Былыргы дьыл Быһылааннаах мындаатыгар

Быһылааннаах мындаатыгар,

Урукку хонук

Охсуһуулаах ортотугар,

Огдолуйбут кэмим

Отой анараа өттүгэр,

Ойон тахсар

Аалыы көмүс сардаҥалаах

Аламай маҥан күннээх,

Ойоҕолоон сүүрэр

Тэргэн ыйдаах,

Кэхтэн баранар мастаах

Күөх ойуурдаах,

Уолан баранар уулаах

Улуу уулардаах,

Аҕыс иилээх-саҕалаах,

Атааннаах-мөҥүөннээх,

Аан ийэ дойду

Тииҥ тилэҕин саҕаттан

Үөскээн-үөдүйэн,

Кэҥээн-тэнийэн,

Үүнэн-сайдан,

Көҕөрөн-наҕаран,

Чэчирээн-чэлгийэн

Турар эбит, доҕоттор!

Тула өттүн

Өйдөөн-дьүүллээн,

Анааран көрдөххө

Хайдаҕый дэстэргит –

Муҥурун булбатах

Уостан бүппэт уулаах,

Силис уутунан силбэнэн,

Сир тымырыттан эбинэн,

Сирилии-дьирилии тэбинэн

Кутулла-суккулла айманар,

Кыһынын-сайынын устар

Улуу Эбэ өрүстэрдээх эбит.

Аан ийэ дойду

Атаҕа буолбут,

Туруу дойду

Тилэҕэ буолбут

Үүт туман бүрүөһүннээх,

Муҥутуур чыпчаалын

Чарапчыланан да көрдөххө

Харахха көстүбэт

Туруук таас хайалардаах эбит,

Хантайан көрдөххө –

Үс биттэхтээх

Үрүт мөҥүөннээх

Үрүмэ долгун урсуннаах

Өндөл маҥан халлааннаах эбит.

Устата кэмнэммэтэх,

Улаҕата көстүбэтэх,

Оломо¹ биллибэтэх,

Күүгэннирэ-долгуннура турар

Улуу куйаар байҕаллаах эбит.

Туруйа кыылым

Тохтоон ааһар

Тунаа маҥан

Томтордоох эбит,

Кыталык кыылым түһэн

Ыллаан ааһар

Кылбаа маҥан

Кырдаллардаах эбит,

Сылбах тиит сыстыбатах

Сылбараҥ маҥан

Сыһыылардаах эбит,

Эмэх тиит эҥэрдэспэтэх

Эҥинэ бэйэлээх

Эмпэрэлэрдээх эбит,

Куурбут тиит кэккэлэспэтэх

Кэрэ бэйэлээх

Кэрии тыалардаах эбит,

Хаппыт тиит ханыыласпатах

Хаарыан бэйэлээх

Хочолордоох эбит.

Тардыы көмүс² талахтардаах эбит,

Иэҕии көмүс³ иирэлэрдээх эбит.

Мотуок солко

Мутукчалаах мастардаах эбит,

Сиэрэй солко сэбирдэхтээх

Сиэдэрэй таһаалаах

Хатыҥнардаах эбит,

Хаарыс солко⁴ лабаалардаах

Харыйа мастардаах эбит.

Ол тунаа маҥан томтордор

Үрүт өттүлэриттэн

Күн сирин сирийэ көрдөххө –

Айыы аймаҕын улууһун

Аалыы көмүс киинигэр

Аҕыс салаалаах

Ача күөх от тэллэхтээх,

Сэттэ салаалаах

Сиибиктэ от көбүөрдээх,

Үс салаалаах

Үкэр күөх от үктэллээх,

Күн киһитин иэйэхситэ

Илэ кырдьык эргиллибит,

Сылгы сүөһү дьөһөгөйө

Көстө-бааччы дьиэлэммит,

Ынах сүөһү айыыһыта

Ала чахчы уйаламмыт

Аан Алахчын хотун иччилээх,

Аҕыс салаалаах

Аал Луук Мас

Силигилии үүнэн, чэчирээн,

Сир ийэ килбэйэр киинигэр

Сириэдийэн турар эбит оҕолоор!

Субу туран

Субу курдук диэн

Санаа оҥостон саҥара-иҥэрэ,

Кэпсээн оҥостон кэпсии-ипсии

Турбута үһү:

– Көр буо, көр буо!

Аһара үүнэн, улаатан,

Кыырай дьэҥкэ халлааны

Кырыылаах салаабынан

Тоҕо үүнэн таҕыстахпына –

Үөһээ дойду ааттаахтара,

Үрүт дойду атыырдара

Үтүөнү оҥордуҥ диэн

Үөрэллэрэ биллибэт,

Улуу күтүрдэр

Уордайбыт санааларыгар

Тоҕус түүннээх күнү мэлдьи

Тугу барытын

Тоҕута көтөр тыалы түһэрэн

Тоноҕоспун тоһутуохтара!

Аһара үүнэн, сайдан,

Муҥутуур силиһим

Сири буоллар түгэҕин

Ситэри үүнэн киирдэҕинэ –

Аллараа дойду адьырҕалара,

Адьарай бииһин атамааннара,

Абааһы аймаҕын тойотторо

Абыраллааҕы оҥордуҥ диэн

Айхаллыыллара биллибэт,

Улуу дьаалылар

Уордайбыт санааларыгар

Сэттэ түүннээх күнү мэлдьи

Ситиһэн туран силиспин кэрдиэхтэрэ!

Дьэ оччоҕо буоллаҕына,

Дьоллоох үтүө бэйэм

Тосту сытыйан хааллахпына –

Ынах сүөһү

Айыыһыта салыйыа буоллаҕа,

Сылгы сүөһү

Дьөһөгөйө төннүө буоллаҕа,

Киһи киэнэ

Иэйэхситэ эргиллиэ буоллаҕа, – диэн

Халлааннаах былыты

Кыратык да таарыйбакка,

Туора силигилээн тахсан

Таҥнары түһэн

Намылыйан үүнэн,

Төбөтүнэн өҕүллэн

Үрүҥ илгэнэн⁵

Күрүлэччи кутуллан түспүтэ

Араҕас илгэнэн⁶

Аллар долгуннаах,

Үрүҥ илгэнэн

Үллэр күүгэннээх

Көлүйэ күөл буолбут эбит, оҕолоор!

Силиһэ буоллаҕына

Сир түгэҕэр тиийэн иһэн

Ол амырыын дойдуга

Кыратык да быкпакка

Төттөрү иэҕиллэн,

Туруу бараан дойдуга

Тоҕо анньан тахсан

Толуу дьүһүннээх

Тиит мастар буолбуттар эбит, оҕолоор.

Субу сиргэ-дойдуга,

Сэттэ субурҕа үрэх

Сиэттиһэн киирэн

Силбэһэр төрдүлэригэр,

Аҕыс ааттаах үрэх

Аҥаарыйан киирэр

Алгыстаах аартыга

Арчылаан ааһар сиригэр,

Айыы хаан аймахтара

Ааттаах улуу алаастара,

Күн улууһун дьонун

Көмүс ньээкэ⁷ уйалара

Күннүк сиртэн

Киэркэйэн көстөллөр эбит.

Тоҕус үрэх

Тоҕо охсон киирэн

Тоҕуоруһар олохторугар

Тусаһа бөҕөтө

Туртайан көстөр эбит,

Улуу өрүстэрим

Улам-улам унаарыйан

Уулара устар сиригэр

Урааҥхай омуктарым

Уораҕайдара тоҕуоруһан

Тураллар эбит.

Туруук таас хайаларым

Түмүллэн үөскээбит көҕүстэриттэн

Өҥөйөн көрбүтүм –

Хайам тэллэҕэр,

Хонноҕун аннынан

Хороҕор ураһа бөҕөтө

Хонойон ахан турар эбит.

«Хайа омук олорор?» – диэн туоһуластаргыт,

Туут хайыһар⁸ аттаах,

Таба кыыл көлөлөөх,

Тоҥус-эбээн омук

Сөбүлээн үөдүйбүт

Сирэ эбит!

Буор мыраан хайаларым

Баар сирдэриттэн

Батары көрөн турбутум –

Буор сыбахтаах

Балаҕан дьиэ бөҕөтө,

Тоҕуоруһан турарын

Бэлиэтии көрдүм.

«Бу кимнээҕий?» – диир буоллаххытына,

Иэгэйэр икки атахтаах,

Иннинэн сирэйдээх,

Бокуйар сүһүөхтээх,

Босхо бастаах,

Тириини хайа соппут курдук

Уоннаах харчы саҕа

Тирии-тиэрбэс харахтаах

Бороҥ урааҥхай

Саха омук барахсан,

Сыһыы-сыһыы муҥунан

Сыспай сиэллээҕи сырыырҕатан,

Хонуу-хонуу муҥунан

Хороҕор муостааҕы хойуннаран,

Харайан олорор сирдэрэ буолла.

Тула өттүбэр

«Туох баарый?» – диэммин

Тула холоруктуу

Тулабын көрбүтүм –

Тоҕус халлаан үрдүгэр олорор

Тойон айыыларым

Алдьархайынан аарыгырар,

Сүрдээҕинэн сураҕырар,

Ынырыгынан ыадайар

Ыас хара дойдуттан,

Атара-батара айахтаах,

Аҥаар харахтаах,

Аҥаар илиилээх,

Аҥаар атахтаах,

Уһуктаах уостаах,

Укулаат тимир⁹ тыҥырахтаах,

Арҕаһыттан арбаҕаһын араарбатах

Атара-Батара Эмээхсин ойохтоох

Арсан Дуолай оҕонньор

Аатырбыт ороспуой бииһин ууһуттан

Алдьархай буолан кэлэн

Ааҥныахтара диэн,

Айыы дьонун сирин

Аҕыс уон аҕыс

Алтан сэргэ туруораннар

Үс бүтэй маһынан күрүөлүү туппуттар эбит.

Аны туран,

Аллараа дойдуттан

Алдьархай аймаҕа тахсан

Айыы дьонун дьоллоох олоҕун

Атыйахтаах уу курдук

Аймыахтара диэн,

Сэттэ уон сэттэ суруктаах

Ытык дэриэспэ тааһынан

Саба бырахпыттар эбит.

Үөһэттэн үргүөр үлүгэрэ

Үргүйүө диэн,

Өрө көрбүт абааһы аймаҕа

Өҥөйүө диэн

Үс сүүс үс баҕана маһы

Батары анньан

Өһүөлээбиттэр эбит.

Туора омук

Сэриинэн кэлбэтин диэн,

Сис тыанан тулааһын оҥорбуттар эбит.

Субу дойдуга

Кэтэх тыаларыгар

Кэҕэ кыылларым

Кэрээбэккэ этэллэр эбит,

Куула тыаларыгар

Кукаакы кыылларым

Куттаммакка куллугурууллар эбит,

Өтөх сирдэригэр

Өтөн кыылларым

Өрөөбөккө үөтэллэр эбит,

Тоҕой сирдэригэр

Тойон кыылларым

Тохтообокко чоргуйаллар эбит.

Субу орто туруу дойдуга

Кыһыл көмүс күн

Килбиэнин күүтэ көрсөр

Ньургуһун сибэккилээх,

Нуурал күөх

Ньаассыын оттоох¹⁰ халдьаайылаах,

Саҥа күн

Сардаҥатын саргылыы көрсөр

Сардаана сибэккинэн

Сиэдэрэйдик симэммит сыһыылардаах,

Кэрэ күнү үҥкүүлээн көрсөр

Кырыымпалыы куоластаах

Кыталык кыыллаах.

Кулуба тойон киһи

Алталаах ааттаах сылгынан

Алта күнү быһа көтүтэн

Улаҕатын булбатах,

Кинээс тойон киһи

Сэттэлээх сэнэх сылгынан

Сэттэ күнү быһа сүүрдэн

Уҥуоругар тиийбэтэх,

Күөх көбүөр үктэллээх

Киэҥ нэлэмэн алаас эбит.

Ардахтаах былыт

Аараан ааспатах

Арылы маҥан халлааннаах эбит,

Хаардаах былыт

Хонон ааспатах

Кыырай дьэҥкэ халлааннаах эбит.

Хатыҥ мас күөх бытырыыс сэбирдэҕэ

Хаарыс солкоҕо дылы

Сиккиэр тыалга уйдаран

Сэлибирии оонньообут,

Тиит мас күөх нуоҕай мутукчата

Хампа солкоҕо дылы

Хахсаат тыалга хаарыллан

Тэлэбирии оонньообут,

Аҕыс айан суола ааһар,

Сэттэ аартык¹¹ суола арыллар,

Үчүгэйкээн бэйэлээх

Күн күөрэйэр

Күөрэлэ алааска

Урааҥхай омук

Ууһа буолбут

Дархан Тойон оҕонньор,

Далбар Хотун эмээхсин

Силигилии-сайдан,

Саха омук аатын ааттатан,

Аар саарга аатыран,

Күөх унаар буруону таһааран,

Күннээх халлааҥҥа кылыстанан,

Былыттаах халлааҥҥа быһыччаланан,

Халыҥ хаһанан мохсуо¹² бырахсан,

Суон саалынан сонор оонньоон,

Ыал киэнэ ытыга буолан,

Киһи киэнэ кэрэмэһэ буолан

Олорбуттара эбитэ үһү.

Күннээх-күөнэх саастарыгар

Күүстээх-уохтаах бухатыыр уоланы

Күөх окко үктэтэн,

Күн сирин көрдөрөн

Күн киһитэ

Көмүскэс санаалаах,

Айыы киһитэ

Аһыныгас майгылаах,

Айыы хаан уола

Айысхаан Бухатыыр буоллун

Диэн ааттаабыттар үһү.

Кэм кэрдии ааспытын кэннэ,

Илин астара¹³

Элэмэстийэрин саҕана,

Кэлин астара

Кэрэмэстийэрин саҕана

Тахсан эрэр күн

Сардаҥатын курдук,

Киирэн эрэр күн

Килбиэнин курдук

Кэрэ бэйэлээх кыыс оҕону

Күн сирин көрдөрөн

Дьоллоро өссө үрдээбит,

Санаалара өссө сиппит.

Субу кыыс оҕо барахсан,

Аҕыс сааһын туолуор диэри

Аналлаах аата суох буолан

Аата суох сылдьыбыт.

Арай, биир үтүө күн

Айбыт аар тойон аҕата,

Төрөппүт күн күбэй ийэтэ

Кыыстарын кэрэ куолаһын

Кулгаахтарын уһугунан истэн:

«Күөрэгэйгэ ханыылаах,

Кэрэ чуор куоластаах,

Күөрэгэйдээн Куо буоллун!» – диэн

Ааттаабыттар эбит.

Бу кыыс оҕо кылааннааҕа

Күөрэгэйдээн Куо барахсан

Уон алтатын туоларын саҕана,

Таҥас бүтэй

Тамана¹⁴ сандааран көстөр,

Эт бүтэй

Уҥуоҕа ыйдаҥаран көстөр,

Уҥуох бүтэй

Силиитэ дьалкыйан көстөр буолбут.

Ыйдааҕар ыраас ньуурдаммыт,

Күннээҕэр күндү сэбэрэлэммит.

Аатырар кэрэ дьүһүнэ

Аҕыс аартыктаах

Аан ийэ дойдуну

Сиккиэр тыалга уйдаран

Тилийэ көппүт эбит.

Төрөөбүт төрүт сирдэриттэн

Тойон киһи бөҕө аттанан арахсан,

Күөрэгэйдээн Куону

Кэргэн ылыан баҕарар

Күтүөт киһи бөҕө

Кэлэн көрдөөн көрбүттэр.

Онуоха буоллаҕына,

Алтан араҕас аттаах

Айысхаан Бухатыыр

Кыыһырар, кыынньар хаана

Көмөгөйүгэр туран,

Уордайар, уолуйар хаана

Уолугар оонньоон,

Абарар, сатарыыр санаата

Арҕаһыгар мунньустан,

Өһөрөр, өһөхтөөх өйө

Оройугар охсуллан

Өрөөбүт уоһун өһүлэ,

Хоммут уоһун хоҥноро

Турбут эбит:

– Көр бу!

Көр бу!

Кэтэххэ ыттаҥҥыт,

Олооччу¹⁵ быттара

Оройго тахсаҥҥыт,

Олустук туттаҥҥыт,

Салаҥнык сананаҥҥыт,

Көрдөһүүбүт диэн сааппакка

Көрдөһө кэлбиккит!

Ааттаһыыбыт диэн аахсыбакка

Ааттаһа тураҕыт!

Бу буола турбуккутун

Бука барыгытын

Биир дьылҕалааммын

Суорума суоллуурум

Субу тирээтэ курдук!

Бииргэ үөскээбит баар суох

Балтым оҕотун

Эһигинньик курдук

Эристииттэргэ отой биэрбэппин!

Биэрэн ыытар күннээх да буоллахпына,

Үрдүкү айыылартан айдарыылаах,

Үтүө, үрдүк төрүттээх

Үөһээ дойду уолугар биэриэҕим! – диэн

Баай оҕото буолан бардымсыйа,

Тот оҕото буолан торҕомсуйа

Турбута эбитэ үһү.

Оччолооҕу истибит

Айбыт аар тойон аҕата

Дархан Тойон оҕонньор

Сытыары тутан сыаналаан,

Туруору тутан толкуйдаан баран,

Өрөөбүт уоһун өһүлэн,

Хоммут уоһун хоҥнорон

Субу курдук диэн

Саҥалаах буолбут:

– Дьэ-буо,

Дьэ-буо!

Сир-сир аайыттан

Саха чулуу уоланнара

Субу бүгүҥҥү күҥҥэ

Тахсан эрэр күн

Сардаҥатын курдук,

Киирэн эрэр күн

Килбиэнин курдук

Кэрэ дьүһүннээх

Күөрэгэйдээн Куо кыыспытын

Күндү кийиит гынаары

Кэпсэтэ кэлбиккит даҕаны,

Суос соҕотох кыыс оҕом

Сүрэҕин аҥарын булбата,

Аналлааҕын таайбата.

Кырдьаҕаһы баалаамаҥ даа!

Саастааҕы саҥарымаҥ даа!

Сарсыҥҥы күн сарыалыгар

Саамал кымыс утахтаах

Саха улуу малааһынын

Ытык ыһыаҕы ыһыахпыт,

Ыһыах оонньууларыгар

Кыайбыт-хоппут,

Күүстээх-уохтаах киһиэхэ

Кыыспыт тахсыам диэн

Тылын биэрдэ! – диэбит.

Итини истэн

Бысталаабыт тиит курдук

Быыппастар былчыҥнара күүрэ турбут

Айысхаан Бухатыыр

Алтан араҕас атын

Үрдүк мындаатыгар

Үгүрүө кыыл курдук

Хатана түстэ да

Өһүн-сааһын тарҕата диэн

Баай хара тыатын диэкки

Быстала суох көтүтэ турда.

Кулгаах иччитэ буолан

Истэ сэргэҕэлии,

Харах иччитэ буолан

Көрөн чыпчылыҥныы

Мустубут дьон, күтүөт буолуох

Баҕалара бэрт буолан,

Бу күн хараҥа түүнэ

Буолуор диэри

Бэлэмнэнэн тахсыбыттар.

Сарсыҥҥы ылааҥы күн

Сардаҥата тыгыыта

Сиэрдээн-туомнаан

Ытык ыһыаҕы ыспыттар,

Ырыаһыт бастыҥнара

Ырыа ыллаан ырааппыттар,

Тойуксут туйгуннара

Тойук туойан доллоһуппуттар,

Оһуохайдьыт ааттаахтара

Оһуохай этэн көппүттэр,

Олоҥхоһут ааттаахтара

Олоҥхолоон онолуйбуттар.

Күн ортото буолуута

Күтүөт буолуон баҕалаах дьон

Күөн көрсүһэн

Күрэс былдьаспыттар.

Үрүҥ түүнү үмүрүтэн эрдэхтэринэ

Сүрдээҕинэн сураҕырар,

Алдьархайынан аарыгырар,

Ынырыгынан ыарыгырар,

Арҕааҥҥы халлаан сиксигиттэн

Хара былыттар

Харсыһан кэлэн

Халлааны бүөлээн,

Хараҥаны халытан кэбистилэр.

Киһи куйахата күүрүөх

Ыар этиҥнэр нүҥсүйэн эттилэр,

Киһи эрэ хараҕа саатыах,

Кута куотуох үлүгэр

Чаҕылҕан чаҕыллан чаҕылыйда,

Ытыс таһынар

Ыас хараҥа түстэ.

Бар дьон соһуйан-уолуйан

Үрүө-тараа сүүрдүлэр.

Хараҥа хотугу халлаантан

Хара сүдү улахан холорук

Сири-буору көтүтэн,

Кырыһы хайа сотон,

Халыйан кэлэн,

Бу ыал баараҕай таһаалаах

Балаҕан дьиэлэрин диэки

Бу тигинээн кэлэн

Биирдэ хорус гыммыт.

Өйдөнөн кэлэн

Тирии тиэрбэс харахтарынан

Өйдөөн дьүүллээн көрбүттэрэ,

Сүүһүн ортотугар соҕотох харахтаах,

Түөһүн тылыттан тахсыбыт

Токуруһа сытыйбыт тарбахтардаах

Суос соҕотох аҥаар илиилээх,

Самаҕын ортотуттан үөскээбит

Токуруйа сытыйбыт

Аҥаар атахтаах,

Сыыр быара

Сиҥнэн түспүтүгэр дылы

Сымара таас сирэйдээх,

Хайа быара

Хайдан түспүтүгэр дылы

Хара таас сэбэрэлээх,

Арбаҕаһын түүтүн

Кэппитинэн төрөөбүт

Абааһы аймаҕын атамаана,

Утуйа сыттаҕына

Уолукка астахха

Уот Уоппут

Уот Уобурдаан обургу

Ыыра баран ырыалаах буолбут,

Тоҕо баран тойуктаах буолбут:

– Ар-дьаалыа, ар-дьаалыа!!!

Тоҕус былас суһуохтаах,

Туналҕаннаах ньуурдаах,

Тахсан эрэр күн

Килбиэнин курдук

Кэрэ дьүһүннээх,

Күөрэгэйгэ холоонноох

Кылыһахтаах кэрэ куоластаах

Күөрэгэйдээн Куо кыыскытын

Кэргэн биэрээри

Күтүөт буолуох киһини

Сэмээр көрүнэ сылдьар сурахтааххыт!

Истэн-билэн кэбиһиҥ,

Күндү күтүөт буолаары бу

Кэлэн күттэллэн турабын,

Биэрдэргит да ылыаҕым,

Биэрбэтэргит да ылыаҕым!

Аҕала тардыҥ,

Аҕала тардыҥ!!! – диир,

Ардьас гыммытыгар

Аар-дьаар сыт саба биэрэр.

Дархан Тойон оҕонньор

Уҥан түһэ сыһа-сыһа:

– Дьэ-бу, дьэ-бу!

Арҕаһыттан тэһииннээх

Айыы хаан аймаҕа

Абырааҥ даа!!!

Көхсүттэн көнтөстөөх

Күн-өркөн улууһун дьоно

Көмүскээҥ даа!!!

Итини истэн уолан дьон

Абырыыр санаалара

Арҕастарынан киирэн,

Көмүскүүр санаалара

Көмөгөйдөрүнэн оонньоон

Уолуйбакка, ыгылыйбакка

Дурда-хахха буолбуттар,

Былчыҥнара күүрэн

Быыппаста турбуттар.

Абааһы атамаана

Күлэн алларастыы-алларастыы

Өрүһүйүөх буолбуттары

Өлөртөөн кэбиспит,

Күннэрин киллэртээбит,

Күһэҥэлэрин¹⁶ быһаталаабыт,

Күллэрин көтүтэлээбит.

Тыыннаах хаалбыт өттө

Тилэхтэрэ эрэ харааран көстүбүт,

Атах балай мээнэ сүүрбүттэр.

Уот Уоппут

Уот Уобурдаан обургу

Хатыылаах балаҕан халҕанын

Тоҕо тэбэн киирэн,

Халыҥ эркиннээх хаппахчыны

Чараас хаптаһын курдук

Хайа тэбэн киирэн,

Тоҕус былас суһуохтаах,

Туналҕаннаах ньуурдаах,

Тахсан эрэр күн

Сардаҥатын курдук,

Киирэн эрэр күн

Килбиэнин курдук

Кэрэ дьүһүннээх

Күөрэгэйдээн Куону

Көтөҕөн ылбыт да,

Хаһыытаппытынан-сарылаппытынан

Хотугу хоромньулаах

Халлаан диэки

Соҕотохто субурус гынан

Илдьэ бара турбут.

Илиэһэй аймаҕын

Алдьатыылаах дойдутун

Аҕыс атахтаах ооҕуй

Хара элэмэс ата

Хараҕа тэстэринэн

Хаардаах сирдэри

Суптурута көтөн,

Бадараан сирдэргэ

Батыллан көрбөккө,

Кыһыл кыырпах

Кумахтаах сирдэри

Кыраһалаабыт хаар курдук

Көтүтэн ааһан,

Таастаах сирдэргэ

Тохтоон көрбөккө,

Туруору таас хайалар

Тэллэхтэрин ааһан,

Туруу дойдуттан

Тэскилээн ааһар

Аартыгы арыйан,

Аллараалыыр дойдуга

Аҥардаста дьирэс гынан

Төрөөбүт төрүт сиригэр кэлэн,

Түөрт илин атаҕынан үктэнэн

Тирээбиллии тэбинэн,

Түөрт кэлин атаҕынан анньынан

Тохтуу биэрбит.

Күтүөт буолуохсут

Уоран-талаан аҕалбыт

Кийиит кыыһын

Кыырай хараҥа халлааҥҥа

Кытаран көстөр

Кыһыл хайа кирбиитигэр

Халыҥ дэриэспэ таастары

Эркин курдук эпсэри уурталаан

Хаппахчы оҥорон,

Киллэрэн кистээн кээспит.

Кыыс оҕо барахсан

Хотторбут хомолтотуттан,

Кыаттарбыт кыһыытыттан

Хара буспут моонньоҕон

Харахтарын уута

Халыс гынан

Харыс кэриҥнээх чалбаҕы үөскэтэн,

Алтан чуораан

Айаҕын атан,

Алаһа дьиэтин

Аламай маҥан күнүн

Аймах-билэ дьонун ахтан

Субу курдук ырыалаах,

Сити курдук тойуктаах буола олорбут:

– Ыый, ыый-ыйбыан,

Аай, аай-айбыан!

Аламай маҥан күннээх

Айыы хаан улууһуттан

Бухатыыр бэрдэ убайым

Бу тиийэн кэлэн,

Быыһаан илдьэн

Бар дьоммун, ийэбин-аҕабын,

Алаһа дьиэбин көрдөрүүй!!!

Чыҥыс хаан ыйааҕа

Ыараханын даҕаны,

Дьылҕа хаан оҥоруута

Ынырыгын даҕаны!

Харыстатарым эрэ

Хараҕым уута буоллаҕа,

Көмүскэтэрим эрэ

Көмүскэм уута буоллаҕа, – диэн

Ытыы-сулана олороохтообут.

Ону истэ охсон

Абааһы уола буолуохсут

Хардалаах буолан

Хахаара турда:

– Аар татай, оҕолоор!

Ама да ахтыбытыҥ иһин

Аргыый тыллаһыаххын,

Айаххын кыатана туттуоххун,

Аймаммытыҥ тугун сүрэй?!

Алтан далбарай күөрэгэйим оҕото,

Аҕыйах хоноот

Хоойго сытар

Холооннооҕуҥ буолуом,

Ороҥҥо сытар

Оҥоһуулааҕыҥ буолуом.

Ити кэмҥэ-кэрдиигэ

Күн киһитэ

Көхсүттэн тэһииннээх

Көмүскэс санаалаах,

Айыы киһитэ

Арҕаһыттан тэһииннээх

Аһыныгас майгылаах,

Алтан араҕас аттаах

Айысхаан Бухатыыр

Баай барыылаах

Байанай оҕонньор

Балай эмэ куду анньан биэрбит

Быйаҥнаах булдун көтөҕөн,

Өттүк харалаах,

Илии тутуурдаах

Баай хара тыатыттан кэлэн,

Уот Уоппут

Уот Уобурдаан

Күүс өттүнэн

Күтүөттээбит сураҕын истэн,

Кыыһырар хаана

Көхсүтүнэн киирэн,

Уордайар хаана

Уолугунан оонньоон,

Балтын төннөрөр баҕалаах

Ача күөх окко

Олоро түһээт,

Аал уотун оттон,

Айысхаан Бухатыыр

Алгыс киэнэ арыылааҕын этэн

Аман өһүн амалыйа туойа олорбута үһү:

– Дьэ-бу,

Дьэ-бу!

Ала туйгун,

Бырдьа Бытык,

Тойон эһэм

Кыырык төбө,

Кырдьаҕас тойонуом,

Хатан Тэмиэрийэ эһэкээн,

Чуор кулгааххын

Чөрөтөн иһит.

Күҥҥэ көрбүт

Күөрэгэйдээн Куо балтыбын

Уот уоппут

Уот Уобурдаан обургу

Уоран-талаан барбыт!

Ир суолларын ирдээн

Ириэнэҕэр тиийэн иҥнэммин,

Тоҥ суолларын тордоон

Тоҥугар тиийэн тохтооммун,

Төнүннэрэр санаалаах

Турунан эрэбин,

Алгыһыҥ сыалааҕыттан

Аҕалан кулу даа! – диэт,

Ыксаабыт киһи быһыытынан

Ыҥыырдаах атыгар "хап" гына

Ыстанан олоро биэрээт

Соҕурууҥҥу

Cодуомнаах-суостуганнаах

Соһо тураҕас халлаан диэкки

Соҕотохто

Субурус гынан хаалла.

Сылы эргиччи

Айаннатан ааһарын

Ааһар былыт

Ардахтаан аастаҕына,

Хонуктуур былыт

Хаардаан аастаҕына билгэлэнэн,

Быһыыта биэс сыл айаннаан,

Тоҥ суолларын тордоон,

Ир суолларын ирдээн,

Туһааннаах сиригэр

Тиийэн кэлэн,

Уот Уоппут

Уот Уобурдааны

Уун утары көрөн туран

Уордайа турбут эбит:

– Көр бу,

Көр бу!

Түүн сырыылаах

Чаҥнаах¹⁸ чабырҕай,

Атаҕастыыр эрэ дьонуҥ

Кырдьа барбыт дьон,

Кыыс, оҕо-дьахтар эбит!

Кыаҕыҥ тиийбэт буолан

Киһи суоҕуна

Кыайан барбыккын,

Күүстээх суоҕуна

Күннээн барбыккын!

Кыах өттүнэн баһыйан,

Күүс өттүнэн хотон,

Өй өттүнэн сүүйэн,

Өлөрөн-өһөрөн бара иликпинэ,

Хаан толору,

Эт бүтэй эрдэххинэ,

Эрэйдээбэккэ-буруйдаабакка эрэ

Этиһиитэ-охсуһуута суох

Эн миэхэ балтыбын

Биэрэн ыытыах тустааххын!!!

Маны истэн баран,

Уот Уоппут