Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар салдарларының ауыртпалықтарын төмендету және алдын алу

Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар салдарларының ауыртпалықтарын төмендету және алдын алу

2012-2014 жылдардағы кезеңде облыста 4318 тұрмыстық және өндірістік өрт тіркелді, оның нәтижесінде 158 адам қайтыс болды. 2014 жылы тіркелген оқиғалар саны – 1181, 2013 жылдың деңгейіне 11,8%-ға өсті (1056 оқиға). 2015 жылдың 1 жартыжылдығында 558 оқиға тіркелген, 2014 жылдың деңгейіне 7 %-ға төмендеу (603 оқиға). Өрт сөндіру қызметтері мен апаттық-құтқару жұмыстары қызметінің қызметшілері 272 адамды аман алып қалды, 8000 астам адам көшірілген.

Мемлекеттің орман қорының 211 мың гектардан астамы орман өрттеріне шалдықты, жазық дала алқаптарында және ауыл шаруашылығы жерлерінде өртке шалдығу қауіп-қатерлері бар. 2012-2014 жылдардағы кезеңде жалпы 2475,16 гектар аумақта ормандар мен жануарлар әлемін қорғау жөніндегі мемлекеттік мекемелерде 121 өрт жағдайы тіркелді. Материалдық шығын 41,3 млн. теңге құрады.

Қарлы борандар ұзындығы 870,5 км республикалық және облыстық маңызы бар жолдардың 306 участкесінде автомобиль көлігінің қозғалысын қиындатуы немесе толық тоқтатып тастауы мүмкін.

Облыс аймағында көктемгі тасқын кезеңінде 23 елді мекен судың астында қалды.

Төтенше жағдайлардың алдын алу және жоюдың облыстық аумақтық кіші жүйесі күштерінің төтенше жағдайлардың барлық спектріне шұғыл ден қою деңгейі құтқару жүйесінің, оның ішінде апаттық-құтқару қызметі құрылымдарының хабарлау, ақпараттық қамтамасыз ету және байланысу, жеткіліксіз техникалық жарақтандырылуы сияқты құтқару жүйесін құрастырудың аяқталмауына байланысты төмендеуде.

Апаттар мен апаттық жағдайларға қарсы іс-әрекеттер және жою жөніндегі шаралардың кешені олардың көп қаржы талап етуіне байланысты жеткілікті көлемде іске асырылмай отыр.

Мемлекеттік өртке қарсы қызметтің бөлімшелері жоқ елді мекендерді өртке қарсы қорғау деңгейі төмен болып отыр.

2012-2014 жылдардың кезеңінде 142 адам суға батып кетті, соның ішінде 19 бала. 2015 жылдың 1 жартыжылдығында 14 оқиға тіркелген, 14 адам суға батыпты, соның ішінде 4 бала (2014 ж. 1 жартыжылдығы-4 бала). ММ «ҚР ІІМ ТЖК Қостанай облысының ТЖД судан құтқарушы қызметі» жеке құрамы 2012-2014 жылдары 230 адамды, соның ішінде 47 баланы апаттан құтқарылды, ағымдағы жылы 26 адам құтқарыпты, соның ішінде 7 бала. 2015 жылы 166 бала жүзуге оқытылды.

2015 жылы Толықтырма жоспарына сәйкес ҚР ІІМ ТЖК Қостанай облысының Төтенше жағдайлар бойынша Департаменттің тындаушылары 1015 адам оқытылады.

2015 жылына азаматтық қорғау Республикалық оқыту методикалық орталығында Қостанай облысынан жергілікті атқарушы органдардың 50 қызметкерлердің, төтенше жағдайлар бойынша органдардың 18 қызметкерлердің оқытуы жоспарланды.

2012 жылдан бастап 2015 жылдың маусым айына дейін ТЖД азаматтық қорғаныс басқармасының мамандары 4584 адам оқытты, азаматтық қорғау Республикалық оқыту методикалық орталығына жергілікті атқарушы органдардың 79 қызметкер, сонымен қатар төтенше жағдайлар бойынша органдардың 26 қызметкер оқуға жіберілді.

1. Ауылдық елді мекендерде өрт сөндіргіш деполары құрылысы, оларды күш және қаражатпен қамтамасыз ету (адамдар және өрт сөндіруге арналған арнайы техника).

2. Ауылдық аймақтар және облыс объектілерінде қосымша өрт сөндіруші орындарын, мемлекеттік емес өртке қарсы қызметтер мен құрылымдарды құру.

3.Су тасқыны және өрт қауіпті кезеңдерде ғарыштық және жер үстінгі мониторингті жүргізу ТЖ салдарынан болатын залалын барынша төмедетуге мүмкіндік береді. Сонымен бірге, орман және дала өрт көздерін дер кезінде анықтауын жеделдетеді, және төтенше жағдайлардың пайда болудың ерте кезеңінде қорғаныс іс-шараларын жедел жоспарлау әрекетін жоғарылатады.

4.Арқалық, Жітіқара, Лисаковск және Рудный қалаларында ресми жағажайлардың ашылуы.

5.Арқалық және Жітіқара қалаларында құтқарушы бекеттер ғимараттардың құрылысы.

6. Облыс ауылдарында ведомстволық құтқарушы мансаптардың ашылуы.

7.Азаматтық қорғау саласындағы оқыту-материалдық негізін түзелуі.

1.Облыстың ауылдық аймақтарында жаңа өрт сөндіргіш деполары құрылысына қаржыландырудың жеткіліксіздігі.

2.Гидротехникалық құрылғылардың, бөгеттер, тоғандардың дер кезінде жөндемеуі, өзен алқабында орналасқан бірнеше елді мекендердің су тасқыны кезінде су астында қалу қауіп-қатерін тудырады.

3.Облыс қалаларында халықтың бұқаралық демалыс су жерлердер ресми жағажайлардың жоқтығы ( 1 ресми жағажай тек қана Қостанай қаласында бар).

4.Арқалық және Жітіқара қалаларында құтқарушы бекеттер ғимараттардың құрылыс үшін қаржыландырудын жоқтығы.

5.Облыс ауылдарында ведомстволық құтқарушы мансаптардың жоқтығы.

2012-2014 жылдары Қостанай облысының телекоммуникациялар желілері оң серпінмен дамыды.

2012-2015 жылдары Қостанай облыстық телекоммуникациялар дирекциясы Қостанай-Силантьевка, Қостанай-Есіл-Арқалық, Қарасу к.-Ленино с.-Люблинск с.-Қойбағар с. учаскелерінде талшықты-оптикалық байланыс желілерінің (ТОБЖ), Рудный-Қашар-Федоров-Қарабалық, Әулиекөл-Қарамеңді учаскелерінде аймақ ішілік ТОБЖ құрылысын жүргізді.

Қостанай қаласының көп пәтерлі 679 үйінде 18 000-нан астам абонентті аса жоғары жылдамдықпен Интернет желісіне кіру қызметіне қосуға мүмкіндігі бар FTTH (Fiber to the Home – «әр үйге оптика») желісінің құрылысы бойынша жоба іске асырылды.

Нәтижесінде 83 елді мекенде, олардан 5 қалада, 14 аудандық орталықта, 2 қала үлгісіндегі кентте, аудандық орталықтан төмен 62 АЕМ-де ТОБЖ арқылы көліктік орта ұйымдастырылды.

Нәтижесінде 2012-2014 жылдары мынадай дамыту индикаторларына қол жеткізілді:

2012 жылдан бастап 2015 жылға дейінгі кезеңде жергілікті атқарушы органдардың ақпараттық коммуникациялық инфрақұрылымы жетілдірілді: жұмыс орындарын 100% компьютерлеу қамтамасыз етілді, 14 сервер сатып алынды (олардан - 7 облыстық маңызы бар), ақпараттық қауіпсіздік талаптарына сәйкес серверлік орын-жай құрылды (кепілдендірілген үздіксіз қуат көзі қамтамасыз етілді, өрт және күзет дабылы, бейне қадағалау, ауаны реттеу құрылғысы, мәліметтерді ғимарат күзетінің басқарып отыратын тетігіне шығара отырып, температура және ылғалдылық мониторингі жүйелері орнатылды).

Алғашқы кезеңімен салыстырғанда жергілікті атқарушы органдарда серверлік жайлардың саны ұлғайтылды (2012ж.-18, 2014ж.-38). Көпшілікте қалалар мен аудандар әкімдіктерінде, облыстық басқармаларында өнеркәсіптік өндірісінің серверлік жабдығы жаңартылды (2012ж. 15 серверден бастап 2014 ж. 29 серверге дейін).

Облыс әкімінің аппараты, қалалық, аудандық әкімдіктер, облыстық басқармалар арасында ведомствоаралық өзара әрекеттесуді қамтамасыз ету үшін IP-VPN технологиясы бойынша жабық көлік желісі құрылды. Жыл сайын бірыңғай көлік орталығына қосылған мекемелердің саны ұлғайып жатыр, 2015 жылы жүйе қамтуы 98 сегмент құрады.

Әкімдік органдары әкімшілік қызметінің жеделдігін арттыру мақсатында 2008 жылдан бастап электрондық құжат айналымның бірыңғай жүйесін (ЭҚАБЖ) енгізу жүргізіледі. ЭҚАБЖ-бен 289 мемлекеттік мекеме, 2 маслихат, 29 орталық мемлкеттік органдардың аумақтық бөлімше қамтылды.

Облыстың 7 аумағында (Қарабалық, Қостанай, Науырзум, Сарыкөл аудандары, Арқалық, Қостанай, Рудный қалалары) әкімдік жүйесін электрондық құжат айналымына (қалалар мен аудандар әкімдігінің аппараты, әкімдігінің бөлімшелері) қосуы оң көзқарас тенденциясы болып айтуға болады.

2011 жылмен салыстырғанда 2014 жылы ЭҚАБЖ пайдаланудың жалпы көрсеткіші 7,6%-ға (2011 ж. - 92,4%, 2012 ж. - 99,5%, 2013 ж.-100%, 2014 ж.-100%,), оның ішінде ведомствоаралық құжат айналымының көлемі 3%-ға (2011 ж. - 97 %, 2012 ж. - 99,2%, 2013 ж.-100%, 2014 ж.-100%) өсті.

Облыс әкімдігі интернет-ресурстарының серпінді дамуы белгіленіп отыр, облыс әкімдігі атқарушы органдарының 20 ресми веб-сайттары қызмет етеді.

Жетекші өңірлік ақпараттық ресурс Қостанай облысы әкімдігінің www.kostanay.gov.kz. порталы болып табылады. Оның платформасында осындай интернет-ресурстар орналастырылған: облыс әкімінің ресми сайты, облыс мемлекеттік органдар басшылардың blogs.kostanay.gov.kz ресми блог-платформасы, www.e.kostanay.gov.kz мемлекеттік электрондық сайты.

Пайдаланушылардың арасында облыс әкімінің kostanay.gov.kz ресми сайты ең белгілі интернет-қоры болып табылады, күн сайын 900 астам адам қарап шығады.

Әлеуметтік-бағдарланған интернет-ресурс облыс әкімінің электронды қызметтерінің www.e.kostanay.gov.kz сайты болып табылады, бұнда салалық бағыттар бойынша стандарттар мен қызметтердің ережелері, бланктердің нұсқасы және толтыру нысандары, сонымен қатар байланыс ақпараты және кері байланыс қызметі орналастырылған. Қызметтер спектрі, әр түрлі қызмет саладағы 1560 қызмет көрсететін, 30 тарауды құрайды.

Мемлекеттік органдар басшыларының blogs.kostanay.gov.kz ресми блог-платформасын құрылуы кезеңнен жыл сайын халықтың өтініштердің ұлғаюы байқалады.

2015 жылдың 1 қантардың жағдайына қарағанда қалалар мен аудандар әкімдігінің, мемлекеттік органдар басшыларының блог-платформасына халықтан 8586 өтініш түсіпті.

Өтініштердің ең үлкен саны облыс әкімінің блогында байқалады, 2014 жылы барлығы 1238 өтініш түсіпті.

Ақпараттық технологиялар пайдалану тиімділігін бағалау шеңберінде Қостанай облысы әкімінің 2014 жылдың 30 маусымдағы №172-р бұйрығына сәйкес жергілікті атқарушы органдардың функциялар тізбесі бойынша 2014 жылы 111 функциядан 107 функция автоматтырылған, немесе 96%, бұл 2013 жылғы деңгейінен 21%-ға және республикалық деңгейінен 30% -ға артық.

Электронды қызметтерді пайдалану деңгейін арттыру мақсатында Ұлттық куәландыру орталығының Қостанайлық филиалы 2008 жылдан 2014 жылға дейінгі кезеңде электронды-сандық қолдың 251 709 сертификатын берді.

Халықты компьютерлік сауаттылыққа оқыту бойынша іс-шаралар жүргізілді, барлығы 2007 жылдан 2014 жылға дейінгі кезеңде 180 080 адам оқытылды, оның ішінде 2007-2008 жылдары облыста Ақпараттық теңсіздікті төмендету мемлекеттік бағдарламасын іске асыру шеңберінде 81888 адам оқытылды. Бағдарламаның іс-шараларын қаржыландыруға республикалық бюджеттен 265,9 млн. теңге бөлінді және игерілді.

Ел басының Жолдауын іске асыру мақсатында 2011 жылы компьютерлік сауаттылықты арттыру бойынша 58 500 адам оқытылды.

Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің Орынбасары Е.Т. Орынбаевтың 2013 жылдың 3 шілдедегі № 17-43/06-26 (1.2.1-т) бұйрығымен бекітілген 2013 жылы халықтың компьютерлік сауаттылығын жоғарылату және 2013-2014 жылдарда электрондық қызмет алушылардың саның көбейту бойынша Іс-шараларын орындау үшін компьютерлік сауаттылыққа 2013 жылы 19 715 адам, 2014 жылы 19 977 адам оқытылды.

Сонымен бірге Қостанай облысы әкiмдігінің мемлекеттік қызметшілерді қайта даярлау және олардың бiлiктiлiгiн арттыру өңірлік орталығының дәрістердің курстарына «электрондық үкімет» сұрақтары қосылды, 2014 жылы «Электрондық үкімет концепциясы» тақырыбына 26 семинар өткізілді, 1500 мемлекеттік қызметкер оқытылды.

1.Облыстық, қалалық, аудандық және ауылдық деңгейлер бойынша ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымның әркелкі дамуы;

2.Сандық жергілікті телефондық байланыспен және Интернет жүйесіне кең жолды қосуымен қамтамасыздандыру деңгейінің жеткіліксіздігі.

Даму беталысы

1.«Ақпараттық Қазақстан – 2020» Мемлекеттік бағдарламасын іске асыру шеңберінде сәулет әдістемесі негізінде мемлекеттік басқару жүйесінің тиімділігін, ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымның қол жетімділігін қамтамасыз ету және ақпараттық-коммуникациялық технологияларды енгізу арқылы азаматтардың өмір сүру сапасын арттыруды қамтамасыз ету;

2.100 тұрғындарға телефондық жүйесінің белгіленген желі тығыздығының деңгейін 100%-ға жеткізу;

3.100 тұрғындарға Интернет жүйесіне белгіленген кең жолды қосу абонентер тығыздығының деңгейін 100%-ға жеткізу;

Қостанай облысының телекоммуникациялық инфрақұрылымының жаңартуы мен дамуы;

Мемлекеттік секторында ақпараттық технологиялар пайдалану тиімділік деңгейінің өсуі.
Құрылыс

01.01.2015 жылына облыста 1219 құрылыс ұйымдары қызмет етеді, бұл 2012 жылдың деңгейінен (1096) 11,2-ға артық. Тиісінше 2014 жылы 88504 млн. теңге құрайтын, орындалған құрылыстың мердігерлік жұмыстар көлемі де өсті, бұл 2012 жылға қарағанда 11,4%-ға артық.

2015 жылдың қорытындылары бойынша құрылыс жұмыстар көлемі 32931,9 млн теңге құрады, немесе 2014 жылдың тиісті кезеңнің деңгейіне 101,6% құрады.

2012-2014 жылдары «Қол жетімді тұрғын үй – 2020» бағдарламасы әрекет етеді, оның мақсаты халықтың тұрғын үйге қол жетімділігін әрі қарай жоғарылатуды қамтамасыз ететін тұрғын үй құрылысын дамыту проблемасын кешенді шешу болып табылады. 2015 жылдың 1.01 бастап 2020 жылға дейін аумақтарын дамыту Бағдарламасы әрекет етеді.

2012 жылдан бастап 2014 жылға дейін «Қол жетімді тұрғын үй – 2020» бағдарламаның шеңберінде тұрғын үй құрылысына РБ және ЖБ-тен 13 млрд теңге берілді.

2012 жылдан бастап 2014 жылға дейінгі кезеңде барлығы облыс бойынша барлық қаржыландыру көздері бойынша 684,427 мың ш.м, оның ішінде кезекте тұрғандар үшін жалдамалы – 38,562 мың ш.м., жастарға – 27,664 мың ш.м., ипотекалық – 72,966 мың ш.м., Жұмыспен қамту 2020 бағдарламасы бойынша – 5,912 мың ш.м., басқа көздер – 539,323 мың ш.м. тұрғын үй салынды.

2013 жылы тұрғын үйдің 1 ш.м. орташа құны 77,7 мың теңге құрады, 2014 жылы қолайлықтың 4 класстағы кезекте тұрғындар үшін 80,0 мың теңге, жас отбасылар үшін 90,0 мың теңге, 3 класс 100,0 мың теңге.

Жыл сайын тұрғын үйді пайдалануға беру көлемі өсіп жатыр. Осылайша 2012 ж. – 204,8 мың ш.м., 2013 ж. – 231,8 мың ш.м., 2014 ж. – 247,9 мың ш.м. Сонымен бірге үй салу құрылыс қарқындарының оң серпіні сақталды (2012ж.-104,4%, 2013ж.-113,2%, 2014ж.-107,0%).

2015 жылдың 1 жартыжылдығы бойынша облыста қаржыландырудың барлық көздері бойынша 118,603 мың ш.м. пайдалануға берілді, оның ішінде пайдалануға берілді: кезекте тұрғандар үшін жалдамалы 6,306 мың ш.м. және қаржыландырудың басқа көздері есебінен 112,297 мың ш.м.

Тұрғын үйді уақытыл пайдаланымға енгізу мақсатында тұрғын үй құрылысымен қатарлы инженерлік қатынастардың құрылысы жүргізіледі.

2012 жылы 80,0 км жоспарымен 1654442,5 мың теңге сомасына 111,3 км салынды, 2013 жылы 40 км жоспарымен 1605764 мың теңге сомасына 102,4 км салынды, 2014 жылы 98,2 км жоспарымен 2238588 мың теңге сомасына 80,37 км салынды. 2014 жылы республикалық бюджеттің шығындардың қысқартумен байланысты белгіленген қаражаттардың шегінде шынында жұмыс орындалған.

Мүгедектерге рұқсат берілген әлеуметтік инфрақұрылымның объектілері бойынша

Мүгедектерге әлеуметтік объектілеріне рұқсат беру қамтамасыз ету бойынша іс-шаралар Қостанай облысында 2014 жылынан бастап өткізіледі. Сонымен бірге 2014 жылдан бастап әлеуметтік және көлік инфрақұрылымның объектілердің бейімделу қарқыны бойынша бақылау басталынды. 2014 жылы бойынша облыста 1568 объект паспорттандырылған, оның ішінде 1377 дағдырлануға жатады. 2014 жылы 155 объект дағдырланған немесе дағдырлануға жататын объектілердің жалпы санынан (1377 объект) 11,3%. 2015 жылы 209 объектіні немесе 15,2% дағдырлану жоспарланады.

Құрылыс нарығында бәсекелестікті дамытуға кедергі келтіретін көптеген айқын және жасырын кедергілер бар.
Саланың дамыту жағдайын Swot-талдауы:

Күшті жақтары: 1.құрылыстық-монтаждық жұмыстар өндірісінің сапасы, қарқыны мен мерзімдерінде байқалып отырған, әзірленген жобалық-сметалық құжаттаманың көптеген кемшіліктерінде белгіленген жобалық және мердігерлік ұйымдардың төмен кәсіби деңгейі;

Әлсіз жақтары: 1.салынған нысандарға халықтың төлем қабілеттілігінің төмен болуы; 2.жеке тұрғын үй құрылысына бөлінетін жер телімдерінің жеткілікті инфрақұрылыммен қамтамасыздырылмағаны; 3.бар инженерлік инфрақұрылымның жеткіліксіз қуаттылығына байланысты салынып жатқан және салынған нысандарға инфрақұрылымды қосу кезіндегі кедергілер; 4.республикалық бюджеттен қаржыландыруға жататын «Қол жетімді тұрғын үй» бағдарламасы үшін белгіленген 1 ш.м. тұрғын үйдің төмен құны, ал жергілікті бюджеттен бірігіп қаржыландыру қаражаттардың болмауына байланысты кейде мүмкін емес;

Мүмкіндіктері: 1.құрылыс индустриясының ерекше мәселелерін ескермейтін «Мемлекеттік сатып алу туралы» Заңның жетілдірілмегені; 2.бақылау-қадағалау органдары тарабынан көптеген негізделмеген тексерістердің болуы жатады.

Қауіп-қатерлері: 1.халықтың әлеуметтік қорғалатын санаттарының қажеттілігін қанағаттандыру мақсатында өткізілетін мердігерлік жұмыстардың сапасын, инженерлік коммуникациялардың құрылысын, қаражаттарды тиімді пайдалануды, тұрғын үйді уақытында пайдалануға беруді бақылау.

Ағымдағы және әлеуетті проблемалары

Салынған нысандарға халықтың төлем қабілеттілігінің төмен болуы;

Жеке тұрғын үй құрылысына бөлінетін жер телімдерінің жеткілікті инфрақұрылыммен қамтамасыздырылмағаны;

Бар инженерлік инфрақұрылымның жеткіліксіз қуаттылығына байланысты салынып жатқан және салынған нысандарға инфрақұрылымды қосу кезіндегі кедергілер;

құрылыс индустриясының ерекше мәселелерін ескермейтін «Мемлекеттік сатып алу туралы» Заңның жетілдірілмегені;

бақылау-қадағалау органдары тарабынан көптеген негізделмеген тексерістердің болуы.

Автомобиль көлігі жолаушыларды тасымалдау бойынша жетекші орын алады.

Облыста 600 елді мекендерінен автобус хабарымен 335 елді мекен қамтылған, бұл 56% құрайды. Жолаушылар тасымалдауды 59 тасушы қызмет көрсетеді. Облыс аумағында 1 автовокзал және 10 автостанция жұмыс істейді.

2012-2014 жылдары және 2015 жылдың 8 айы бойынша жолаушыларды, жүкті автомобиль көлігімен тасымалдау өсудің үрдісі байқалады. 2014 жылы 2012 жылмен салыстырғанда жолаушыларды тасымалдауының өсуі 113% құрады (2014ж.-1,7 млрд жолаушы, 2012ж.-1,5 млрд жолаушы), жүк тасымалдаудың өсуі 108% құрады (2014ж.-297 млн тонна, 2012ж.-275 млн тонна).

Облыс аумағынан Қазақстанның негізгі көлік дәліздері өтеді. Астана – Қостанай – Челябі – Екатеринбург полимагистральдік байланыстар, ТАТМ Солтүстік дәлізі, Алматы – Екатеринбург транзиттік автодәлізі.

Жүк тасымалдау ішкі республикалық бағыттарда, дизельдік локомотивтермен қозғалатын қала сыртындағы поездар жүреді. Қаладан 90 км қашықтықта – ірі теміржол айырымы – Тобыл стансасы орналасқан.

Қостанайдағы жол бөлімшесінде жүк айналымы 2014 жылы (20,3 млрд/тонна/км) 2012 жылмен салыстырғанда 10,6%-ға төмендеді.

2014 жылы Арқалық-Шұбаркөл теміржол бағыттың құрылысы аяқталды. Темір жолдың ұзақтығы 214 км, оның ішінде 49,3 км Қостанай облысы арқылы өтеді.

Әуе көлігі

«Қостанай» халықаралық әуежайынан әуе рейстерін «Эйр Астана», «Бек Эйр», «SCAT» ұлттық тасымалдаушылары, сонымен қатар «Трансаэро» (Ресей Федерациясы), «Белавиа» (Беларуссия), Түркия әуе желілері, Германия «Гамбург Эйрвейс» сияқты әуе компаниялары жүзеге асырады.

2015 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қостанайдан неміс қалалары Ганноверге, Дюссельдорфке, сонымен қатар Мәскеуге, Беларусь астанасы – Минскіге, Турцияға Анталияға дейін және Алматы және Астана сияқты қазақстандық қалаларға әуе жолымен жетуге болады.

Жыл сайын жолаушыларды жіберу өсуі байқалады. 2012-2014 жылдары бойынша өсуі 107% құрады (2014ж.-60 мың, 2012ж.-56 мың жолаушы).

Жүк және АҚ «Қостанай» халықаралық әуежайы» жөндеудің төмендеуі байқалады. 2014 жыл бойынша 2012 жылдың деңгейіне төмендеуі 4% құрады (2014ж.-245 тонна, 2012ж.-255 тонна).

Автомобиль жолдары

Қостанай облысының жалпы пайдаланылатын автомобиль жолдарының ұзындығы 9289 км, оның ішінде республикалық маңызы бар жолдар – 1410 км, облыстық маңызы бар – 2208 км, аудандық маңызы бар 5671,2 км құрайды.

Негізінен аудандық және облыстық маңызы бар жолдар III-IV техникалық санатқа жатады, ал ауылдық елді мекендерге баратын кейбір кіре беріс жолдар V техникалық санатқа жатады. Ауыспалы жабын түрлері бар автомобиль жолдарының участкелері және балшық жолдар қозғалыс жылдамдығы жағынан да, өс салмағы жағынан да талаптарға жауап бермейді және жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамсыз етпейді.

2015 жылдың 1 қаңтарында облыстың облыстық және аудандық маңызы бар автокөлік жолдарының желісі 7879,848 км, оның ішінде: қара жабынмен жабылғаны – 4244 км, ұсақ тасты жабынмен жабылғаны – 640,9 км, топырақ жабынмен жабылғаны – 2994,9 км құрайды, 63 көпір және 2030 су өткізгіш құбырлар бар.

2012-2014 жылдар аралығында жергілікті маңызы бар жолдардың күрделі жөндеуден өтті жалпы ұзақтығымен 482,6 км (2012ж. - 145,2 км, 2013ж. - 178,2 км, 2014ж.-159,2 км) және облыс жолдар жол саласына бюджеттік инвестициялардың жиынтық көлемі 17309,9 млн теңге құрады, соның ішінде:

2012-2014 жылдары облыс және аудан маңызы бар автомобиль жолдары бойынша мінсіздік көрсеткіші 5%-ға ұлғайды (54%-дан 59%-ға дейін тиісінше).

Қостанай облысы бойынша автожолдардың 1 ш.м. ағымдағы жөндеу және ұстау бойынша жұмыстарды қаржыландыру нормативке сәйкес 1,8 млн. теңге құрауы керектігін айта кету керек. Облыстың автожолдарын ағымдағы жөндеуге және ұстауға 12,7 млрд. теңге сомасына ақшалай қаражат бөлу қажет. Осыған байланысты облыстың автожолдарын жөндеу және ұстау бойынша жұмыстарды республикалық бюджет қаражаттарынан, сондай-ақ жергілікті бюджет қаражаттарынан қаржыландыру көлемдерін ұлғайту тапшылығы бар.

Облыс және аудан маңызы бар автомобиль жолдардың жаңартуға, күрделі, орташа, ағымдағы жөндеуіне жалпы 6581,9 млн теңге сомасына ақшалай қаражаттар меңгерілген, оның ішінде республикалық бюджеттен 3328,1 млн теңге сомасына және жергілікті бюджеттен 3253,8 млн теңге меңгерілді. 2013 жылмен салыстырғанда ақшалай қаражаттардың ұлғаюы 7% құрайды, оның ішінде: автожолдар жаңартуына 33,6 км ұзақтығымен 3433,5 млн теңге, автожолдар күрделі жөндеуіне 15,6 км ұзақтығымен 1561,2 млн теңге, автожолдардың орташа жөндеуіне 110 км 1041,6 млн теңге, автожолдардың ағымдағы жөндеуіне, жасылдандыруына 545,6 млн теңге.

Облыс экономикасының тұрақты дамуы үшін көлік-коммуникациялық желіні жаңғырту қажет. Облыстық және аудандық маңызы бар қатты жабынмен қапталған автомобиль жолдарын күрделі жөндеуден өткізу және қайта жаңарту; жабындардың түрлерін жетілдіру; жол жиегіндегі автоқызметтердің деңгейін дамыту; Ресейдің шекаралық облыстарына шығуды жаңғырту.
Саланың дамыту жағдайын Swot-талдауы:

Күшті жақтары: 1.жеке аумақтар үшін жалғыз көлік қатынасы-автожолдар. 2.өткізіп тұратын қабілеттің қорлары	Әлсіз жақтары: 1.инфрақұрылымның негізгі қаражаттардың маңызды физикалық және саналы тозуы. 2.жүрістердің инновация мен автоматизация енгізудің төмен деңгейі.
Мүмкіндіктері: 1.жеке-мемлекеттік серіктестік механизмнің дамуы 2.автомобиль жолдардың, көпірлердің көлік-пайдаланымдық көрсеткіштердің жақсаруы 3.автомобиль жолдар жүйесінің сақтау мен даму 4.жаңарту мен күрделі жөндеуден кейін автомобиль жолдарында жөндеуаралық мерзімдерін сақтау 5.сапасымен меңгеру халықаралық стандарттарын автожол саласына енгізу.	Қауіп-қатерлері: 1.ішкі мен сыртқы конъюнктурасын нашарлану мүмкіндігімен байланысты макроэкономикалық батылдықтар 2.бюджеттік қаржыландырудың қысқартуы 3.бағалық батылдықтар 4.заң шығыратын батылдықтар 5.техногенндік жіне экологиялық батылдықтар 6.байырғы батылдықтар 7.жол-пайдаланымдық техниканың жоғары тозуы

Ағымдағы және әлеуетті проблемалар

1.Облыс және аудан маңызы бар автожолдар жүйесінің қалыптасу және ағымдағы шығындардың қамтамасыз ету үшін жеткіліксіз қаржыландыру.

2.Республикалық және жергілікті маңызы бар автожолдардың тозуы.

3.Жол жабындарының көтеру қабілетін жоғалтуының үдеуі байқалады өйткені облыста жолдардың көбісі автомобильдің өсіне түсетін салмақ 6 тоннадан жоғары болмау керек деп белгіленген, 60-80 жылдары жобаланып, салынған, ал бүгінгі күні өске түсетін салмақ 10-12 тоннаға дейін жетеді және жолаушы мен жүк тасымалдаудың пайызы - 50%.

2015 жылдың 1 қаңтардың жағдайы бойынша Қостанай облысының барлық елді мекендері бір ортаға бағынған электр жүйесіне қосылған. Бір ортаға бағынған электрмен жабдықтаумен пайдаланатын халықтың саны 2015 жылдың 1 қантарына 881442 адам құрайды.

коммуналдық инфрақұрылымның жоғары деңгейде тозуы, бұл тауар нарығының тартымсыздығына әсер етеді, өйткені ол көп қаражат қажет етеді;

әкімшілік кедергілер (лицензия алу үшін біліктілік талаптарды орындауға, бағытталған іс-шараларды орындаудың қиындығы);

импортқа тәуелділік (өңірді газдандырудың төмен деңгейі);

энергия тапшылығы;

энергиямен жабдықтаушы компаниялардың қуат беретіндермен қосылуы (әлеуетті бәсекелестерге нарыққа шығуына кедергі – қуат жіберетін ұйымдардың желісіне қол жеткізу кезінде кедергі);

Бәсекелестікті дамытуды ынталандыруға бағытталған ЖЭК саласында бәсекелік түрлерін бәсекелестік ортаға беру мәселесі қаралуда («Бәсекелестік туралы» Заңның 77-бабы). Бұл ретте бәсекелестікті дамытудың жеткілікті деңгейінің болмауына байланысты тарифтердің (бағалардың) ұлғаюының әлеуметтік маңыздылығы және қатері ескеріледі. Осыған байланысты атқарушы орган құқықтық аяда регламенттелген жұмысты жүргізуді күшейтуді қарастырды.

Даму беталысы

әкімшілік кедергілерді қысқарту (кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру үшін рұқсат беретін құжаттарды алу рәсімдерін оңайлатуға (алып тастауға) нормативтік-құқықтық актілерді талдау жөнінде жүйелі жұмысты жалғастыру);

жаңа кәсіпкерлерді тарту мақсатында өңірлік базарлар, тауарлар мен қызметтерге қажеттілік туралы ақпараттарды жинастыруды, талдау мен жариялауды ұйымдастыру;

басым салаларда облыстың тауар нарықтарының инфрақұрылымын дамыту;

«жергілікті бәсекелестіктің қарқындылығы» субиндексін жақсартуға көмектесетін Дүниежүзілік экономикалық форумның Жаһандық бәсекеге қабілеттілігінің (ЖБҚ) индексі шеңберінде іс-шараларды әзірлеу мен іске асыру (бәсекелік қатынастардың дамуы үшін қолайлы жағдай жасау), оның ішінде әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялар (ӘКК) және мемлекеттік-жеке меншік әріптестік (МЖӘ) арқылы) жөніндегі іс-шараларды жүзеге асыруды жоспарлап отыр.

Энергияны сақтау

Қостанай облысында 76% өнеркәсіп секторына келеді, оның ішінде энергетика, көлік секторына 15%, 5% халыққа, 3% ауыл шаруашылығына, 1% экономиканың басқа салаларына.

Тұтыну құрамында Қостанай облысының электроэнергиясының 51% өнеркәсіп секторына келеді, оның ішінде энергетика, көлік секторына 26%, 14% халыққа, 6% ауыл шаруашылыққа, 3% экономиканың басқа салаларына.

Облыстың он ірі өнеркәсіп кәсіпорындары 42% энергетикалық ресурстармен пайдаланады.

Тұрғын үй секторы 14% электр энергиясымен және 64% жылу энергиясымен пайдаланады.

Аумақтың тұрғын қордың 97,3% тиісті жағдайда, 1,8% жөндеуді талап етеді және 0,9% апатты жағдайда.

Қостанай облысы коммуналдық секторында инженерлік жүйелердің тозу деңгейі келесі сипатымен көрінеді:

Жылумен жабдықтау 37% нормативтік жағдайда және 63% жөндеу талап етеді (798,5 км);

Электрмен жабдықтау 22% нормативтік жағдайда және 78% жөндеу талап етеді (29200 км);

Газбен жабдықтау 83% нормативтік жағдайда және 17% жөндеу талап етеді (3124,7 км);

Солай,облыста:

- білім объектілерінде сынап бар шамдар – 3936, жарықдиодтық – 8869, натрий – 591, галоген – 269, люминесценттік – 45409 шам орнатылған.

- денсаулық сақтау объектілерінде сынап бар шамдар – 1535, жарықдиодтық – 4434, натрий – 200, галоген – 68, люминесценттік – 7828 шам орнатылған.
Саланың дамыту жағдайын Swot-талдауы:

Күшті жақтары: 1.жылу және электрмен жабдықтау құбырлары желілерінің тозуының жоғары деңгейі; 2.бүгінгі таңдағы облыс орталығында ағынды суларды биологиялық тазартатын стансалардың жоқтығы, экологиялық сектордағы тұрақсыз жағдайға әкеліп соғады;	Әлсіз жақтары: 1.Электрмен жабдықтау инфрақұрылымның тозудың жоғары деңгейі (60-80%);
Мүмкіндіктері: 1.Жаңартылатын көздердің даму беталысы; 2.Электрмен жабдықтау объектілердің жаңартуы.	Қауіп-қатерлері: 1.Күштіліктердің шығып қалуы.

Ағымдағы және әлеуетті проблемалар

коммуналдық инфрақұрылымның жоғары деңгейде тозуы, бұл тауар нарығының тартымсыздығына әсер етеді, өйткені ол көп қаражат қажет етеді;

әкімшілік кедергілер (лицензия алу үшін біліктілік талаптарды орындауға, бағытталған іс-шараларды орындаудың қиындығы);

импортқа тәуелділік (өңірді газдандырудың төмен деңгейі);

энергия тапшылығы;

энергиямен жабдықтаушы компаниялардың қуат беретіндермен қосылуы (әлеуетті бәсекелестерге нарыққа шығуына кедергі – қуат жіберетін ұйымдардың желісіне қол жеткізу кезінде кедергі);

Бәсекелестікті дамытуды ынталандыруға бағытталған ЖЭК саласында бәсекелік түрлерін бәсекелестік ортаға беру мәселесі қаралуда («Бәсекелестік туралы» Заңның 77-бабы). Бұл ретте бәсекелестікті дамытудың жеткілікті деңгейінің болмауына байланысты тарифтердің (бағалардың) ұлғаюының әлеуметтік маңыздылығы және қатері ескеріледі. Осыған байланысты атқарушы орган құқықтық аяда регламенттелген жұмысты жүргізуді күшейтуді қарастырды.

Даму беталысы

әкімшілік кедергілерді қысқарту (кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру үшін рұқсат беретін құжаттарды алу рәсімдерін оңайлатуға (алып тастауға) нормативтік-құқықтық актілерді талдау жөнінде жүйелі жұмысты жалғастыру);

жаңа кәсіпкерлерді тарту мақсатында өңірлік базарлар, тауарлар мен қызметтерге қажеттілік туралы ақпараттарды жинастыруды, талдау мен жариялауды ұйымдастыру;

басым салаларда облыстың тауар нарықтарының инфрақұрылымын дамыту;

«жергілікті бәсекелестіктің қарқындылығы» субиндексін жақсартуға көмектесетін Дүниежүзілік экономикалық форумның Жаһандық бәсекеге қабілеттілігінің (ЖБҚ) индексі шеңберінде іс-шараларды әзірлеу мен іске асыру (бәсекелік қатынастардың дамуы үшін қолайлы жағдай жасау), оның ішінде әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялар (ӘКК) және мемлекеттік-жеке меншік әріптестік (МЖӘ) арқылы) жөніндегі іс-шараларды жүзеге асыруды жоспарлап отыр.

Газбен жабдықтау

2015 жылғы 01.01. жағдай бойынша облыстың 63 елді мекені табиғи газбен жабдықталған. Облыс бойынша табиғи газды тұтыну 2014 жылы 866,6 млн. м³ құрады.

2015 жылдың 1 қаңтары жағдайы бойынша Қостанай облысы бойынша газ құбырларының жалпы ұзындығы 3124,6 км құрайды, оның ішінде магистральдық газ құбырларының 619,3 км облыс жалғыз АҚ «Интергаз Центральная Азия» газ оператордың республикалық меншігіне жатады. Жүйелердің тозуы 17% құрайды.

2015 жылғы 01.01 жағдай бойынша (350903 адам) табиғи газбен пайдаланатын қалалық халықтың саны 2012 жылмен салыстырғанда (349379 адам) 0,43%-ға ұлғайтылды, ауыл халықтың саны 01.01.2015 ж. (119981 адам) 2012 жылмен салыстырғанда (102729 адам) 16,8%-ға ұлғайтылды.

Қостанай облысы бойынша 100 Гкал-дан жоғары 8 бірлік қазандық, 100 Гкал-дан төмен 94 бірлік қазандық бар. Гкал жылу көздерінің тозуы орташа есеппен 50% құрайды.

Қостанай облысы қалаларында орталықтандырылған жылумен жабдықтау жүйесі пайдаланылады. Облыстың орталықтандырылған жылумен жабдықтауды қамтамасыз ету деңгейі 41 % құрайды. Орталықтандырылған жылумен жабдықтау пайдаланатын халықтың саны 2015 жылғы 1 қантарына 362118 адам құрайды.

Жылу желілерінің жалпы ұзындығы – 798,5 км. Желілердің тозуы – 60% құрайды.

2012-2014 жылдары облыс бойынша 118,3 км жылу желілері жөнделді және қайта жаңартылды, 2015 жылы 10,2 км жылу желілерін ауыстыруға жоспарланды.

Көп пәтерлі тұрғын үйлердің және әлеуметтік саладағы объектілердің жылу энергиясын есептеу құралдарымен қамтамасыздығы 11% құрайды.

Жылумен жабдықтау инфрақұрылымның тозудың жоғары деңгейі (63%)

Объектілердің жөндеуіне бағытталған мемлекеттік инвестициялардың қысқартуы.

Қалалық жерді сумен жабдықтау

2015 жылдың 1 қаңтар жағдайы бойынша қала тұрғындарының орталықтандырылған сумен жабдықтауға қол жетімділігі 97,4 % немесе 448,0 мың адам құрайды. Қостанай қаласы бойынша сумен жабдықтау көздері – Амангелді су қоймасы және қостанайлық жерасты суларының кен орындары; Арқалық қаласы бойынша – Ащы-Тасты су қоймасы; Лисаков қаласы бойынша – Жоғарғытобыл су қоймасы; Жітіқара қаласы бойынша – Желқуар су қоймасы; Рудный қаласы бойынша – Қаратомар су қоймасы.

Облыстың қалаларында су құбырлары желілерінің жалпы ұзындығы – 1532,7 км құрайды, олардан су құбырлары желілерінің 474,8 км жеке меншікте, 1057,9 км коммуналдық меншікте.

2012 жылы қаланың сумен жабдықтау желілерінің 44,3 км өзгертілді, 2013 жылы – 0 км, 2014 жылы – 47,4 км, 2015 жылы – 22,9 км өзгерту жоспарланып отыр.

2012 жылы қаланың сумен жабдықтау желілерін дамытуға 7 жобаны іске асыруға 1,7 млрд. теңге бөлінді. Сумен жабдықтау желілері 44,3 км салынып және қайта жаңартылды. 2013 жылы жобалар іске асырылған жоқ.

2014 жылы қаланың сумен жабдықтау желілерін дамытуға 9 жобаны іске асыруға 2,5 млрд. теңге бөлінді. Сумен жабдықтау желілері 47,4 км салынып және қайта жаңартылды.

2015 жылы қаланың сумен жабдықтау желілерін дамытуға 8 жобаны іске асыруға 2,7 млрд теңге бөлінді. Сумен жабдықтау желілері 22,9 км салу және қайта жаңарту жоспарланды.
Мынадай индикаторларға қол жеткізілді:

Индикатор	2012 жыл	2013 жыл	2014 жыл
Қалалар бойынша орталықт. сумен жабдықтауға қол жеткізуі	89%	96,9%	97,4%

2015 жылдың 1 қантарына орталандырықтан сумен жабдықтау пайдаланатын қалалық халықтың саны 2012 жылмен салыстырғанда (437685 адам) 2,2%-ға ұлғайды (448406 адам).

2020 жылға дейін Аумақтарды дамыту бағдарламасы шеңберінде жағдайдын жақсы жаққа өзгеруі.

Облыс бойынша 592 ауылдық елді мекен бар, олардан 163 орталықтандырылған сумен жабдықтауға қол жеткізді, 386 АЕМ орталықтандырылмаған сумен жабдықтауды, 43 АЕМ тасымалданатын суды пайдаланады.

Бұл ретте ауыл тұрғындарының 52%-ы (224,1 мың адам) орталықтандырылған сумен жабдықтауға қол жеткізе алады.

2012 жылы ауылды сумен жабдықтау желілерінің 137,9 км, 2013 жылы 215,7 км, 2014 жылы – 315,1 км, 2015 жылы –147,7 км (жоспар) салынды.

2011 жылдан бастап «Ақ бұлақ» бағдарламасын іске асыру басталды.

2012 жылы ауылды сумен жабдықтау бойынша 11 жобаны қайта жаңартуға және олардың құрылысына 2,5 млрд. теңге бағытталды, оның ішінде 6 – өтпелі, 5 – жаңа енгізілген объектілер. «Ақ бұлақ» бағдарламасын іске асыру қорытындылары бойынша 2012 жылы «АЕМ орталықтандырылған сумен жабдықтауға қол жетімділігі» 24,2 %-ға дейін ұлғайды.

2013 жылы ауылды сумен жабдықтау бойынша 14 жобаны қайта жаңартуға және олардың құрылысына 3,96 млрд. теңге бағытталды, оның ішінде 8 – өтпелі, 5 – жаңа енгізілген объектілер. «Ақ бұлақ» бағдарламасын іске асыру қорытындылары бойынша 2013 жылы «АЕМ орталықтандырылған сумен жабдықтауға қол жетімділігі» 24,2%-дан (2012 ж.) 25,7 %-ға (2013 ж.) дейін ұлғайды.

2014 жылы ауылды сумен жабдықтау бойынша 15 жобаны қайта жаңартуға және олардың құрылысына 5,4 млрд. теңге бағытталды, оның ішінде 8 – өтпелі, 7 – жаңа енгізілген объектілер. Объектілердің іске асыру қорытындылары бойынша 2014 жылы «АЕМ орталықтандырылған сумен жабдықтауға қол жетімділігі» 25,7%-дан (2013 ж.) 27,4 %-ға (2014 ж.) дейін ұлғайды.

2015 жылы сумен жабдықтау бойынша 8 жобаны іске асыруға 4,2 млрд теңге жоспарланды. 7 объект енгізуі жоспарланды. Объектілердің іске асыру қорытындылары бойынша 2015 жылдың 8 айы бойынша 2,8 млрд. теңге немесе 71,8% меңгерілген, 112,5 км жүйелері қайта жөнделген.
Саланың дамыту жағдайын Swot-талдауы:

Күшті жақтары: 1.Облыс елді мекендердің сумен жабдықтау бойынша 40 жобалардың Бағдарламасын 4 жылдары бойы іске асыру; 2.Қаланың тұрғындарды 97,4%, ауылдың тұрғындардың 52% орталықтандырылған сумен жабдықтауға көрсеткіштің қол жеткізілуі.	Әлсіз жақтары: 1.Сумен жабдықтау объектілер мен жүйелердің үлкен тозу бары; 2.Сумен жабдықтау жаңа жүйелердің құрылысына мемлекеттік және жеке инвестициялардың жеткіліксіздігі; 3.Кәсіпорындардың материалдық-техникалық жеткіліксіз жабдықтандару
Мүмкіндіктері: 1.2020 жылға дейін аумақтарды дамыту Бағдарламасын іске асыру; 2.Жердің астында сулардың жаңа кен орындарды меңгеру;	Қауіп-қатерлері: 1.Сумен жабдықтау объектілердің жаратымсыз техникалық жағдайы;

Су тарту

Қала халқының орталықтандырылған су тартуға мүмкіндігі 76%, оның ішінде Қостанай қ. – 80%, Арқалық қ. – 51%, Жітіқара қ. – 82%, Лисаков қ. – 88%, Рудный қ. – 74,5% құрайды. Облыс бойынша 5 канализация ғимараты әрекет етеді. Канализация желілерінің ұзындығы 976,3 км құрайды, олардан су тарту желілерінің – 272,5 км (Рудный қ.) жеке меншікте, су тарту желілерінің – 703,84 км коммуналдық меншікте. 5 қалада орталықтандырылған су тарту қолданылады.

2012 жылы КТҚ арқылы 29233,8 мың м³, 2013 жылы – 26607,8 мың м³, 2014 жылы – 26607,8мың м³, 2015 жылы – 26651,8 мың м³ ағын су жүргізілді.

АЕМ-де көбінесе ЖТҚ салынған (бір, екі қабатты жеке үйлер/коттедждер), оларда септик орналастырылады. 5 ауылдық елді мекенде орталықтандырылған су тарту жүйесі бар (Таран ауданының Тобыл кенті, Әулиекөл ауданының Құсмұрын кенті, Қостанай ауданының Затобол кенті,Заречное селосы және Қарабалық кенті), бұл ауылдық елді мекендердің жалпы санынан 3 % құрайды.

2012 жылы 16,1 км су тарту желілері ауыстырылды, 2013 жылы 16,7 км, 2014 жылы – 21,96 км жоспарлануда, 2015 жылы – 5,4 км ауыстыру жоспарланып отыр.
Мынадай индикаторларға қол жеткізілді:

Индикатор	2012	2013	2014
Орталықтандырылған су тартуға қол жеткізу	74,7%	75%	76%

Қарабалық ауданындағы Қарабалық поселкесіндегі канализация құрылысының 2014 жылы аяқталуымен орталықтандырылған су тарту елді мекендердің саны 4-тен 5-ке дейін ұлғайды.

Облыстың канализациялық жүйелер тозудың жоғары деңгейі (72,8% жаратымсыз жағдайда).

Елді мекендердің орталықтандырылған су тарту қызметтерімен қамтудың төмен пайызы (7,6%).
Тұрғын үй қордың саласы.

Облыста 3324 көп пәтерлі тұрғын үй бар, оның ішінде 1875 үйлерге күрделі жөндеу керек, бұл облыста бар үйлердің жалпы санынан 56,4% құрайды. Көп қабатты тұрғын үйлердің негізгі көпшілігі өз отыз жылдығын аттап өтті, дәл осы мезгіл жалпақ жабынның және үйдің ішкі жылыту жүйесінің жұмыс мерзімін құрайды. Тиісінше үйдің жалпы мүлігінің жөндеуін кезі келді. Әйтпесе апаттардың болу мүмкіндігі ұлғайып тұр және тозу шырайы көтеріліп жатыр.

2011-2020 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығының жаңарту Бағдарламаның шегінде бюджеттік және қайтару қаражаттар есебінен (2011 жылы-12 үй, 2012 жылы-35 үй, 2013 жылы II механизмінің қайтару қаражаттар есебінен-14 үй, 2014 жылы-40 үй жөнделді) 103 көп пәтерлі үй жөнделді. Үйлерде фасадтар және жылытумен жабындар, кіреберістер, инженерлік жүйелер жөнделген. Бұл іс-шаралар тұрғындарға аса қолайлы шарттарды қамтамасыз ету мүмкіндігін берді және жылу қуатын есеп жалпы үй құралдар орнатылған және қызу жаңарту элементтерімен жөндеу өткізілген үйлерде жылыту бойынша төлем мөлшерлерді төмендеді. Күрделі жөндеу талап ететін кондоминиум объектілердің үлесі 59%-дан 56,4%-ға дейін төмендеді.

2015 жылы облыста 257,1 млн теңге жалпы сомасына 8 үйлердің жөндеуі өткізіліп жатыр, оның ішінде Қостанай қаласында 6 үй (114,6 млн теңге), Арқалық қаласында 1 үй (50,1 млн теңге), Лисаковск қаласында 1 үй (92,4 млн теңге). 2015 жылдың 25 қыркүйегіне 178,5 млн теңге меңгерілген. 2015 жылдың аяғына дейін кондоминиум объектілердің үлесі 0,4%-ға төменделеді және 56% құрайды.

Кондоминиум объектілердің жағдайын жақсару мақсатында үйлердің жалпы мүліктің күрделі жөндеуін қаржыландыру механизмдер туралы халықтың арасында кең насихатты-үгітті жұмысын өткізуі, сонымен бірге бюджеттік мәлімдемесін дайындау бойынша жұмысын жоспарлануда.

Күщті жақтары (S): 1.Бағдарламаның іске асыру кезеңінде 103 көп пәтерлі үй жөнделген. 2. Күрделі жөндеу талап ететін кондоминиум объектілердің үлесі 59%-дан 56,4%-ға дейін төмендеді	Әлсіз жақтары (W): 1.кондоминиум объектімен басқаруында пәтерлердің жекеменшіктердің төмен белсенділігі; 2.жалпы үй мүліктің күрделі жөндеуіне ақшалай қаражаттарды жинаудың әлсіз;
Мүмкіндіктері (O): 1.қаладағы үйлердің эстетикалық ажарын жақсару; 2.тұрғын үй жағдайларын мен өмір сүру қолайлығын жоғарылытудың жақсару; 3.жылумен қолдану 30%-ға дейін үнемі; 4.Қала және ауылдық жерлерде сумен жабдықтау және су тарту объектілерін іске асыру санын, құрылыс және жаңартуға қаржыландыруды ұлғайту.	Қауіп-қатерлері (T): 1.Өнеркәсіп кәсіпорындарының залалды заттарының шығыстарын тазарту бойынша тазарту құрылыстарының жұмысы жеткіліксіз атмосфералық ауаны қорғау бөлімінде проблема болып отыр.

Ағымдағы және әлеуетті проблемалары:

кондоминиум объектілердің жалпы мүліктің асырау және басқару қызметтер үшін төлемдерді жинаудың төмен деңгейі.

жылу және электрмен жабдықтау құбырлары желілерінің тозуының жоғары деңгейі;

бүгінгі таңдағы облыс орталығында ағынды суларды биологиялық тазартатын стансалардың жоқтығы, экологиялық сектордағы тұрақсыз жағдайға әкеліп соғады;

ауылдық елді мекенде орталықтандырылған сумен жабдықтау көрсеткішінің төмендігі;

сумен жабдықтау және су тарту жүйелерін жаңарту және қайта құруына кәсіпорындардың инвестициялық қорларының жеткіліксіздігі;

қолданыстағы сумен жабдықтау және су тарту жүйелерін пайдаланудың қажетті тежникалық деңгейдің жоқтығы;

кәсіби кадрлардың тапшылығы және жоғары тұрақтамаушылығы және сала мамандарын даярлау және жоғарылату жүйесінің жоқтығы.

Әуе бассейінінің жағдайы бойынша Қостанай облысы ең қолайлы аумақ болып табылады. Соңғы жылдары облыстың атмосфералық ауасының сапалы жағдайы тұрақты болып отыр.

Облыстың әуе бассейнін ластандыру тау кен өндірістік, жылу энергетика өнеркәсібі, автомобиль көлігі кәсіпорындарынан ластандырушы заттардың қалдықтарына байланысты.

Стационарлы көздерден атмосфераға ластаушы заттектерді шығару лимиттері қоршаған ортаға эмиссиялар рұқсатымен белгіленеді. Осылайша, 2013 жылы- 224,4 мың тонна, 2014 жылы -227,4 мың тонна, 2015 жылы- 228 мың тонна құрады.

2012-2014 жылдары атмосфераға ластандырушы заттар қалдықтарының жалпы көлемі бір деңгейде қалады (2012 жылы-267 мың тонна, 2013 жылы-269,45 мың тонна, 2014 жылы-267,8 мың тонна, 2015 жылдың 1 жартыжылдығы-128,211 мың тонна). Ластандырушы заттар қалдықтарының негізгі үлесі автомобиль отынын жағудан шығыстардына келеді (70%). Соңғы үш жылдары стационарлық көздерінен өнеркәсіптік шығыстары бойынша серпіні: 2012 жылы-80 мың тонна, 2013 жылы-73,05 мың тонна, 2014 жылы-62,889 мың тонна. 2015 жылдың 1 жартыжылдығы-26,98 мың тонна.

Облыс кәсіпорындарының өнеркәсіп шығыстарының 80%-ға жуығы Қостанай облысының ең ірі тау кен өнеркәсібі «ССКӨБ» АҚ үлесіне тиесілі.

Ағымдағы және әлеуетті проблемалар

Өнеркәсіп кәсіпорындарының залалды заттарының шығыстарын тазарту бойынша тазарту құрылыстарының жұмысы жеткіліксіз атмосфералық ауаны қорғау бөлімінде проблема болып отыр.

Атмосфералық ауаның қолайлы жағдайына Қостанай облысының ірі қазандықтарына отын ретінде табиғи газды пайдалану себеп болып отыр. Әсіресе көмірді пайдаланатын «ССКӨБ» АҚ ЖЭС және мазутты пайдаланатын Арқалық ЖЭС.

Облыстың елді мекендерінің көбісі газды пайдалануға ауысып жатыр, бұл өңірдің атмосфералық ауасының жағдайын тиісті жақсартуға мүмкіндік береді.

Су ресурстарын қорғау.

Қостанай облысының су обьектілері Тобыл-Торғай су бассейніне жатады. Облыс аумағында 310 жуық су ағымдары бар. Ұзындығы 100 км – 21,500 км – тек екі өзен (Тобыл, Торғай) бар. Облыс аумағында жиынтық көлемі облыс аумағының көлемінен 2% құрайтын 5000 артық көл бар.

Облыс жеткіліксіз түрде ылғалданбаған аймақта орналасқан және атмосфералық жауын-шашынның орта жылдық мөлшері 240-280 мм құрайды. Өзен желісі өте нашар дамыған, сондықтан жер үсті су қорлары маңызды емес. Өңірдің басты сумен жабдықтау көзі оған құятын Үй, Тоғызақ, Обаған, Аят, Желқуар өзендерінің тармағынан және онда сарқырамадан құрылған су қоймалары бар Тобыл өзені болып табылады.

Тобыл өзенінің минералдану деңгейі жыл мезгіліне байланысты және 1080 бастап 605 мг/дм3 дейінгі аралықта. 2014 жылы және 2015 жылдың 1 жартыжылдығы бойынша ауыр металдар бойынша шекті рұқсат етілетін концентрациялардың: сульфат 1,6 есе, БПК – 1,5 есе, мыстың – 9 есе, мырыш – 1,1 есе, фенол – 2,6 есе артқаны байқалып отыр. Ауыр металдар бойынша шекті рұқсат етілетін концентрациялардың артуы табиғи сипатта болуын көрсетеді.

Облыста Тобыл (2 дана) және Шортанды өзендеріне, Құсмұрын көліне, Қаракөл-Қояндықопа көлдерінің жүйесіне бес шартты таза судың ағысы келіп құяды. Су қоймаларына келіп құятын сулардың жалпы көлемі 2014 жылы 15,734 млн. м³ , 2013 жылы – 19,341 млн. м³ , 2012 жылы – 24,270 млн. м³ құрады.

Облыстың барлық сыртқы су қоймаларына су жіберуі бақылауға алынды. Мониторинг қорытындылары бойынша өнеркәсіп кәсіпорындарының су қоймаларына құятын ағын сулары нормативті таза болып табылады, тұтастай алғанда шекті рұқсат етілген ағын сулардың мөлшерінен аспайды және сапасы жағынан су қоймаларының құрамына кері әсерін тигізбейді.

Қалалардың 30 млн. м³ көлеміндегі шаруашылық-тұрмыстық ағын сулары жергілікті тазарту құрылыстарында алдын ала тазартылады. Тазартылған ағын сулар одан әрі арнайы жеке су жинайтын буландырғыштарға, сүзгі алаңдарына түседі. Қазіргі таңда канализациялық тазарту құрылыстары әбден тозған және қайта жаңартуды талап етіп отыр.

Ағымдағы және әлеуетті проблемалар

Облыстың ең маңызды экологиялық мәселелерінің бірі облыс орталығында биологиялық тазарту стансасының болмауы болып табылады. Қазіргі уақытта қолданылатын Қостанай қаласының ағын суларын тазарту технологиясы қарапайым және 1966 жылдан бастап пайдаланылатын жер тұнбаларында тек механикалық қоспалары бойынша жартылай тазартуға мұршасы бар. Қостанай қаласының іс жүзінде тазартылмаған ағын суларының көлемі шамамен 13 млн. м³ құрайды.

Қостанай облысының жер қоры 19 600,1 мың гектарды құрайды. Жер құрылымында ауыл шаруашылығы жайылымдарының жалпы аумағы 18129,7 мың гектарды немесе өңірдің жалпы аумағынан 92,5 құрайды.

Жерлерді ұқыпты пайдалану және ластаудан қорғау біздің заманымыздың өңірлік маңызды экологиялық мәселелеріне жатады. Облыстың экологиялық жағдайы қанағаттандырарлық.

Қостанай облысының жер ресурстарының жағдайына басым ықпалын тау кен өнеркәсібі, ауыл шаруашылығы, жылу энергетикасы кәсіпорындары тигізіп отыр.

Техногенді бұзылған және ластанған жерлер қалалардың өнеркәсіп аймақтарында, пайдалы қазбаларды өндіру және қайта өндеу орындарында таралған. Ашық тәсілімен өндіру кезінде үлкен аумақтарда ауыл шаруашылығына жатпайтын мақсаттарға, яғни кеніштер, үйінділер, қоймалар, кен және шаруашылық тұрмыстық сулардың жинауыштары үшін жерлер оқшауландырылады.

Қоршаған ортаның жағдайына техногендік әсерін тигізетін нысандар үнемі бақыланып отырады.

Қостанай облысының 2015 жылдың 1 шілдесіне жиналған қалдықтардың жалпы көлемі 11,9 млрд. тонна құрады, қалдықтардың негізгі үлесі (99%) тау кен өндірісі кәсіпорындарының тұрмыстық қалдықтарына, атап айтқанда аршымалы жынысына 92% және байыту қалдықтарына 7% тиесілі.

Барлық тау-кен өндірісі кәсіпорындарында қалдықтардың қалыптасуын болдырмау және азайту сияқты қалдықтардың технологиялық циклінің барлық кезеңдерін, есептеу мен бақылауды, жиналуын, сондай-ақ өндіріс қалдықтарын жинауды, қайта өңдеуді, пайдаға асыруды, тасымалдауды, сақтауды және жоюды қамтитын қалдықтарды басқару жүйесі әрекет етеді.

Жыл сайын кәсіпорындар қоршаған ортаға бос жыныстар үйінділерінің, күл үйінділері мен қоймалардың жағымсыз әсерінің алдын алуға бағытталған табиғат қорғау іс-шараларын жүзеге асырады.

Соңғы үш жылдары қалдықтарды жою пайыздары 1,2 есе артты. Сонымен, өңірде 2014 жылы өндірістік қалдықтарды пайдалану мен жоюдың жалпы көлемі шамамен 18%, 2013 жылы – 19,8%,2012 жылы – 15%, 2015 жылдың 1 жартыжылдығы-24% құрады.

01.07.2015 жылдың жағдайы бойынша Қостанай облысының елді мекендерінде 310 қатты тұрмыстық қалдықтар (ҚТҚ) полигоны бар, олардан барлық жер қойнауын пайдалану құқығын рәсімдеді. Облыста экологиялық заңнаманың талаптарына сәйкес ҚТҚ полигондарын рәсімдеу бойынша белсенді жұмыс жүргізіліп жатыр.

Қатты тұрмыстық қалдықтардың негізгі ауқымы компоненттерге бөлінбей, ашық қоқыс үйінділеріне шығарылып, қатталып тасталады. Қатты тұрмыстық қалдықтар орналастырылған аумақ 3 мың гектардан артық, жыл сайын ҚТҚ полигондарына 500 мың тоннадан (2014 жылы – 453 мың тонна) артық қатты тұрмыстық қалдықтар түсіп отырады. Облыста қоқыс өндіру кешендерінің болмауы ҚТҚ-ның көп мөлшерде жиналуына әкеліп соғады.

Ағымдағы проблемалар

Облыста қоқысты қайта өндіретін кешендердің жоқтығы ҚШҚ маңызды қорлануына жеткізеді. ҚШҚ пайдаға асырудың төмен пайызы-0,07%.

Республикалық бюджеттен «Қостанай қаласында қатты тұрмыстық қалдықтар басқару жүйесін жаңарту жобаларына инвестицияларды негіздеу» үшін техникалық-экономикалық негіздеме әзірленген. Осы жобасы бойынша мемлекеттік сарапшылық алынды. Жобаның шамалы құны 8,5 млрд. теңге. Қоқысты қайта өндірілетін кешеннің пайдаланымға түсу шамаланған мерзімі-2020 жылы.

Ағымдағы инструменталдық өлшемдер нәтижесінде облыста радиациялық жағдайды жайлы деп айтуға болады. Тұрғылықты жердің радиациялық аясының төмен деңгейі бастапқы қолайлы геологиялық жағдайға, уран өндіруші кәсіпорындардың, уран және тау-химия өнеркәсібінің болмауына байланысты.

Аумақтың елді мекендері бойынша атмосфераның жерге жақын қабатының радиациялық гамма-аясының 2012-2014 жылдар аралығында орташа мәні сағатына аяның 0,10-0,14 мкЗв шегінде тұр және табиғи аядан аспайды.

Жергілікті жерлерде гамма сәулелену деңгейін бақылау күн сайын облыстың 6 метеорологиялық станциясында жүргізіледі.

2015 жылдың 1 шілдегі жағдайы бойынша атмосфераның жерге жақын қабатында радиоактивтік жауан-шашынның орташа тәуліктік тығыздығы облыс аумағында 1,3 Бк/м² құрайды, бұл шектен тыс деңгейден аспайды.

Қостанай облысының аумағында атмосфераның жерге жақын қабатының радиоактивтік ластануын бақылау 2 метеорологиялық станцияда (Жітіқара, Қостанай) жүзеге асырылды.

Қостанай облысының аумағында жалпы көлемі 2 826 558,6 гектар ерекше қорғалатын 16 табиғи аумақ, олардың ішінде: Науырзым мемлекеттік табиғи қорығы, «Алтын Дала» мемлекеттік табиғи қоры, 3 мемлекеттік табиғи (зоологиялық) қорықтары: Тауынсор, Жарсор-Ұрқаш және Михайлов, сонымен қатар 10 жергілікті маңызы бар табиғи ескерткіш бар.

Су-батпақ жерлердің жалпы аумағы 864,1 мың гектарға, оның ішінде сулы жер – 506,8 мың гектарға тең. Көлдердің басым бөлігі қыс кезінде қатып қалады.

Жануарлар әлемін жануарлардың 334 түрі: оның ішінде сүтқоректілердің 44 түрі, құстың – 261, амфибиялардың – 3, рептилиялардың – 3 және балықтардың – 23 түрі қамтиды.

Жануарлар әлемін пайдаланушылардың атына жалпы аумағы 15290 мың гектарды құрайтын 96 аңшылық жер-су тіркелді, облыстың резервтік коры 1884,1 мың гектар құрайды.

Қоршаған ортаны қорғаудағы маңызды орынды орман алқаптары алады. 2015 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша Қостанай облысының мемлекеттік орман қорының жалпы аумағы 1143,563 мың гектар құрайды, оның ішінде орманы бар 235 мың гектар (01.01.2014ж. – 229 мың га, 01.01.2013ж. – 224,1 мың га, 01.01.2012ж.-223,7 мың га) құрайды.

Ормандарды сақтау және қорғау мақсатында орман шаруашылығы мекемелері жыл сайын өртке қарсы алдын алу іс-шараларын жүргізеді, оның ішінде 600 км аумақта орман отырғызу шекаралары бойынша минералдандырылған алқаптардың құрылысы, сонымен қатар 47000 км аумақта қолда бар минералдандырылған алқаптарды күтіп-бағу жүзеге асырылады.

Жыл сайын орман қорының 217,7 мың гектарды алып жатқан жалпы аумағында ормандарды екі әуе кемесімен (ұшақпен және тікұшақпен) әуеден күзету жүзеге асырылады.

Орман қорының учаскелерінде өртті қадағалау мұнараларының (ӨҚМ) жер үсті желісі құрылған. Орман мекемелерінде орман өрттерін айқындауда басты рөлді атқаратын 22 (ӨБМ) қызмет етеді.

Сумен жабдықтау көздерінің санын ұлғайту үшін соңғы жылдары мемлекеттік орман қорында 33 жаңа қазаншұңқыр, сонымен қатар 5 ұңғыма жасалды. Табиғи су қоймалары жоқ орындарда мемлекеттік орман қорының жерлерінде өртке қарсы техниканы жедел толтыру мақсатында су жинауға арналған 30 ыдыс орнатылды.

2015 жылдың 1 шілдесіне мемлекеттік бір мекемеге қарасты орман қорында 11,67 га орман алаңында (2012ж: 1441,8 га алаңында 63 оқиға; 2013ж: 25,527 га алаңында 22 оқиға; 2014ж: 969,165 га алаңында 26 оқиға) орман өрттердің 11 оқиға болды.

Даму беталысы

Жыл сайын орман шаруашылық 11 мекемелерді асырау және жоспарлы өртке қарсы, орман қорғау, орман қайта құру, орман сақтау іс-шараларды орындау бойынша қаржыландыру ұлғайып жатыр, облыс табиғи экожүйелерді көбейту мақсатында.

ҚТҚ пайдаға асырудың төмен пайызы.

Орман және орманды дала өрттер.
Ауыл шаруашылығы айналымға ауыл шаруашылығына арналған жерлерді қатыстыру.

2012-2014 жылдары бойынша ауыл шаруашылығына арналған жерлердің алаңы 143,6 мың га ұлғайтылды және 01.01.2015 жылына 10530,7 мың га, соның ішінде егіндік – 5974,0 мың га (2012 жылдың деңгейіне 100,8%), пішен шабу – 108,1 мың га (2012 жылдың деңгейіне 113,7%), жайылым – 4283,1 мың га (2012 жылдың деңгейіне 101,6%).

Жер заңнамасы бойынша, мемлекет меншігінде тұратын және жер пайдалануға кірмейтін жер телімі немесе жер телімнің жалдау құқығы беруі сауда (сайыс, жарыс сауда) ретінде жүзеге асырады.
33-кесте
Ауыл шаруашылығына арналған жерлерді беру бойынша сайыстарын өткізу серпіні

мың га

	2013	2014	2015 ж. (8 ай)	2012 жылға қарағанда 2014ж, %
Жалпы алаңы, соның ішінде:	281,1	411,5	167,3	51,1
егіндік	54,5	45,9	35,9	112,5
пішен шабу	5,3	21,5	5,4	79,6
жайылым	216,7	329,9	123,5	45,8
басқалары	4,6	14,2	2,5	80,6

2012-2015 жылдың 8 айы кезеңі бойынша ауыл шаруашылығына арналған жер алаңы 310,9 мың га ұлғаюына қарамастан, соның ішінде егіндік – 88,5 мың га, пішен шабу – 18,5 мың га, жайылым – 195,0 мың га, төменде көрсетілген жайттарға байланысты:

-жер телімнің жалдау мерзімі өтіп кетті және жерлер жер қорына қайтарылған;

-ауыл шаруашылығы жер-суларды өндеу болымсыздықтан жер пайдаланушылардың жер телімдерінен бас тартуы;

400-ден астам мың га ауыл шаруашылығы жер-сулардың пайдаламандықтан немесе ұтымсыз пайдаланымдықтан жер телімдердің жалдау келісім-шарттардың бұзу арқылы мемлекеттік меншігіне қайтарылды.

Ауыл шаруашылығы айналымға қатыстырылған жерлердің үлесі жыл сайын 6% құрайды.

1.Ірі шаруашылықтарда жер телімдері барлығы, белгілеу бойынша пайдаланым-баған (мал шаруашылығын жүргізуі).

2.Шаруа қожалығылармен егіс айналымы қолдануы, олардың жер пайдаланымы 400 га артық емес аланыңда орналасқан, бұл кішкентай аландарына бөлуіне әсер етеді, сондықтан топырақтың механикалық жөндеуі тиімсіз және үнемшіл емес болады.