектросервис» МҚК; Жітіқарада – «Жітіқаракоммунэнерго» МҚК; Лисаковта – «Лисаковскгоркоммун-энерго» МҚК ШОҚ жүзеге асырады.

Облыстың ауылдық елді мекендерін электрмен жабдықтауды облыстың 14 солтүстік ауданына қызмет көрсететін «Қостанайский ЭнергоЦентр» ЖШС және Амангелді мен Жангелдин аудандарына қызмет көрсететін «Қостанайюжэлектросервис» МҚК жүзеге асырады.

35-220 кВ желілері бойынша облыста электр энергиясын жеткізуді «Межрегионэнерготранзит» ЖШС, 0,4-10 кВ желілері бойынша – «ЭПК forfait» ЖШС, Рудный қаласы бойынша – «Жарық Жол» ЖШС жүзеге асырады.

Электр желілерінің жалпы ұзындығы – 30 мың км жуық, оның ішінде кабельдік желілер – 1064 км. Облыс аумағында кернеулігі 35 кВ және 4775 РП, ТП, КТП 6-10/0,4 кВ құрайтын 326 қосалқы станса бар. Облыстың негізгі энергия өндіруші көздері: қуаттылығы 267 МВт «ССКӨБ» АҰ ЖЭС, қуаттылығы 12 МВт Қостанай ЖЭС, қуаттылығы 4 МВт Арқалық ЖЭС болып табылады. Олар өндіретін электр энергиясы стансалардың қажеттіліктерін жабуға пайдаланылады.

Қостанай облысы электр энергиясына тапшы болып есептеледі. Облыс аумағында орналасқан электр стансаларының электр энергиясын өндіруі жалпы пайдаланудың 30%-нан аспайды (жалпы облыс бойынша энергияны пайдалану – 5074,1 млн. кВтс) және 1 464,5 млн. кВтс құрайды. Қазіргі кезде облыс энергиясын тұтыну мен 1500 км қашықтықта орналасқан Екібастұз энергия кешенінен оны тасымалдау есебінен оны өндіру арасындағы айырмашылықты жабуға мәжбүр. Рудный ЖЭо-на қуаттылығы 63 МВт алтыншы энергоблокты енгізу облыстың энергияға деген қажеттілігін жаппайды.

Алдағы жылдарда энергия өндіретін кәсіпорындарды іске қосу, оның ішінде: металлдандырылған шекемтастар зауытын, сортопрокаттық өндірісті, цементтік зауыт, Шевченко кен орнындағы никель кендерін өндіру және қайта өңдеу кешенін және т.б. өндірістерді енгізу жоспарланып отыр. Бұл ретте облыс бойынша электр жүктемесі шамамен 1000 МВт дейін жетеді (Қазіргі кезде облыс бойынша электр жүктемесі жаз мерзімінде – 500 МВт, қыс мерзімінде – 740 МВт дейін құрайды).

Облыс энергетикалық көмір қорларына бай. Уралгипрошахт институтының мәліметтері бойынша облыстағы көмір кен орындарында қуаты жылына 119 млн. тонна көмір өңдеу разрезін салуға болады. Электр энергиясының тапшылығын жабу үшін экспорттық әлеуетті ұлғайту үшін қара көмір кен орындарын пайдаланып, облыс аумағында отын-энергетикалық кешенін салудың, оның ішінде «Приозерный» разрезінің базасында қуаттылығы 2000 МВт Торғай (Құсмұрын) ЖЭС салу мақсатқа лайық. 2009 жылы «Энергия» институты қуаттылығы 2000 МВт Торғай ЖЭС құрылысының мақсатқа лайықтылығын дәлелдейтін техникалық-экономикалық зерттеуді өткізді.

Осы жобаны іске асыру облыстың тұрақты экономикалық және әлеуметтік дамуын ұзақ мерзімге қамтамасыз етуге, қосымша жұмыс орындарын құруға, бюджеттің кіріс бөлігін ұлғайтуға мүмкіндік береді.

Энергетикалық жабдықтардың қатты тозуы облыс энергетиктерінің негізгі проблемасы болып табылады, пайдаланудағы электр жабдықтарының тозуы ВЛ-10 кВ – 82%, ВЛ-0,4 кВ – 85%, КЛ-10-0,4 кВ – 71% құрайды.

Қолданыстағы электржелілік шаруашылықтың тозуы жаңа қуаттарды енгізу қарқынынан асып түседі, бұл жабдықтардың апатты ақаулары санының ұлғаюына және желідегі техникалық ысыраптарға әкеліп соғады.

Электр энергиясын тұтыну деңгейінің өсуі байқалуда. Жалпы облыс бойынша қалалардағы желілердің кернеулігі жоғары. Алайда қала мен ауыл арасындағы электр-жылу желілері тығыздығының сәйкессіздігін айтып өту керек.

Қайта жаңартылып жатқан энергетика

Бүгінгі күні қайта жаңартылып жатқан энергия көздерін пайдаланып, энергетиканы дамытуға айрықша назар аударылуда. Қостанай облысы жалпы алғанда жақсы жел әлеуетіне ие. БҰҰ дамыту бағдарламасының мамандары біздің облысымыздың жел әлеуетін бағалау жөнінде зерттеу жұмысын өткізді. Осыған байланысты, жел электр стансасының құрылысына Арқалық қаласында жоғары жел жүктемелері аймағында орналасқан алаң таңдалды, бұл электр энергиясын үлкен ауқымда өндіру үшін жел энергетикасын пайдалану мүмкіндігін береді.

Арқалық қаласында жалпы қуаттылығы 48 МВт жел электр стансасының құрылысы жоспарланып отыр. «Synergy Astana» ЖШС 20.02.2012 жылғы № 0311-ПП-Т.1 техникалық-экономикалық негіздеме әзірледі, ол 24.04.2012 жылғы №01-48/12 мемлекеттік сараптамадан өтті. Сондай-ақ, Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа технологияларлар министрлігі электр энергиясы тарифін бекітуге ТЭН келістірді.

Облыс әкімдігі қайта жаңартылатын энергияны пайдалану жөніндегі жобаларды іске асыруға шетел инвестицияларын тарту жөнінде жұмыс жүргізуде.

Ауыл шаруашылығы саласы облыс материалдық өндірісінің екінші жетекші саласы болып табылады.

2009 жылы ауыл шаруашылығы жалпы өнімінің көлемі 249,3 млрд. теңгені (оның ішінде өсімдік шаруашылығы – 145,4 млрд. теңгені, мал шаруашылығы 103,9 млрд. теңгені) құрады, бұл 2007 жылға қарағанда 1,3 есе жоғары, нақты көлем индексі 2009 жылы – 102,6 (оның ішінде өсімдік шаруашылығы – 103,1, мал шаруашылығы – 102).

Жалпы республикалық астық жинауда Қостанай облысы үшінші орынды алады. 2007-2009 жылдары астық өнімі 5 млн. межеден асты.

Облыстың егін шаруашылығын дамытуда астық өндірісі басым болып табылады, ол өсімдік шаруашылығы жалпы өнімінің 83,9 алады.

2007 жылы облыстың негізгі ауыл шаруашылығы дақылдарының егістік алқабы 4474,5 мың гектарды құрады, ал 2009 жылы алқап 527,3 мың гектарға көбейіп, 5001,8 мың гектарды құрады.

2010 жылдың 1 қазанындағы жағдай бойынша облыста 6423 агроқұрылым, оның ішінде 5 ӨК, 5 АҚ, 537 ЖШС мен 5876 шаруа қожалықтары бар.

2007 жылмен салыстырғанда агроқұрылымдар саны 8 немесе абсолюттік көрсеткіште 559 субьектіге, оның ішінде: ӨК – 16,7-ға, АҚ – 16,7-ға, ЖШС – 5,8-ға және шаруа қожалықтары 8,1-ға азайды.

Облыста жарғы капиталы 813,6 млн. теңгені құрайтын 15 ауылдық кредиттік серіктестік құрылды, олардың жарғы капиталы – 813,6 млн. теңгені, қатысушылар саны – 416 құрайды. АНС қызметін бастаған күннен бастап 12260,6 млн. теңге кредиттік қаражат, оның ішінде 2009 жылы 2501,5 млн. теңге сомасына 362 кредит, 2010 жылдың 1 қазанына дейін – 674,7 мың теңге сомасына 148 кредит берілді.

Кредиттер айналым қаражаттар алу үшін беріледі, жылдық сыйақы мөлшерлемесі 9 құрайды.

2007-2009 жылдардағы Қостанай облысы бойынша өсімдік шаруашылығы өнімдерінің негізгі түрлерін өндіру

2010 жылдың 1 қазанына дейін 2011 жылдың егісі үшін 561,5 мың тонна тұқым немесе қажеттіліктің 96,7-ы құйылды. Сұрыпты алмастыру және жаңарту мақсатында облыстың ауыл шаруашылығы тауар өндірушілері 16,3 мың тонна элиталық тұқым сату үшін элиталық-тұқым шаруашылықтарымен келісім-шарттар жасады.

2010 жылы тұқым шаруашылығын дамытуға республикалық бюджеттен 350,5 млн. тенге субсидиялар, оның ішінен: 312,8 млн. теңге – элиталық тұқымдардың құнын жартылай арзандатуға, 37,7 млн. теңге – біртума тұқымдарды өндірудің құнын жартылай арзандату үшін бөлінді.

Ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігін арттыруды қолдауға минералдық тынайтқыштардың құнын арзандату үшін республикалық бюджеттен 933 млн. теңге бөлінді.

2010 жылдың 1 қаңтарында облыста 26124 трактор, 12078 астық жинайтын комбайн, 24200 тұқым сепкіш, 73262 тырма, 180 тұқым тазартушылар, 39,21 культиватор, 645 жоғары өндіруші егістік кешендері мен басқа ауылшаруашылығы техникалары болды.

2010 жылдың 9 айында «ҚазАгроФинанс» АҚ арқылы лизингке облыстың ауыл шаруашылығы кәсіпорындары 934 млн. теңге сомасына 98 бірлік техника, оның ішінде 21 трактор, 16 астық жинайтын комбайн, 2 егістік кешені, 20 тұқым сепкіш және басқа техникалар сатып алды.

Облыста шағын және орта ауылшаруашылығы құрылымдарына механикаландырылған қызмет көрсетуге мамандандырылған 3 машина-техникалық станса қызмет етеді.

Ауылшаруашылығы тауар өндірушілеріне қолдау көрсету мақсатында ауыл шаруашылығы тауар өндірушілеріне 5,9 млн. текше метр су беру үшін суаруға арналған суларды жеткізу жөніндегі қызметтердің құнын төлеу үшін 2010 жылы республикалық бюджеттен 1490 мың теңге (2009 жылы – 1363 мың теңге) бөлінді.

Қостанай облысы – Қазақстан Республикасы ауыл шаруашылығы жалпы өнімінің 14,5 беретін, дамыған мал шаруашылығы бар өңір болып табылады. Мал шаруашылығының табысты дамуы көбінесе оның жемшөп базасының мықтылығымен айқындалады. Облыс егіншілік пен тамақ өнеркәсібі қалдықтарының арқасында табиғи азықтық жайылымдары мен азықтық базаларының аса бай ресурстарына ие.

Мал саны мен мал шаруашылығының негізгі өнімдері бойынша облыс өңірлер арасында жетекші орындардың бірін алып отыр. Өңірде мал шапуашылығының негізгі өндірушілері – ауыл шаруашылығы кәсіпорындары –42,3, тұрғындардың шаруашылығы – 38,7, шаруа (фермерлік) қожалықтары – 19 болып табылады.

2007 жылмен салыстырғанда 2009 жылы ауыл шаруашылығы малдары мен құстарының барлық түрлерінің мал басының: ірі қара мал – 4,9, қой мен ешкі – 8,4, шошқа – 6,7, жылқы – 9, құс – 8 өсуіне қол жеткізілді.

Барлық меншік нысанындағы шаруашылықтар 2009 жылы 237,9 мың тонна – тірі салмақта ет; 636,3 мың тонна – сүт, 441 млн. дана – жұмыртқа өндірді. 2008 жылға өндіріс көлемінің өсуі ет – 1,0, сүт – 1,4, жұмыртқа – 8 құрады.

Облыста сүтті мал шаруашылығы өте күрделі және ерекше сала болып табылуына қарамастан, жеткілікті тиімді дамып келеді. Бұл салада оң қарқын байқалуда, сүт өндірісінде үлес салмақ (барлық санаттағы шаруашылықтарда) 12,1 құрайды және 2007-2009 жылдары бір сиырдан орта жылдық сүт сауу 168 кг ұлғаюы байқалып отыр.

Облыс бойынша 36 аттестацияланған асыл тұқымды мал шаруашылығы субьектілері бар. 2010 жылдың басында асыл тұқымды мал шаруашылығы зауыттары мен шаруашылықта барлығы 39420 бас ірі қара мал ұсталды, бұл жалпы мал басының 7,0 құрайды. Сүт бағытындағы мал басының саны – 16868 басты, ет бағытында – 22552 ІҚМ басын; жылқы – 445 бас, құстар: үйрек – 18653 бас, түйе құс – 134 бас, тауық – 81247 басты құрайды.

2010 жылы малдың қайта өндірісінде биотехнологиядағы ғылымның озат жетістіктері негізінде алынған мүлде жаңа асыл тұқымдық материалды (ұрық трансплантациясы мен біржыныстық тұқым) қолдану жөнінде жұмыс жалғастырылуда.

148 аттестацияланған аналық мал басын қолдан ұрықтандыру пункттері қызмет етеді.

Мал шаруашылығын әрі қарай дамыту мақсатында облыста малды ұстау мен бағу технологияларын жетілдіру жөнінде мақсатты жұмыс жалғасуда. 4 мал бордақылау алаңдары, 2 сүт-тауарлық фермасын салу және 3 құс фабрикасын жаңарту бойынша ивестициялық жобалар жүзеге асырылуда.

Облыстың мал шаруашылығының дамуына 2010 жылы көлемі 237,6 млн. теңгені құрайтын «Асыл тұқымды мал шаруашылығын қолдау» бағдарламасы бойынша, сондай-ақ әрекет етуі 2007 жылдан басталып, қазіргі күні қаржыландыру көлемі 5 есе ұлғайып, 1023 млн. теңгені құрайтын «Мал шаруашылығы өнімінің сапасы мен өнімділігін арттыру» бағдарламасы бойынша республикалық бюджеттен қаржылық қаражаттың бөлінуі ықпал етуде. Сонымен қатар жыл сайын облыстық бюджеттен «Мал шаруашылығын қолдау» бағдарламасы бойынша 20 млн. теңгеден астам қаражат бөлінді.

Ауыл шаруашылығы малдарын теңдестіру жүргізіліп тұрады, оны 2012 жылға қарай аяқтау жоспарланып отыр.
Ветеринария

Облыста мал шаруашылығы өнімдерінің қауіпсіздігі мен эпизоотикалық қолайлылықты қамтамасыз ету жөнінде шаралар қабылдануда.

Жергілікті атқарушы органдардың ветеринарлық қызметі 250 мал дәрігерімен қамтамасыз етілген, қажеттілігі 324 (77). 260 округте 198 мал дәрігерлері еңбек етеді (қажеттіліктің 76).

2010 жылы 25 жұқпалы ауруға қарсы алдын алу іс-шаралары, алдын-ала егу бойынша 3,2 мыңнан астам әртүрлі әрекеттер, қан тексеру бойынша 948 мың әрекеттер жүзеге асырылуда. Бұл мақсаттарға республикалық бюджет қаражатынан 175,3 млн. теңге бөлінді.

Мал ауруының диагностикасы мақсатында 364 мыңға жақын ірі қара мал басы бүрселез ауыруына тексерістен өткізілді, ауру жұқтыруы – 1,9 құрайды.

Облыста 26 мал сою пункттері қызмет етеді, олардың жұмыс жүктемелігі 40-50 құрайды және 60 мал сою алаңдары бар.

Инфекцияланған малды жерлеу 303 мал моласында жүзеге асырылады, олардың ішіндегі 37-сі – қалыпты болып табылады.

Облыста жабайы және үй жануарларының құтыруы бойынша шиеленіскен жағдай сақталып отыр. 2010 жылы құтырудың алдын алу үшін қаңғыған ит пен мысықтарды ұстау және жоюды ұйымастыру үшін жергілікті бюджеттен 10,1 млн. теңге көлемінде қаражат бөлінді, оның ішінен 6,3 млн. теңге игерілді.